Fibromiyalji (Yumuşak Doku Romatizması) Nedir?
Fibromiyalji, ağrı ve hassasiyete neden olan uzun süreli (kronik) bir sağlık sorunudur. Kas- iskelet ağrılarına ve yorgunluğuna sebep olur. Fibromiyaljisi olan kişilerde çoğunlukla alevlenme dönemlerinde gelip giden belirtiler yaşar. Bu hastalıkla yaşamak yorucu ve zorlayıcı olabilir. Fibromiyalji kendinizi yorgun hissetmenize ve hafıza sorunları gibi belirtilere de neden olabilir.
Kaslarda ve kemiklerde ağrıya sebep olmakla beraber uyku düzenini alt üst eden yol açan kronik bir yumuşak doku romatizmasıdır. Uzmanlar fibromiyaljiye neyin sebep olduğunu bilmiyorlar, fakat araştırmalar belirli sağlık koşullarının, stresin ve hayatınızdaki diğer değişikliklerin fibromiyaljiyi tetikleyen unsurlar arasında olduğunu söylemektedir. Aile bireylerinden birinde fibromiyalji varsa genetik olarak yatkınlığınız olup, fibromiyalji olma olasılığınız daha yüksek olabilir.
Fibromiyaljide İlaçlar Nelerdir?
Fibromiyaljide genellikle kullanılan ilaçlar; hekiminiz tarafından asetaminofen gibi ağrı kesicler önerilbilir. Aşırı ağrı durumlarında özel reçeteyle alınabilecek bazı ilaçlar da kullanılabilir. Minimum dozlarda ve kısa sürelerde kullanılan bu ilaçlar bağımlılığı ve yan etkileri azaltmak içindir.
Antidepresan ilaçlar bazen fibromiyalji hastalığı ile ilişkili kaygı ve depresyon halini tedavi etmek için kullanılmaktadır. Bu ilaçlar ayrıca uyku kalitesini arttırıp, kronik ağrıların azalmasında fayda sağlamaktadır. Gabapentin epilepsinin tedavisinde kullanılır fakat fibromiyalji hastalığının belirtilerini azaltmada da kullanılır. Bu ilaç ağır yan etkili olduğundan dolayı mutlaka doktor kontrolü altında kullanılması gerekmektedir.
İlaç tedavisi dışında hasta mutlaka egzersiz yapmalıdır. Yumuşak doku romatizmasında tedavinin yanında hastalıktan korunmak için özellikle gevşeme hareketleri, kardiyovasküler kondüsyon, düşük tempoda yürüyüş, yüzme ve bisiklete binme gibi aktiviteler yapılmalıdır. Hasta uykuyu etkileyebilecek şeylerden kaçınmalıdır. Alkol, sigara, çay, kola, kahve gibi maddeleri almamaları gerekir. Fizik tedavi uygulamalarında ise sıcak uygulama ve ağrı kesici özellikli cihazlarla masaj olumlu sonuçlar vermektedir. Deniz, kum, güneş ve yüzmek hastalık için çok iyi sonuçlar doğurur.
Fibromiyalji Alevlenmesini Ne Tetikler?
Hayatınızdaki bazı durumlar ve değişiklikler, olaylar, fibromiyalji alevlenmesini tetikleyebilir. Bazı insanlarda hastalığı tetikleyen durumlar sizin aynı olmayabilir.
Genel olarak, stresinizi arttıran durumlarda alevlenme tetiklenebilir. Örnek olarak, işiniz, maddi durumunuz ve sosyal hayatınızla alakalı duygusal stres, günlük düzeninizdeki değişiklikler, diyetinizdeki değişim, yeterli ve düzenli beslenememe, hormonal değişimler, yeterli ve kaliteli bir uyku düzeninin olmaması, hava ve sıcaklık değişiklikleri, hastalanmak ve farklı ilaç veya tedaviye başlamak hastalığın alevlenmesine sebebiyet verebilir.
Fibromiyalji Belirtileri
Fibromiyaljinin en yaygın belirtileri ağrı ve yorgunluktur. Kas ağrısı ve hassasiyeti, tükenmiş ve yorgun hissetme hali, yüz ve çene ağrısı, baş ağrısı ve migren, ishal, kabızlık gibi sindirim sorunları ve ve mesane kontrol sorunları gibi belirtileri vardır. Teşhisi zor olan fibromiyalji sendromunun kesin tanısını koyabilmek için kesi laboratuvar testi veya görüntüleme taraması olmadığı için, fibromiyalji teşhisinde hatalara rastlanabilmektedir. Fibromiyalji vücudun çeşitli bölgelerindeki kaslarda ve yumuşak dokularda sürekli hissedilir. Her geçen gün ağrı daha da şiddetli bir şekilde hissedilebilir.
Ani, keskin ve yanma hissi gibi belirtileri olan bu ağrı, kalp krizi gibi düşünülebilir. Daha çok sırt bölgesinde ağrı yaşanır. Bu ağrı bel fıtığı, romatizma veya kas ağrısıyla da karıştırılabilir.
Fibromiyalji ağrısı bazen bacak bölgesinde bulunan kaslarda da görülebilir. Yanma hissi uyandıran ağrı genellikle derin ve keskindir. Uyuşma ve karıncalanma hissi de bu hastalık da görülmektedir. Fibromiyalji zihinsel ve duygusal olarak da hafıza sorunları, kaygı, depresyon, uykusuzluk gibi durumlara da yol açabilir.
Kadınlarda Belirtileri
Kadınlarda daha sık görülen fibromiyalji, belirti olarak da kadınlarda daha fazla olumsuz sonuçlara sebep olmaktadır. Kadınlarda ağrı daha sık görülmekte, huzursuz bacak sendromu gibi semptomlara ilişkin sabah yorgunluğu da kadınlarda daha çok görülür. Kadınlarda aylık regl döneminde daha sancılı geçtiği söylenebilir. Bununla beraber menopoz dönemine geçişte de, fibromiyalji belirtilerini daha kötü hale getirebilir.
Erkeklerde Belirtileri
Daha çok kadın hastalığı olarak bilinen fibromiyalji hastalığı erkeklerde çoğunlukla çok fazla ağrı ve duygu problemleri olarak ortaya çıkmaktadır. Erkeklerde, fibromiyalji hastalığının teşhisi, son zamanlarda daha kolay ve tanı durumunun daha yaygınlaşmasıyla daha fazla erkeğe fibromiyalji tanısı konulmaya başlanmıştır.
Fibromiyalji Nedenleri
Sebebin ne olduğu kesin olarak bilinmeyen fibromiyalji ailenizden miras aldığınız belirli genler, genetik olarak fibromiyalji geliştirme riskini artırabilir. Ebeveynler ve çocuklar arasındaki bağlantılara bakılarak, hastalığın aileden geçtiği tanısı konulabilir. Fibromiyaljisi olan kişilerde ağrıya hassasiyet daha fazladır. Uzmanlar, tam olarak bir bağlantı kuramasalar da beyindeki ağrı sinyallerini veren genlerdeki, genetik mutasyonların fibromiyaljiye sebep olacağını da düşünüyorlar. Fibromiyalji hastalığının gelişmesinde bazı risk faktörleri vardır. 40 yasından büyük kişilerde fibromiyalji hastalığı olma olasılığı daha fazladır. Fakat çocuklar dahil bir çok kişide görülebilir. Kadınlarda erkeklere göre fibromiyalji hastalığı 2 kat daha fazla görülmektedir. Kronik hastalıklar, osteoartit, depresyon, anksiyete bozuklukları, kronik sırt ağrısı ve hassas bağırsak sendromu gibi hastalığı olan kişilerde fibromiyalji görülme olasılığı daha fazladır. Enfeksiyon geçiren kişilerde bu hastlık görülebilir. Çok fazla stres hali, fiziksel veya duygusal olarak geçirilen travma ya da ciddi yaralanma geçiren kişiler de fibromiyalji hastalığı gelişeblir. İnsanların fibromiyalji sendromunda kronik olarak ağrıları olmasına sebep olan faktörler hala tam olarak anlaşılamamıştır. Bu konuda bazı teoriler çeşitli faktörlere bağlı olarak beynin ağrı eşiğini düşürdüğünü veya daha önce acı vermeyen şeyin zamanla çok acı verme haline geldiğini belirtmektedir. Bazı bireylerde ağrı sinyallerine aşırı tepki verebilecekleri durumu söz konusudur.
Fibromiyalji Tanı Yöntemleri
Öncelikle teşhis için hastanın anemnezinin alınmasıyla beraber uzman bir hekim tarafından fiziki muayenesi yapılır. Hastadaki belirti, ağrı ve ağrının vücuttaki dağılımı teşhis için önemlidir. Daha sonra bazı test, kas ve eklem muayenesi yapılmaktadır. Fiziki muayenede boyun, ense, bel, dirsek, göğüs, kalça, omuz ve diz bölgeleri detaylı bir şekilde incelenir. Teşhis çoğunlukla ayırıcı tanının bir parçası olmaktadır. Tıbbi olarak bir eleme süreciyle, hekiminiz birkaç durumla alakalı belirtilere göre, karşılaştırmalar yaparak teşhisinizi koyacaktır.
Fibromiyalji Tedavi Yöntemleri
Fibromiyalji sendromunda tedavi sürecinde amaç, hastadaki şikayet ve belirtileri en hafife indirmek ve yaşam kalitesini yükseltmektir. Bu hastalık sürecinde hekiminizin verdiği ilaçlar, hayat tarzındaki değişiklikler ve diğer bakım yöntemleri çok önemlidir. Ağrılarınızın hafiflemesi için kullanılan ilaçlar, uyku kalitenizin iyileşmesi konusunda yarar sağlayabilir. Ağır veya hafif ağrılar için ağrı kesiciler fibromiyalji için kullanılan ilaçlardandır. Uykunun düzenli olması ve kronik bir şekilde hissedilen yorgunluk için depresanlar mevcuttur.
Tedavi sürecinde destekleyici ve tamamlayıcı bitkisel ilaçlar ve doğal tedavi yöntemleri de söz konusu olabilir. Ağrı ve stresi azaltmak için geleneksel ilaçlar yanında alternatif doğal tedavilerde destekleyici olarak kullanılmalıdır. Kaplıca terapisi, meditasyon, yoga, fizik tedavi, masaj terapisi, sağlıklı ve dengeli bir diyet programı tedaviye destekleyici olacaktır. Ayrıca tedaviye ek olarak aerobik, kuvvetlendirme, germe, gevşeme gibi egzersizler de fibromiyalji hastalığına fayda sağlayan egzersizlerdendir. Haftada üç dört kez yarım saat yapılan bu egzersizlerle başarılı sonuçlar alınacaktır.
Fizik tedavi uygulamalarıyla da hastada kas ve iskelet sisteminde eski fonksiyonların geri kazanılması amaçlanmaktadır. Uygulanan tedavi sayesinde hasta daha konforlu ve yaşam kalitesi artmış bir şekilde şikayetlerinden kurtulmaktadır. Akut ve kronik ağrı tedavisi, kardiyak rehabitasyon, geriatrik rehabitasyon, romatizmal hastalıkların tedavisi arasında yer almaktadır. Soğuk tatbiki, hidroterapi, derin ısı, yüzeysel ısı ve tedavi edici egzersizler fizik tedavi uygulamalarındandır. Fizik tedavi yalnızca tedavi amaçlı değil, eklem ve kemikleri kuvvetlendirmek, yumuşak dokuyu düzeltmek ve hareket kabiliyetini artırmak için de yapılmaktadır.
Fibromiyalji Hastalarının Yapmaması Gerekenler
Fibromiyalji hastalarında beslenme düzenlenmesi tedavide en önemli kısımdır. Fibromiyalji hastalarında hedef bağırsak geçirgenliği durumunu ortadan kaldırmak ve bağırsağı iyileştirmektir. Fibromiyalji hastalarında bağırsak geçirgenliği ve bundan dolayı beyindeki inflamasyon sebebi ile ağrı eşiği düşer. Şikayetlerden korunmak için doğal olmayan, işlenmiş gıdalardan, aşırı kilo ve kaloriden uzak durulmalıdır. Rafine, glüten, kazein, trans yağlar, işlenmiş gıda, katkılı, kafein, alkol vb. uyarıcı maddelerden uzak durulmalıdır. Sağlıklı, yeterli kaliteli protein içeren, yeterli lifli gıdalar, organik ve bitki bazlı gıdalar tercih edilmelidir. Kan şekerini düşük tutmak ve insülin direncini önlemek önemlidir. Buğday, ekmek, hamur işleri, arpa, bira, makarna erişte gibi glüten içeren besinleri beslenmenizden tamamen çıkarmalısınız. Birçok hazır gıda, pastırma, sucuk, sosis gibi şarküteri ürünleri, ketçap, mayonezden uzak durmalıdır. Fibromiyalji hastaları hayatından şekeri, süt ve süt ürünlerini çıkarmalıdır.
