Kolera nedir?
Bakteriyel bir hastalık olan kolera genellikle kirli su yoluyla bulaşmaktadır. Şiddetli dehidrasyona neden olan kolera tedavi edilmediği takdirde sağlıklı olan kişiler için dahi birkaç saat içinde ölümcül olabilir. Modern kanalizasyon ve su arıtma sistemleri sayesinde özellikle sanayileşmiş ülkelerde neredeyse kolera tamamını ortadan kaldırılmıştır. Ancak Güneydoğu Asya, Afrika ve Haiti gibi bölgelerde hala kolera salgını riski bulunmaktadır. Kolera kolaylıkla tedavi edilebilir. Tedavisinde şiddetli destinasyon önlenmesi için basit çözümler uygulanmaktadır.
Kolera tanı kriterleri
Kolera belirtilerinin yaygın olduğu bölgelerde hastaların sahip olduğu belirtilere göre kolera teşhisi konulmakta birlikte tanıyı doğrulamanın tek yolu dışkı örneğinde spesifik bakteriyi tanımlamaktır. Bunun için hızlı kolera seviye çubuğu testleri kullanılır. Hızı doğrulama testleri sayesinde başlangıçtaki ölüm olanları azaltılır ve salgının kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
Kolera nedenleri
Koleraya neden olan bakterinin adı Vibrio cholerae olmaktadır. Hastalığın ölümcül olmasının sebebi bakterilerin ince bağırsakları üretmiş olduğu toksinlerdir. Bu toksinler vücudun çok büyük miktarda su salgılamasına neden olur. Salgılanan su ishale ve hızlı sıvı ve elektrolit kaybına yol açar.
Kolera bakterisine maruz kalan insanların tümünde hastalık görülmez. Ancak hastalık görülmeyen kişilerin dışkıları yiyecek ve su kaynakları bulaşması durumunda kirliliğe neden olmaktadır. Kirlenmiş su kolera enfeksiyonun ana kaynağı olmaktadır. Özellikle aşağıda belirtilen bu kaynakları kolera bakterisinin bulunma ihtimali yüksektir.
- Kirlenmiş kamu kuyuları büyük ölçekli kolera salgınlarının en sık görülen kaynaklarıdır. Özellikle yeterli hijyen koşullarının olmadığı kalabalık bir şekilde yaşayanlar risk altında olmaktadır.
- Belirli yerlerden gelen çiğ ya da az pişmiş deniz ürünleri kolera bakterisine maruz bırakabilir. Özellikle kabuklu deniz ürünleri risk en büyük riski içermektedir.
- Kolera bulunan bölgelerde çiğ soyulmamış meyve ve sebzeler kolera enfeksiyonunun en sık görülen kaynağıdır. Gelişmekte olan ülkelerde kompostlaştırılmamış gübreler ve ham kanalizasyon içeren sulama suyu tarlalarındaki ürünler kirlenebilir.
- Koleranın yaygın olduğu bölgelerde pişirildikten sonra kontamine olan ve oda sıcaklığında birkaç saat bekletilen darı, pirinç gibi darılar kolera bakterisinin üremesine neden olmaktadır.
Kolera risk faktörleri
Daha öncesinde de geçilmiş emziren annelerden bağışlık kazanan bekler dışında kalan herkes koleraya karşı hassastır. Yine de bazı faktörler kişilerin hastalığa karşı daha savunmasız olmasına ve daha şiddetli belirtileri sahip olma olasılığını artırır. Kolera için risk faktörleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Güvenli su temini de dahil olmak üzere hijyenik bir ortamın sürdürülmesinin zor olduğu ortamlarda kolera gelişme olasılığı daha yüksek olmaktadır. Bu sebeple de yoksulluk ve kıtlık görülen ülkeler, mülteci kampları, savaş veya doğal afetlerden etkilenen bölgelerde daha yaygın olarak kolera görülmektedir.
- Kolera bakterisi asidik ortamda yaşayamaz. Bu sebeple de mide asidi sıklıkla enfeksiyona karşı savunma görevi görür. Ancak yaşlı yetişkinler, çocuklar ve mide asidinin baskılanmasına neden olan ilaç kullanan kişiler bu korumadan yoksundur. Bu sebeple kolera riski daha yüksek olmaktadır.
- Kolera hastası biriyle aynı evde yaşamak koleraya yakalanma riskini arttırmaktadır.
- Sebebi tam olarak bilinmese de sıfır kan grubuna ait kişilerin koleraya yakalanma olasılığı diğer kan gruplarına sahip kişilerle karşılaştırıldığında 2 kat daha fazladır.
- Her ne kadar sanayileşmiş ülkelerde büyük ölçekli kolera salgınları olmasa da kolera bakterisi barındıran sulardan gelen kabuklu deniz ürünlerini yemek riski büyük ölçüde artırır.
Kolera komplikasyonları
Kolera hızlı ölümlere neden olabilen ciddi bir hastalıktır. Tedavi görmeyen kişilerin ilk semptomlarının çıkmasından saatler ya da günler sonra destinasyon ve şok nedeniyle ölebilir. Her ne kadar şiddetli dehidrasyon ve şok koleranın en kötü komplikasyonları olsa da aşağıdaki gibi farklı sorunlara da yol açabilir.
Düşük kan şekeri
Vücudun ana enerji kaynağı olan kan şekerinin tehlikeli derecede düşmesinin nedeni kolera hastalarının yemek yiyemeyecek kadar hastalanmalarıdır. Hipoglisemi olarak adlandırılan bu durum bilinç kaybına, nöbetlere ve ölüme neden olabilmektedir. Düşük kan şekeri açısından en büyük risk çocuklarda bulunmaktadır.
Düşük potasyum seviyeleri
Koleranın neden olduğu ishal ile hastalar dışkılarından potasyum da dahil olmak üzere büyük miktarda mineral kaybederler. Potasyum seviyesinin ciddi bir şekilde düşmesi kalp ve sinir fonksiyonlarının etkilenmesine ve yaşama tehdit etmesine neden olmaktadır.
Böbrek yetmezliği
Böbreklerin filtreleme yeteneklerini kaybetmesi vücutta aşırı miktarda sıvı, atık ve bazı elektrolitlerin birikmesine neden olmaktadır. Bu durum potansiyel olarak yaşamı tehdit eder. Kolera hastalarında sıklıkla böbrek yetmezliğine şok eşlik eder.
Kolera belirtileri
Kolera bakterisine maruz kalan kişilerin çoğu 7- 14 gün boyunca hastalanmaz. Ancak bu süre içerisinde bakteri saçtıkları kirli sularla başka kişilere bulaşır. Görülen ilk belirtiler normal ishalden ayırt edilmesi zordur. Ancak birkaç gün sonra daha şiddetli kolera belirtileri ortaya çıkar. Bu belirtilerin içerisinde şunlar yer almaktadır.
İshal
Koleraya bağlı olarak görülen ishal aniden ortaya çıkar ve saatte yaklaşık olarak 1 lt kadar sıvı kaybına neden olur. Koleranın neden olduğu ishal genellikle pirincin durulandığı suya benzeyen soluk sütlü bir görünüme sahip olmaktadır.
Mide bulantısı ve kusma
Mide bulantısı ve kusma koleranın erken evrelerinde ortaya çıkan ve saatlerce sürebilen bir belirtidir.
Destinasyon
Dehidrasyon belirtisi kolera semptomlarının başlamasından birkaç saat sonra görülmeye başlar. Hafiften şiddetli ye kadar değişebilen dehidrasyon belirtileri vücut ağırlığının %10’nu ya da daha fazlasını kaybetmesine neden olabilir.
- Dehidrasyonun neden olduğu belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Sinirlilik
- Yorgunluk
- Çökmüş gözler
- Ağız kuruluğu
- Aşırı susuzluk
- Kuru ve buruşmuş cilt
- Az ya da hiç idrar yapamama
- Düşük tansiyon
- Düzensiz kalp atışı
Dehidrasyon aynı zamanda vücuttaki sıvı dengesinin koruyan kanımızdaki minerallerin hızlı bir şekilde kaybolmasına da neden olabilmektedir. Bu duruma elektrolit dengesizliği denir. Elektrolit dengesizliğinin oluşması durumunda görülecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Sodyum
- Klorür
- Potasyum
- Kas krampları
Dehidrasyonun en ciddi komplikasyonlarından birisi şoktur (Şok düşük kan basıncına ve oksijen miktarına neden olduğu durumlarda ortaya çıkan şokun şiddetli olması haline hipovolemik şok adı verilmektedir. Hipovolemik şok dakikalar içerisinde hastanın ölmesine neden olabilmektedir.)
Kolera tedavi yöntemleri
Kolera acil tedavi gerektiren sağlık durumlarından birisi olmaktadır. Çünkü birkaç saat içerisinde ölüme neden olabilen bir hastalıktır. Koleranın tedavisinde kullanılan yöntemler içerisinde şunlar yer almaktadır.
Rehidrasyon
Rehidrasyonda amaç kaybedilen sıvı ve elektrolitleri yerine koymaktır. Basit bir rehidrasyon solüsyonu olan oral rehidrasyon tuzları bulunmaktadır. Bu çözeltiler kaynatılmış ya da şişelenmiş su ile yapılabilen toz halindedir. Rehabilitasyon tedavisinin yapılmaması kolera hastalarının yaklaşık olarak yarısının ölmesine neden olmaktadır. Rehidrasyon tedavisinin uygulanması ise ölüm oranını %1’in altına düşürmektedir.
İntravenöz sıvılar
Kolera hastalarının önemli bir kısmını rehidrasyon yeterli gelmemekte gelmektedir. Ancak ciddi derecede susuz kalmış kişilere intravenöz sıvılar hatta verilmesi gerekmektedir.
Antibiyotikler
Her ne kadar kolera tedavisinin gerekli bir parçası olmasa da bazı antibiyotikler koleraya bağlı ishalin azalmasını ve hastalığı ağır geçiren kişilerde ishalin süresinin kısalmasına yardımcı olmaktadır.
Çinko takviyeleri
Yapılan araştırmalar çinkonun özellikle kolera hastası çocukların ithalini azaltabileceği ve ishal süresini kısaltan bileceğini göstermektedir.
Kolera hastalığının bulaşma yolları nelerdir?
Kolera hastalığının bulaş yolu dışkıdır. Enfekte bir kişinin dışkısıyla kontamine (kirli) olmuş yiyecek veya suyun yenilmesi veya içilmesi ile yayılmaktadır. Bu sebeple de uygun su kaynaklarının ve kanalizasyonun bulunmadığı az gelişmiş ülkelerde daha sık kolera salgınları görülmektedir. Koleranın bir kişiden diğerine doğrudan geçmesi pek olası değildir.
