Epilepsi (Sara)

Epilepsi (Sara) nedir?

Sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi, kronik hastalıklardan birisi olmaktadır. Epilepsinin tanımını basitçe beyinde bulunan nöronların kontrolsüz bir şekilde deşarj olması olarak açıklayabiliriz. Nöronlarda yaşanan bu durum hastaların nöbet geçirmesine neden olmaktadır. Epilepsi nöbetlerinde ise hastalarda duygu değişiklikleri, istemsiz kasılmalar ve bilinç değişiklikleri meydana gelmektedir. Epilepsi tanısını konulabilmesi için hastaların bir kez nöbet geçirmeleri yeterli olamamaktadır. Bunun yanında hastalar nöbet aralarında son derece sağlıklıdırlar.

Dünyada yaklaşık olarak 65 milyon epilepsi hastasının bulunduğu düşünülmektedir. Ne var ki epilepsi hastalığının tamamen tedavi edilmesi sağlayan bir ilaç ya da tedavi yöntemi henüz bulunamamıştır. Diğer bir yandan nöbetlerin önlenmesine yönelik benimsenen bazı tedavi teknikleri ile nöbetler arasındaki sürelerin uzatılması başarılmaktadır.

Epilepsi nöbeti nedir?

Medeniyetin ilk zamanlarından beri var olan sağlık sorunlarından birisi olan epilepsi nöbetlerinde beynin elektriksel aktivitelerinde değişiklikler olmaktadır. Yaşanan bu değişiklikler de hastaların agresif titreme, kontrol ve bilinç kaybı yaşamalarına neden olmaktadır. Hastalarda görülen bu değişikliklere ise epilepsi nöbetleri adı verilmektedir. Epilepsi nöbetlerinin oluşmasında beyindeki belli sinirler belli bir süre içinde aynı anda uyarılırlar. Senkronize olarak yaşanan bu uyarılma da hastaların kasılmasına neden olmaktadır.

Her ne kadar nöbet ve epilepsi birbirlerinin yerine kullanılsa ve yakın anlamları olsa da yine de birbirinden farklı kavramlar olmaktadır. Epilepsi nöbeti denildiğinde tekrarlayan ve kendiliğinden oluşan nöbetler anlatılmak istenmektedir. Ancak nöbetin çok farkla sebepleri olmakla birlikte genellikle bir defalık bir durumdur.

Epilepsi (Sara) belirtileri

Epilepsi hastalığının birden fazla çeşidinin bulunmasından dolayı belirtileri de farklılık göstermektedir. Bunun yanında hastalarda farklı belirtilerin de görülmesi söz konusu olmaktadır. Epilepsi nöbetlerinde görülen belirtilerin uzunluğu ise birkaç saniye ile 15 dakika arasında değişiklik göstermektedir. 

Epilepsi nöbetlerinin bazı belirtileri nöbet öncesinde oluşmaktadır ve bu belirtilerin içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Baş ağrısı
• Vücudun dışına çıkmış gibi hissetmek
• Ayak ve ellerin kısmı olarak kontrolsüzce hareket etmesi
• Görme ile ilgili olarak yaşanan değişiklikler
• Sersemlik
• Mide bulantısı
• Ani olarak ortaya çıkan ve yoğun bir şekilde hissedilen endişe ve korku hali

Bu belirtilerin görülmesinden sonra meydana gelen epilepsi nöbetlerinde ise aşağıdaki belirtiler gözlemlenmektedir:

• Ani ruh değişiklikleri
• Bağırsak ve mesane üzerindeki kontrolün kaybolması
• Garip ve anlamsız sesler çıkarma
• Dilin ısırılması dişin kenetlenmesi
• Ani başlangıçlı göz hareketleri
• Düşme
• Ağızdan köpük gelmesi
• Kontrolsüz kasılmalar
• Bilinç kaybının ardından yaşanan kafa karışıklığı
• Bayılma
• Anlık dalmalar
• Çığlık atma
• Uykuda başın bir tarafa dönmesi
• Seri şekilde başın sallanması

Epilepsi (Sara) uykuda belirtileri

Uyku ile epilepsi nöbetleri arasında bulunan ilişki sebebiyle epilepsi hastalarının uykularında da nöbet geçirme ihtimalleri bulunmaktadır. Çünkü uyku sırasında beyindeki elektriksel değişiklikler harekete geçmektedir. Uyku sırasında geçirilen epilepsi nöbetlerinin belirtileri ise şunlar olmaktadır.

• Hızlı göz hareketleri
• Uykusuzluğa bağlı olarak ortaya çıkan stres ve gerginlik
• Gün içerisinde kendini sürekli olarak yorgun hissetme
• Gün içerisinde sürekli olarak uykulu olma hali
• Uyanamama
• Uyandıktan sonra yeniden uykuya dalmada zorluk çekme
• Uykudan ani bir şekilde uyanma

Yalancı Epilepsi (Sara) belirtileri

Genellikle psikolojik sebepler dolayısıyla oluşan yalancı epilepsi nöbetlerinin merkezi sinir sisteminde oluşan elektriksel olaylarla bir ilgisi bulunmamaktadır. Yalancı epilepsi nöbetleri aynı zamanda psikolojik epilepsi nöbetleri olarak da adlandırılmaktadır. Yalancı epilepsi nöbetlerinde görülen belirtiler ise şunlar olmaktadır:

• Vücutta ani kasılmalar
• Kasların sertleşmesi
• Bacaklarda ve kollarda kontrol edilmeyen sallantılar
• Dikkat kaybı
• Sabit bir noktaya dalmak
• Boş bakmak

Yalancı epilepsi nöbetlerinin belirtileri epilepsi nöbetinin belirtileri ile benzerlik gösterdiği için tanı konulması zorlaşabilmektedir. Çünkü genellikle nöbet sırasında doktorların hastaları gözlemleme ihtimalleri çok az olmaktadır. 

Epilepsi (Sara) nöbet çeşitleri

Epilepsi nöbetleri elektriksel deşarjların beyinde görüldüğü alana göre değişiklik göstermektedir. Ayrıca bu nöbet çeşitleri de kendi içerisinde verdiği belirtilere göre değişkenlik göstermektedir. 

Parsiyel (fokal) nöbetler

Beynin sadece bir bölgesinde meydana gelen elektriksel sebebiyle yaşanılan nöbetlere fokal nöbetler adı verilmektedir. Bu nöbetlerin bazı türlerinde hastaların bilinçleri açık olurken bazı nöbetlerinde ise kapalı olmaktadır. 

Basit fokal nöbetler

Fokal nöbetler kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır. Bu sınıfların içerisinde basit fokal nöbetlerde hastaların bilinçleri açık olmaktadır. Bunun yanında hastalar sorulan sorulara ve verilen komutlara cevap verebilirler. Bunun yanında nöbet sonrasında hastalar nöbet sürecini hatırlayabilirler. Basit fokal nöbet hastalarında görülen belirtiler ise şunlar olmaktadır:

• Herhangi bir neden olmaksızın meydana gelen ruh hali değişiklikleri
• Kol ve bacak gibi vücut kısımlarında meydana gelen seğirme ve kasılmalar
• Konuşmada ve konuşulanları anlamada zorlanma
• Epigastrik yükselme ve kalp atışlarında hızlanma gibi huzursuzluk veren hisler
• Dejavu hissi
• Koku, işitme ya da tat gibi duyularda halüsinasyonlar
• Işık çakmaları
• Yoğun karıncalanma hissi

Kompleks fokal nöbetler

Fokal nöbetlerin bir alt grubu olan kompleks fokal nöbetlerde ise hastaların bilinçleri kapalı ya da bilinç değişikliği söz konusu olmaktadır. Bu sebeple de hastalar nöbet sırasında dışarıdan gelen uyarıcılara cevap veremezler. Kompleks fokal epilepsi hastalarında nöbet sırasında görülen belirtiler ise şunlar olmaktadır.

• Tepkisizlik
• Kelime tekrarı
• Çığlık atma
• Anlamsız ve amaçsızca tekrarlayan hareketler
• Bir noktaya sabitlenmiş boş bakışlar
• Nöbet gelişimine işaret eden hisler

Fokal nöbetlerin iki sınıfa ayrılmasının en önemli kısmı kompleks fokal nöbet hastalarının araç ya da iş makinesi kullanmalarına izin verilmemesidir.

Jeneralize nöbet

Jeneralize epilepsi nöbetlerinde ise elektriksel deşarj beynin birçok bölgesinde aynı anda ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple de 6 farklı alt türü bulunmaktadır.

Tonik nöbetler

Genellikle uyku sırasında meydana gelen tonik nöbetlerin süresi 5 ile 20 saniye arasında değişiklik göstermektedir. Tonik nöbetlerde kas tonusunun değişmesi söz konusu olmaktadır. En çok etkilenen kas gruplarının içerisinde ise sırt, kol ve bacaklar bulunmaktadır. Nöbet sırasında hastaların etkilenen kaslarında şiddetli kasılmalar söz konusu olmaktadır. Bilinç değişikliği ise tonik nöbetlerde görülmemektedir.

Klonik nöbetler

Klonik nöbetlerde de kas kasılmaları görülmektedir. Ancak bu kasılmalar ritmik olmaktadır. Özellikle kol ve yüz kaslarını etkileyen bu kasılmalar istemli bir şekilde durdurulamaz.

Tonik- klonik nöbetler

Grand mal olarak da isimlendirilen bu nöbetler genellikle 1 ile 3 dakika arasında sürmektedir. Eğer 5 dakikadan daha uzun sürerlerse acil tıbbi müdahalede bulunulması gerekir. Tonik- klonik nöbet sonrasında hastalar kendilerini oldukça yorgun hissederler ve nöbet süresinde neler olduğuna dair hatıraya sahip olmazlar. Tonik- klonik nöbetin belirtileri ise şunlar olmaktadır.

• Vücutta kasılmalar
• Titreme
• Bağırsak ve mesane üzerinde kontrol kaybı
• Dilin ısırılması
• Bilinç kaybı

Atonik nöbet

Atonik nöbetlerde hastaların kasları bir süre için güçlerini kaybederler. Bu sebeple de nöbet sırasında ayakta olan hastalar hiçbir sebep yokken düşebilirler. Genellikle 15 saniyeden kısa süren nöbetlerde bilinç kaybı da söz konusu olmaktadır.

Myoklonik nöbetler

Myoklonik nöbetlerde her iki bacak ve kolda hızlı ve spontane olarak seğirmeler görülmektedir.

Absans nöbetler

Abans nöbetlerinde hastalar belli bir noktaya kilitlenir. Bu süre içerisinde tepkisiz kalan hastalar kısa bir süre bilinç kaybı yaşarlar. 4 ile 14 yaş arasındaki çocuklarda görülen bir nöbet türü olmakla birlikte genellikle 18 yaşından sonra kendiliğinden düzelir. Absans nöbetlerde görülen belirtiler ise şunlar olmaktadır:

• Dudak şapırdatma
• Çiğneme
• Yıkama hareketleri
• Gözde belli belirsiz titremeler
• Emme
• Elleri sürekli olarak kıpırdatma

Absans nöbetlerinden sonra hastalar hiçbir şey olmamış gibi aktivitelerine devam etmektedir. Bu durum absans nöbetlerin ayırıcı tanısı olmaktadır.

Somatoduyusal nöbetler

Somatoduyusal nöbetlerde ise hastaların vücutlarının bir kısmının uyuşması ya da karıncalanması söz konusudur.

Psişik nöbet

Psişik nöbet belirtileri ise kendisini duygularda göstermektedir. Bu hastalar ani bir şekilde sevinç, öfke ya da korku hissedebilirler. Bunun yanında işitsel ya da görsel halüsinasyonlar da nöbetlerde görülmektedir.

Epilepsi (Sara) nedenleri

Epilepsi nöbetlerinin oluşmasında birçok faktör rol oynamaktadır. Nöbetlerin oluşmasının nörobiyolojik nedeni ise sinirlerin dinlenme ya da uyarılma dönemleri arasındaki dengesizlik olmaktadır.

Epilepsi vakalarının önemli bir kısmında nöbetlere neden olan etmen tam olarak tespit edilemez. Ancak bazı durumların epilepsiye olan eğilimin artmasına neden olduğu bilinmektedir.

Yaş

Epilepsi nöbetleri tüm yaş gruplarında görülebilmektedir. Ancak en sık görülen yaş grubu 55 yaş üzeri ve erken çocukluk dönemi olmaktadır.

Beyin enfeksiyonları

Menenjit ya da ensefalit gibi beyinde oluşan iltihaplanma öyküsü bulunan kişilerin epilepsi nöbeti görülme ihtimalinin arttığı bilinmektedir.

Çocukluk çağı nöbetler

Bazı çocuklarda epilepsi nöbeti ile ilişkisi bulunmayan nöbetler meydana gelmektedir. Özellikle yüksek ateş ile seyreden hastalıklar sebebiyle görülen bu belirtiler çocuğun büyümesi ile birlikte kaybolur. Ancak bazı çocuklarda bu nöbetler epilepsi nöbetlerinin gelişmesine neden olur.

Demans

Bilişsel işlev bozuklukları hastalıkları olarak tanımlanan Alzheimer gibi hastalarda da epilepsi krizlerinin görülme riski artmaktadır.

Genetik yatkınlık

Başta anne ve babalar olmak üzere yakın akrabalarında epilepsi görülen kişilerin epilepsi nöbeti geçirmesi riski yüksek olmaktadır. Anne ve babası epilepsi hastası olan çocuklarda epilepsi görülme riski %5 olmaktadır.

Kafa travmaları

Kafaya alınan darbelerden sonra epilepsi nöbetlerinin görülmesi mümkün olmaktadır. Bu sebeple de bisiklet ya da kayak gibi sporlarda koruyucu ekipmanların kullanılmasına özen gösterilmesi gerekir.

Vasküler hastalıklar

Beyinin oksijen kaynaklarından olan damarlarda yaşanan tıkanıklık ya da kanama sebebiyle ortaya çıkan inmeler aynı zamanda beyin hasarına neden olmaktadır. Beyindeki bu hasarlı bölge ise epilepsi nöbetlerini tetikleyebilmektedir.

Epilepsi (Sara) tedavi yöntemleri

Epilepsi tedavisinde ilaçlar kullanılmaktadır. Henüz tamamen iyileştirebilen bir ilaç bulunmamış olsa da kullanılan ilaçlar nöbetlerin önemli ölçüde azalmasını sağlamaktadır. Beklenen etkilerin alınabilmesi için hastaların tedavi sürecinde ilaçlarını düzenli olarak kullanmaları önem taşımaktadır. Bunun yanında bazı hastalar ilaç tedavisine yanıt vermemektedir. Bu hastalara cerrahi yöntemler ile müdahale edilmektedir. Çocukluk dönemi epilepsilerinin ise bir kısmı yaş ile birlikte iyileşebilmektedir. Ancak bunların bir kısmı hayat boyu devam etmektedir. Nöbet gelişiminin önlenmesi için dar spektrumlu antiepileptik ilaç grupları kullanılmaktadır.

Karbamazepin

Şakak kemiklerinin altında bulunan temporal lopta meydana gelen epilepsi nöbetlerinin önlenmesi için kullanılmaktadır. Diğer ilaçlar ile etkileşime girebilen özellikler taşıdığı için hastaların doktorlarına kullandıkları ilaçları bildirmeleri gerekir.

Clobazam

Bu etken maddeye sahip ilaçlar fokal ve absans nöbetlerde kullanılmaktadır. Benzodiazepin türevi olmasının yanı sıra sakinleştirici, kaygı giderici ve uyku arttırıcı özellikleri bulunmaktadır. Küçük çocuklarda da kullanılan bu ilaç grubu nadiren ciddi ciltte görülen alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır.

Divalproex, gama-aminobütirik asit (GABA)

Nörotransmiter üzerinde etki gösteren bu ilaç grubu ile fokal, absans, çoklu nöbet ve kompleks fokal nöbetlerinde kullanılmaktadır. Beyindeki aktivitelerin durdurulmasını ya da yavaşlatılmasını sağlayan bu ilaçlar nöbetlerin kontrol edilmesinde etkili olmaktadır.

Ethosuximide

Absans nöbetlerinin engellenmesi için kullanılmaktadır.

Fenobarbital

Epilepsi tedavisinde kullanılan en eski ilaç gruplarından birisi olmasının yanı sıra jeneralize, tonik- klonik ve fokal nöbetlerde kullanılmaktadır.

Gabapentin

Bu etkin madde fokal nöbetler için kullanılmaktadır. Ancak çok fazla yan etkisinin bulunmasından dolayı kullanımında dikkatli davranılması gerekir.

Fenitoin

Epilepsi tedavisinde uzun süredir kullanılan bir diğer etken madde ise Fenitoin olmaktadır. Sinir uçlarındaki zarların stabilize edilmesini sağlayarak nöbetlerin azalmasına imkan sağlamaktadır.

Klonazepam

Uzun süreli etki gösteren bu etkin madde absans ve Myoklonik nöbetler için reçete edilmektedir.

Lorazepam

5 dakikadan uzun süren ve ardışık olarak ortaya çıkan epilepsi nöbetlerinin önlenmesi için reçete edilen etken maddedir.

Levetirasetam

Tedavinin ilk basamağında başvurulan bir etkin madde olan Levetirasetam, çok az yan etkiye sahip olduğu için çocuklarda da kullanılmaktadır. 

Epilepsi (Sara) tanısı nasıl konulur? Epilepsi testleri

Epilepsinin tanı alabilmesi için öncelikle nöbetlerin çok iyi bir şekilde tarif edilmesi önemlidir. Bu sebeple de nöbeti gören kişilere ihtiyaç duyulmaktadır. Daha sonrasında süreç çocuk ya da yetişkin nörologları tarafından takip edilecektir. 

Elektroensefalografi (EEG)

Epilepsinin tanı alabilmesini sağlayan en önemli testlerin başında gelen EEG sayesinde beynin elektriksel aktiviteleri kayıt altına alınabilmektedir. Bunun için hastaların başlarına elektrotlar yerleştirilir ve elektrotlardan alınan bilgiler nöroloji uzmanları tarafından yorumlanır. Eğer bu aktiviteler içerisinde olağan dışı aktiviteler tespit edilir ise o zaman epilepsiden şüphelenilir.

Bilgisayarlı Tomografi (CT)

Radyolojik tetkiklerden birisi olan CT ile kafatasının kesitsel görüntülenmesi mümkün olmaktadır. CT taramaları sayesinde beyin kesitler halinde incelenir ve beyinde olası tümör, kist ya da kanamaların varlığı araştırılır. Eğer bu anomalilerden birisi söz konusu epilepsi nöbetlerinin tetiklenmesi söz konusu olabilmektedir.

Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)

Epilepsinin tanı almasında önemli radyolojik görüntüleme sistemlerinden birisi olan MRI, beyin dokusunun ayrıntılı bir şekilde incelenmesini sağlamaktadır. Bu inceleme ile beynin çeşitli bölgelerinde epilepsi gelişimine neden olabilecek anormallikler tespit edilebilmektedir.

Pozitron Emisyon Tomografisi (PET)

PET taramasında ise hastalara düşük dozda radyoaktif madde verilmektedir. Daha sonrasında beynin elektriksel aktivitesi incelenir.

Epilepsi (Sara) hastaları için yaşam

Epilepsi nöbetlerinin toplumda yanlış bilinmesi aynı zamanda epilepsi hastalarına karşı önyargı oluşmasına neden olmaktadır. Bu durumda hastaların özgüvenlerini kaybetmelerine ve bu sebeple de intihara kadar varan ciddi depresyon gelişimi göstermesine neden olmaktadır.

Epilepsi nöbetlerinin hastaların yaşamları üzerinde diğer kronik hastalıklardan daha fazla etkisi olabilmektedir. Hastaların sürekli olarak nöbet beklentisi içerisinde olması ise bunun en büyük sebebidir.

Yaşamın genel süreci içeresinde ise epilepsi hastası çocukların diğer çocuklara oranla daha az eğitim aldıkları bilinmektedir. Bunun yanında işsizlik düzeyi epilepsi hastalarında daha yüksek olmaktadır. İşsizlik oranları popülasyonun 3 katı olmakla birlikte diğer kronik hastalıklardan da daha fazla olmaktadır.

Bunun yanında epilepsi hastaları bağımsız bir yaşam sürdürmeleri oldukça zor olmaktadır. Ani bir şekilde gelen nöbetler bağımsız yaşamı etkileyebileceği gibi ehliyet alamama ve sosyal izolasyon gibi sorunlara da yol açmaktadır.