Beyin iltihabı olarak da bilinen ensefalit, virüs ya da bakterilerin beyin dokusuna zarar vermesi ile oluşan bir hastalıktır. Birçok sebebe bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.
Ensefalit Nedir?
Ensefalit kısaca beyin dokusunun iltihaplanması olarak açıklanabilir. Hastalarda ateş, davranış bozukluğu ve baş ağrısı gibi belirtiler gösteren beyin iltihabının ilerleyen evrelerinde ise bazı nörolojik belirtilere de rastlanmaktadır. Erken dönemde tedavi edilmemesi durumunda ölümcül olabilen beyin iltihabının hastaları nasıl etkileyeceği tam olarak bilinmemektedir.
Her yaştan ve cinsiyetten kişide görülebilen beyin iltihabı, özellikle bebeklerde, AIDS ve HIV virüsü taşıyan bireylerde ve kanser hastalarında daha sık görülür. Ayrıca salgın hastalıkların bulunduğu dönemlerde ensefalitte daha sık rastlanmaktadır.
Ensefalitin Nedenleri
Beyin iltihabının gelişmesine neden olan etmenler tam olarak bilinmemekle birlikte genellikle viral kaynaklı olduğu düşünülmektedir. Diğer bir yandan bakteri kaynaklı enfeksiyonlar ile enfeksiyöz olmayan bazı inflamatuar durumlarda beyin iltihabına neden olmaktadır. Beyin iltihapları genel olarak 2 gruba ayrılmaktadır.
Birincil Ensefalit
Birincil ensefalitte bakteri ya da virüsler direkt olarak beyin dokusuna ulaşarak burada enfeksiyona neden olmaktadır. Bu türünde enfeksiyon belirli bir bölgede yoğunlaşabildiği gibi çok geniş bir alana da yayılabilmektedir. Viral kaynaklı olarak görülen enfeksiyonlarda daha önce geçirilmiş viral bir hastalığın yeniden aktifleşmesi de iltihaba sebep olabilmektedir.
İkincil Ensefalit
İkincil ensefalit türünde ise iltihap vücudun herhangi bir bölgesinde meydana gelmektedir. Bu enfeksiyona cevap veren bağışıklık sistemi sadece enfeksiyona neden olan patojenlere değil aynı zamanda beyin dokularına da saldırarak beyinde iltihap oluşmasına neden olmaktadır. İkincil ensefalit genellikle hastalık geçirildikten 2 ya da 3 hafta sonra ortaya çıkmaktadır.
Ensefalite En Çok Neden Olan Virüsler
Ensefalit genellikle viral kaynaklı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu duruma en çok neden olan virüsler ise şunlardır.
Herpes Simplex Virüsü
Herpes simplex virüsü genellikle ağızda görülen uçuklardan sorumlu olmaktadır. Diğer bir yandan ikincil ensefalitin de en çok görülen nedenlerinden birisi olmaktadır. İleri evrelerinde ölüme neden olabilen bu virüs her yıl dünyada 500 bin kişiden birinde görülmektedir. Bunun yanında vücutta kalıcı hasarların kalmasına da neden olmaktadır.
Enterovirüsler
Bu virüslerin sebep olduğu hastalığın belirtileri genellikle grip ile aynı semptomlar olmaktadır. Bunun yanında göz iltihabı ve karın ağrısı şeklinde de kendisini gösterebilmektedir. Bu virüs familyasının içerisinde çocuk felci ve koksaki virüsleri de bulunmaktadır. Bu sebeple de entero virüslerin sebep olduğu beyin iltihaplarında çocuk felcine benzer semptomların ortaya çıkması mümkündür.
Sivrisinek Kaynaklı Virüsler
Sivrisinekler insan kanı ile beslenmektedir. Bu sebeple de enfekte olmuş bir kişinin kanını emdiklerinde diğer insanlara da bu enfeksiyonu kolaylıkla bulaştırabilirler. Sivrisineklerin neden olduğu enfeksiyonlar ısırıktan birkaç gün sonra ortaya çıkmaktadır.
Kene Kaynaklı Virüsler
Kene kaynaklı virüsler keneler tarafından taşınan virüslerin insanlara bulaşması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Kene kaynaklı olarak görülen beyin iltihaplarında hastalarda genellikle baş ağrısı, eklem ağrıları ve yüksek ateş gibi belirtiler görülmektedir. Hastalığın ilerlemesine bağlı olarak ise daha ciddi semptomlar ile karşılaşmak olasıdır.
Kuduz Virüsü
Genel olarak enfekte olmuş bir hayvanın ısırması ile bulaşan kuduz virüsü, beyinde iltihaplanmaya neden olmaktadır. Ancak diğer virüslere göre nadir olarak bu sonucu verir.
Çocukluk Çağı Enfeksiyonları
İkincil ensefalitin en yaygın sebebi çocukluk çağında görülen kabakulak, kızamık ya da kızamıkçık gibi hastalıklardır. Bu hastalıklardan korunabilmenin tek yolu ise aşamalarının düzenli olarak yapılmasıdır.
Ensefalit Risk Faktörleri
Her yaştan ve her cinsiyetten insanda görülebilen ensefalit bazı risk gruplarında daha fazla görülmektedir.
Yaş
Beyin iltihabı genellikle bebeklerde, çocuklarda ve yaşlılarda görülmektedir.
Zayıf Bağışıklık Sistemi
Zayıf bağışıklık sistemine sahip olan kişiler virüs ve bakterilere karşı daha savunmasız olmaktadır. Bu durumda beyin iltihabı gelişme riskini artırmaktadır.
Mevsim
Sivrisinek ya da kene kaynaklı olarak görülen beyin iltihapları özellikler bahar ve yaz mevsimlerinde daha sık karşımıza çıkmaktadır.
Coğrafi Bölge
Sivrisinek ve kenelerin bazı coğrafi bölgelerde daha sık bulunmasından dolayı bu bölgelerde beyin iltihabına da daha sık rastlanmaktadır.
Ensefalit Nasıl Teşhis Edilir?
Ensefalitin teşhis edilebilmesi için hastanın tıbbi öyküsü ile birlikte detaylı bir fiziki muayene gerekmektedir. Daha sonrasında ise tanının kesinleşmesi için hastalara bazı testler uygulanmaktadır.
Görüntüleme tetkikleri
MRI ve BT beyinde oluşan herhangi bir şişmenin ya da tümörün ayrıntılı bir şekilde görüntülenmesini sağlamaktadır.
Lomber Ponksiyon
Bu test ile omurilik sıvısında oluşan değişiklikler beyindeki enfeksiyonların belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca bu test ile beyin enfeksiyonlarının bakteri ya da virüs kaynaklı oldukları da tespit edilebilmektedir.
Laboratuvar Testler
Kan, idrar ve biyopsi örneklerinin incelendiği bu testlerde aynı zamanda vücutta herhangi bir enfeksiyon varlığının bulunup bulunmadığı da araştırılmaktadır.
EEG
Beynin elektriksel aktivitesinin ölçülmesi için uygulanan bu test ile anormal beyin dalgaları ensefalit tanı almasına yardımcı olmaktadır.
Biyopsi
Son derece tehlikeli bir işlem olan beyin biyopsisi çok gerekli olmadıkça uygulanmaktadır. Beyinden alınan doku örneğinin incelenmesi hastalığın net olarak teşhis edilmesini sağlamaktadır.
Ensefalit Belirtileri
Viral ensefalit olan hastalarda genellikle herhangi bir belirti görülmemektedir. Belirti vermesi durumunda semptomlar grip benzeri olmaktadır. Bu hastalarda görülen belirtiler ise şunlardır:
- Yorgunluk,
- Güçsüzlük,
- Kas ve eklem ağrıları,
- Ateş,
- Baş ağrısı,
İleri derecede beyin iltihabı olan hastalarda ise daha şiddetli belirtiler görülmektedir. Bu belirtiler içerisinde şunlar bulunur:
- Bilinç kaybı,
- Konuşma bozuklukları,
- Davranış bozuklukları,
- Kaslarda güçsüzlük,
- Vücudun bazı bölgelerinde görülen felç,
- Nöbetler,
- Halüsinasyonlar,
- Kafa karışıklığı,
Beyin iltihabının bebek ve çocuklarda sebep olduğu semptomlar ise şunlar olmaktadır.
- Vücudun bazı bölgelerinde görülen sertlik,
- Nedensiz öfke,
- Yetersiz beslenme,
- Bulantı,
- Kusma,
- Bıngıldakta şişlik,
Son olarak ensefalitin acil tıbbi müdahale gerektiren belirtileri de bulunmaktadır. Bu belirtiler içerisinde şunlar bulunur:
- Bilinç kaybı,
- Yüksek ateş,
- Vücudun bazı bölgelerinde görülen his kaybı,
- Kaslarda zayıflama,
- Konuşma bozuklukları,
- Davranış bozuklukları,
- Çift görme,
- Bulanık görme,
- Nöbet geçirme,
- Kötü koku algısı,
- Geçmeyen ve şiddetli seyreden baş ağrısı,
Ensefalit Tedavisi
Beyin iltihabının tedavisi hastalığa neden olan etmenlere göre belirlenmektedir. Bunun içinde beyin iltihabı teşhis edildikten sonra altında yatan sebebin araştırılması ve belirlenmesi gerekmektedir.
Antiviral tedaviler
Beyin iltihabının en sık görülen sebebi viral kaynaklı enfeksiyonlar olduğu için hastalara genellikle antiviral tedavisi uygulanmaktadır. Bunun yanında kişilerin virüslerden korunmaya yönelik tedbirleri de alması hastalığın gelişmesini önlemektedir.
Hastalığın tedavi sürecinde hastalara yatak istirahati ve bol sıvı alımı önerilmektedir. Bunun yanında antiviral olarak asiklovir, gansiklovir ve foscarnet gibi etkin maddeler sahip olan antiviral ilaçlar kullanılır. Ancak böcek ısırıkları sebebiyle oluşan viral hastalıklarda antiviral ilaçlar etki etmemektedir. Bu sebeple de hastaların bağışıklık sistemlerini destekleyici tedaviler uygulanmaktadır.
Destekleyici Bakım
Şiddetli evre beyin iltihabı hastalarının tedavilerinde hastalara destekleyici bakım yöntemlerinin de uygulanması gerekmektedir.
- Nöbetleri durdurmak ya da sıklığını azaltmak için gerekli ilaçların kullanımı,
- Beyin içerisinde oluşan şişliğin ve basıncın giderilmesi için kortikosteroidlerin verilmesi,
- Temel mineral sevilerinin korunabilmesi için sıvı tedavisi,
- Solunumun desteklenmesi için inhaler,
- Kalp fonksiyonlarının düzenli bir şekilde takip edilmesi,
