Kara Mantar Hastalığı (Mukormikoz)

Kara Mantar Hastalığı (Mukormikoz) Nedir?

Son derece nadir görülen hastalıklardan birisi olan mukormikoz halk arasında kara mantar hastalığı olarak da bilinmektedir. Coronavirus salgınından sonra Hindistan'da ciddi artış gösteren Kara mantar hastalığı vakaları sebebiyle 2 hastalık arasında bir ilişki bulunduğunu düşündürmüştür. Yapılan araştırmalar kovid 19 hastalarının zayıflayan bağışıklık sistemleri nedeniyle Kara mantar hastalığına daha kolay yakalandığını göstermiştir. Sadece covid-19 hastalarında değil kanser tedavisi olan hastalarda, HIV teşhis almış kişilerde ve kronik bağışıklık sistemi hastalıkları bundan bireylerde de Kara mantar hastalığının daha sık yakalandığı kanıtlanmıştır.

Son derece nadir görülen bir hastalık olan kara mantar hastalığı toprakta veya kompost alanlarında oluşan mukormiset adlı bir küf çeşidinin açık yaralardan ya da sporlarının  solunum yoluyla vücuda girmesi ile oluşmaktadır.

Erken dönemde tedavi edildiği takdirde hastalar tamamen iyileşirken tedavi edilmemesi durumunda ise ölümcül olabilen bir hastalıktır.

Kara mantar hastalığı (mukormikoz) türleri

Kara mantar etkilediği alana göre çeşitlenmektedir. Kara mantar hastalığı temel olarak 5 farklı bölgenin etkilenmesine neden olmaktadır.

Sinüs ve beyin mukormikozisi

Zigomikoz ve rinoserebral mukormikos olarak da adlandırılan sinüs ve beyin kara mantar hastalığı beyin, burun, sinüsler ve paranazal alanların mantardan etkilenmesi sebebi ile görülmektedir. Nadir olarak görülmesinin yanı sıra özellikle bağışıklık sistemi düşük olan kişilerde görülür. Çünkü bu hastalığa neden olan mantar fırsatçı bir patojendir. 

Sinüs ve beyin kara mantar hastalığının genellikle görüldüğü kişilerin özellikleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Diyabetik ketoasidoz
• Ciddi yanıklar
• Steroid tedavisi
• Katı organ nakli
• Uzun süreli kortikosteroid tedavisi
• Hemokromatoz
• HIV hastaları
• Nötropeni
• Yetersiz beslenme
• Hematolojik maligniteler

Akciğer mukormikozisi

Akciğer mukormikozisi yüksek ölüm oranlarına sahip bir türü olmaktadır. Özellikle diyabeti kötü kontrol edilen hastalarda son derece ölümcül olabilmektedir. Hayatta kalma şansının arttırılabilmesi için hastalığın erken evrede tanı alması gerekli antifungal ilaçlar ile tedavi edilmesi gerekir. Akciğer mukormikozisinin standart tedavileri içerisinde cerrahi rezeksiyon da yer alır. 

Gastrointestinal mukormikozisi

Geçtiğimiz yirmi yıl öncesine kadar sindirim sisteminde görülen kara mantar hastalığı sanayileşmiş toplumlarda ender görülen hastalıklardan biriydi. Ancak son 20 yılda belirtilen toplumlarda da görülme sıklığı önemli ölçüde artmıştır. 

Gastrointestinal mukormikozisinin en sık görüldüğü sindirim organı mide olmaktadır. Daha sonrasında ise kolon ve ileum olmaktadır. Özellikle yenidoğan ve prematüre bebeklerde görülen bir hastalık olmasının yanı sıra son dönemlerde diyabet, konakçı fagositlerindeki kusurlar, organ ya da kök hücre nakli ve kortikosteroid kullanımı gibi risk faktörlerine sahip olan kişilerde de görülmeye başlamıştır.

Gastrointestinal mukormikozisinin sahip olduğu semptomlar etkilenen bölgeye göre değişiklik göstermektedir. Bu belirtilerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Bulantı ve kusmaya bağlı spesifik olmayan karın ağrısı
• Şişkinlik

Bu belirtiler öncelikle karın içi apsenin düşünülmesine neden olmaktadır. Tanı için ise ameliyatta biyopsi örneğinin alınması ya da endoskopinin yapılması gerekir. 

Cilt mukormikozisi

Özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış ve diyabeti kontrol altında olmayan bireylerde görülen cilt kara mantar hastalığı travma ile doğrudan aşılama ile oluşmaktadır. Cilt mukormikozisinde klinik tablo belirgin olmamakla birlikte en sık görülen belirti sertleş plak oluşumudur. Bu sebeple de hastaların tanı alabilmesi için etiyolojik ajan doğrulamasının yapılması gerekmektedir. 

Cilt mukormikozisi sadece travma ile değil aynı zamanda rinoserebral mukormikozisinin cilde yayılması ile de oluşmaktadır. Hem lokalize hem de yayılım gösteren türlerinin bulunmasının yanı sıra en sık görülen yerlerin içerisinde kollar ve bacaklar yer almaktadır. Bu bölgeleri kafa derisi, yüz, göğüs kafesi, karın, sırt, boyun ve gluteal bölge takip eder. 

Yayılmış mukormikozisi

Kara mantar hastalığının kan dolaşımına karışarak farklı bölgeleri etkilemesi ile ortaya çıkan bir türüdür. Genellikle beynin etkilenmesine neden olan yayılmış mukormikozisi bunun yanında dalak, akciğer ve kalp gibi organların da etkilenmesine neden olmaktadır.

Kara Mantar Hastalığı Belirtileri

Kara mantar hastalığının belirtileri mukormiset küfünün vücutta yerleştiği alana bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kara mantar hastalığı belirtileri arasında en sık rastlanan semptomlar ise şunları olmaktadır:

• Uyku hali.
• Sersemlik,
• Bilinç bulanıklığı,
• Karın ağrısı,
• Dışkıda kan,
• İshal,
• Kusma.
• Nefes darlığı,
• Burun ve ağız üstü kısımlarda hızlı bir şekilde yayılan siyah lezyonlar,
• Burun akıntısı,
• Baş ağrısı,
• Yüzün tek taraflı şişmesi,
• Öksürük,
• Ateş,

Eğer Kara mantar hastalığı cilde yerleşmişse o zaman hastalığın belirtileri arasından mantarın etkili olduğu bölgelerde şişme, kabarma veya kızarma görülebilir. Mantarın etkili olduğu bölgede derinin siyaha doğru renk değişimi ve bölgenin sıcak hissedilmesi de belirtilerin arasında bulunmaktadır.

Kara mantar hastalığının damar yollarında nüfuz edebilen bir hastalık olması sebebiyle kan yoluyla vücudun hayati organlarına da ulaşabilen ve bu organlara zarar verebilen bir mantar türü olmaktadır. Tedavi edilmediği durumlarda kalp ve beyin gibi hayatı organlara ilerleyen Kara mantar hastalığı eğer tedavi edilmezse %54 oranında öldürücü olmaktadır.

Kara Mantar Hastalığı Teşhisi

Kara mantar hastalığının tanısı standart kan testleri ve fiziksel muayene ile saptamak genellikle mümkün olmamaktadır. Bu yüzden ek tanı yöntemlerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Kan Testleri

Kan testleri tek başına kara mantar hastalığının tanısı için yardımcı olamaz. Ancak beyaz kan hücrelerinde görülen bir eksiklik Kara mantar hastalığının risk faktörü olarak değerlendirilir.

Radyolojik Görüntüleme

Radyolojik görüntüleme yöntemlerinin kullanılması ile hastalığın yayıldığı bölgelerin belirlenmesi mümkün olmaktadır. Hastalığın sıklıkla yayılmış olduğu beyin, sinüs, karın, akciğer veya diğer vücut bölgelerindeki varlığına dair net fikirlerini elde edilmesini sağlar.

Endoskopik İncelemeler

Kara mantar hastalığının sinüs ve burun yapılarında yerleştiği düşünülüyorsa o zaman endoskopik incelemeler ile bölgenin görüntülenmesi ve doku örneğinin alınması son derece önemlidir.

Bilgisayarlı Tomografi

Bilgisayarlı tomografi ile hastaların beyin, göz ve göğüs gibi sistemlerinde oluşan doku ödemi ya da kalınlaşma görülebilmektedir. Ancak göğüste meydana gelen görüntüler zatürre ile benzerlik gösterdiği için tek başına bilgisayarlı tomografi yeterli olmamaktadır. Alınan bu görüntülerin anlam kazanabilmesi için bu bronkoalveolar ya da balgam lavaj uygulaması ile alınan örneklerin mikroskopik incelenmesinin sonucunun beklenmesi gerekmektedir.

Kara Mantar Hastalığı Tedavi Yöntemleri

Kara mantar hastalığı teşhisi almış hastaların en kısa sürede tedaviye başlamaları önemli olmaktadır. Çünkü Kara mantar hastalığı hızlı bir şekilde ilerleyen ve dokuları hızlı bir şekilde zarar veren hastalıklardan birisi olmaktadır.

Antifungal İlaçların Kullanımı

Kara mantar hastalığının tedavisinde ilk tercih edilecek tedavi yöntemine antifungal ilaçların kullanımıdır. Hastalara gerek damar gerekse oral yolla verilen antifungal ilaçların uzun süreli kullanımı hastalığın tedavisinde önemlidir. Genellikle tedavinin ilk aşamasında damar yolundan verilen ilaçlar tedavinin ilerleyen dönemlerinde ağız yolu ile alınabilecek ilaçlara çevrilmektedir.

Kara Mantar hastalığında kullanılan antifungal ilaçların dozları çok yüksek olduğu için hastalarda mide yanması, karın ağrısı ve nefes darlığı gibi bir çok yan etki ortaya çıkması beklenen bir durumdur. Bu yan etkiler ortaya çıktığından bu konuda hekimlerin bilgilendirilmesi gerekir.

Cerrahi yöntemler

Kara mantar hastalığının tedavisinde kullanılan bir diğer yöntem ise cerrahi müdahaleler dir. Bu özellikle ilerlemiş Kara Mantar hastalığında zarar görmüş dokuların cerrahi müdahale ile çıkartılarak enfeksiyonun diğer dokulara yayılmasının önüne geçilmektedir.

Kara mantar hastalığının tedavisinde kullanılan bu operasyonlar sonucunda organlarının bir kısmının alınması da söz konusu olmaktadır. Ancak enfeksiyonun yayılmaması için uygulanacak en etkili yöntem cerrahi müdahaleler olmaktadır.

Kara mantar hastalığı (mukormikoz) nedenleri

Kara mantar hastalığına mucormycetes adı verilen bir mantar türü neden olmaktadır. Toprakta ve kompost bölgelerinde yaşayan bu mantar her yaştan ve cinsiyetten insanın etkilenmesine neden olabilmektedir. Kara mantar hastalığı nadir görülen bir hastalık olsa da ölümcül olabilmektedir. kara mantar hastalığına neden olan diğer patojenler içerisinde ise Rhizopus türleri, Mucor türleri, Rhizomucor türleri, Syncephalastrum türleri, Cunninghamella bertholletiae , Apophysomyces türleri ve Lichtheimia bulunmaktadır.

İnsanların normal şartlar altında sürekli olarak karşılaştığı bir mantar türü olmasına rağmen bazı kişilerde hastalığa neden olmasının nedeni ise bazı kişilerin kara mantar hastalığı açısından bazı riskleri taşımasıdır. Bu risklerin içerisinde ise şunlar yer alır:

• Kullanılan bir ilaç sebebi ile bağışıklığın zayıflaması
• Özellikle kontrol altına alınamayan diyabet
• HIV veya AIDS
• Kanser
• Organ nakli olmak
• Kök hücre nakli olmak
• Düşük beyaz kan hücresi sayısı
• Uzun süre steroid kullanımı
• Enjeksiyon ile uyuşturucu kullanımı
• Vücutta yüksek miktarda demir bulunması
• Yetersiz beslenme
• Metabolik asidoz
• Erken doğum
• Düşük doğum ağırlığı
• Yanık ya da kesi gibi cilt yaralanmaları

Kara mantar hastalığı korunma yolları

Kara mantar hastalığı insandan insana bulaşan bir hastalık olmamaktadır. Genellikle topraktan, yaprak ve kompost ortamlarından bulaşan bir hastalık olduğu için riskli bölgelere yapılan ziyaretlerde kişisel koruyucu önlemlerin alınması gerekmektedir. Özellikle bahar ve yaz ayları gibi sıcak günlerde bahçe ve orman gibi ortamlarda çalışırken maske takılması ve olası yaralanmalarda yaranın en kısa süre içerisinde temizlenerek kapatılması önemlidir.