Polikistik Over Sendromu

Polikistik over sendromu nedir?

Yumurta üretmek ve yumurtaları sağlamakla görevli olan yumurtalıkların aşırı hormon üretmesi sonucunda ortaya çıkan hormonal bir dengesizlik olan polikistik over sendromunda yüksek düzeyde üretilen hormon androjen olmaktadır. Androjen hormonu diğer hormonların dengesizleşmesine neden olur. Bu sebeple de hastalarda sıklıkla düzensiz adet görme döngüleri, adet gecikmesi ve öngörülmeyen yumurtlama görülmektedir. Bunun yanında hastalarda yumurtlamanın olmaması sebebiyle yumurtalıklarda küçük folikül kesitlerin oluşması da söz konusu olmaktadır. Her ne kadar ismi polikistik over sendromu olsa da tüm hastalarda yumurtalıklarda kistler görülmez. Yumurtalık kistlerinin görülmesi durumunda hastalar ağrı hissetmezler ve bu durum tehlikeli değildir. Polikistik over sendromu kadınlarda infertilitenin en yaygın nedenlerinden birisi olmaktadır. Bunun yanında genel sağlık durumu kötüleşmesine de neden olabilir.

Polikistik over sendromunun nedenleri

Polikistik over sendromunun temel sebebi bilinmemekle birlikte genetiğin etkili olduğuna dair kanıtlar bulunmaktadır. Bunun yanında görülme riskini arttıran bazı faktörler bulunmaktadır. 

Polikistik over sendromunun risk faktörleri

Polikistik over sendromu görülme riskinin artmasına neden olan etmenler içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Erkeklik hormonlarından birisi olan androjen adı verilen hormonun yüksek seviyede salgılanması bu hormon yumurtalıkların yumurta salınımını engelleyerek düzensiz adet döngülerine neden olmaktadır. Düzensiz yumurtlama ise yumurtalıklarda içi su dolu kistlerin oluşmasına neden olabilmektedir. Hastalarda yüksek androjenin salgılanması yumurta döngüsünün bozulmasının yanı sıra sivilce ve kıllanmaya da neden olmaktadır. 
• İnsülin direncinin arması yumurtalıkların erkeklik hormonu salgılamasına neden olmaktadır. Erkeklik hormonunun artması da polikistik over sendromunun belirtilerinin şiddetlenmesine neden olur. Bunun yanında hastaların obez olmasına ya da ideal kilolarını koruyamamasına da neden olmaktadır.
• Hastaların önemli bir kısmı düşük dereceli enflamasyona sahip olmaktadır. bunun belirlenmesi için CRP ya da beyaz kan hücrelerinin ölçülmesi gerekmektedir. 

Polikistik over sendromunun belirtileri

Polikistik over sendromunun en yaygın görülen belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır

• Düzensiz adet dönemlerinde anormal adet kanaması görülebilir. Bazı hastalarda adet gecikmeleri söz konusu olurken bazı hastalar ise hiç adet görmeyebilir.
• Polikistik over sendromu olan kişilerin yüzlerinde, kollarında, karın bölgesinde ve göğüste yoğun kıllanma görülebilmektedir. Hirsutizm adı verilen bu durum polikistik over sendromu olan kişilerin %70’ine etkilemektedir.
• Polikistik over sendromu hastalarının yüzde, göğüste ve sırtta sivilcelenme neden olabilir. Bu sivilcelenme gençlik yıllarında devam eder ve tedavisi zor olur.
• Polikistik over sendromu olan kişilerin %40 ile % 80’ni obez olmaktadır. Bunun yanında bu hastalar sağlıklı kilolarını korumada zorlanır.
• Akantozis nigricans olarak bilinen cilt renginde koyulaşmalar görülmektedir. Bu renk değişiklikleri özellikle koltuk altında, kasıklarda ve göğüs altında görülmektedir. 
• Hastaların önemli bir kısmına büyük ya da çok sayıda yumurtalık kistleri bulunmaktadır.
• Hastalarda saç dökülmesi sebebi ile kelleşme görülebilir.
• Kadınlarda kısırlığın en sık görülme sebebidir. 

Hastalarda yaygın olarak görülen belirtiler bunlar olmakla birlikte bazı hastalarda hiçbir belirti görülmeyebilir. Bu hastalar genellikle hamile kalmada zorlanınca ya da bilinmeyen nedenlerden dolayı kilo alınca durumu öğrenirler. 

Polikistik over sendromunun tanı kriterleri

Polikistik over sendromu genellikle belirtilerden yola çıkılarak tanı alan bir hastalıktır. Teşhisin kesinleşmesi için ise bazı kan testlerinden ve ultrason görüntülemesinden yardım alınabilir. Polikistik over sendromunun teşhisinde şu adımlar takip edilmektedir.

• Belirtiler ve tıbbi geçmiş hakkında soruların yöneltilmesi
• Biyolojik aile geçmişinin polikistik over sendromu açısından incelenmesi
• Kilo ve tansiyon ölçümü
• Sivilce, kıllanma ve saç dökülmesinin tespit edilmesi için fiziki muayenenin gerçekleştirilmesi
• Anormal kanamanın nedeninin anlaşılabilmesi için pelvik ultrason görüntülemesi
• Hormon ve glikoz seviyelerinin kontrol edilmesi için kan testleri
• Yumurtalıkların ultrason ile incelenmesi

Polikistik over sendromu tanısının konmasında temel teşkil eden 3 belirti içerisinde şunlar yer almaktadır. Hastaların bu belirtilerden ikisine sahip olması durumunda polikistik over sendromu tanısı alır.

• Adet dönemlerinin düzensiz olması ya da gecikmesi
• Akne ya da kıllanma gibi aşırı androjen hormonu belirtileri
• Yumurtalıkların büyümesi ya da yumurtalıklarda polikistik görünüm

Polikistik over sendromunun tedavi yöntemleri

Polikistik over sendromunun tedavisi belirlenirken hastaların sağlık geçmişleri ve hamile kalmayı isteyip istememeleri gibi kriterler göz önüne alınmaktadır. 

Hamile kalmayı düşünmeyen hastalara uygulanan tedaviler

Hanya planlanmayan hastalara uygulanan tedaviler 4 ayrı gruba ayrılmaktadır bu tedaviler hastanın ihtiyaçlarına göre kombinleyerek kullanılabilir.

Hormonal doğum kontrolü

Doğum kontrol hapları, bantları ve iğneleri adet döngüsünün düzenlenmesine yardımcı olurken sivilcelerin ve kıllanmanın azalmasını da destekler. Bu sebeple de hamile kalmak istemeyen polikistik over sendromu hastaları için hormonal doğum kontrol yöntemleri birincil tedavi seçeneklerinden birisi olmaktadır.

İnsülin duyarlılığını artıran ilaç

Metformin etkin maddesine sahip bu ilaç diyabet tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Vücudun insülini işlemesine yardımcı olan bu ilaç erkeklik hormonunun azalmasını sağlayarak hastaların adet döngülerinde iyileşmelerin de sağlar.

Androjenleri bloke eden ilaçlar

Bu ilaçlar androjen hormonunun etkilerini bloke ederek sivilce ve saç dökülmesinin kontrol edilmesine yardımcı olur. Bu ilaçlar tüm hastalar için uygun değildir. Bu sebeple de hastaların tedaviden önce doktorları ile görüşmeleri gerekmektedir.

Yaşam tarzı değişiklikleri 

Sağlıklı vücut ağırlığının korunması insülin seviyeleri üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabileceği için hastaların besleyici ve dengeli bir diyet uygulamaları gerekmektedir.

Hamilelik planlayan hastalara uygulanan tedaviler

Eğer kistik over sendromu hastası şimdi ya da gelecekte hamile kalmak istiyorsam o zaman uygulanan tedavi yöntemleri de değişiklik gösterir noktam hamilelik planlayan hastalara uygulanan tedaviler arasında şunlar yer almaktadır.

Yumurtlamayı tetikleyen ilaçlar

Başarılı bir gebelik için öncelikle yumurtlamanın başlaması gerekmektedir. Bazı ilaçların yumurtlamayı tetiklediği kanıtladığından dolayı bu ilaçlar hastalara yumurta salınımının gerçekleşmesi için verilir. klomifen ve letrozol etkin maddelerine sahip ilaçlar ağız yoluyla kullanılırken gonadotropinler enjeksiyon ile hastalara verilmektedir.

Cerrahi

Polikistik over sendromunun cerrahi tedavi yönteminde yumurtalıkların androjen hormonu üreten dokunun çıkarılması söz konusudur. Bu sayede daha az androjen üretildiği için yumurtalama yeniden sağlanır. Yeni geliştirilen ilaçlar bulunması sebebiyle hastalara cerrahi müdahale nadiren tercih edilmektedir.

Polikistik over sendromunun ameliyat yöntemleri

Günümüzde polikistik over sendromu ameliyatlarında laparoskopik yumurtalık delme (LOD) adı verilen cerrahi dahi prosedür kullanılmaktadır. İlaca yanıt vermeyen hastalar için doğurganlık sorunlarının çözülmesi amaçlayan bu cerrahi prosedür genel anestezi altında uygulanmaktadır. Karnın alt kısmından küçük bir kesi yapılarak laparoskopi ile yumurtalıklara erişilir. Daha sonrasında yumurtalıktaki erkeklik hormonu üreten dokular ısı ya da lazer kullanılarak tedavi edilir.

İn vitro fertilizasyon (IVF)

İlaç tedavisinden beklenilen etki alınamadığından uygulanan bir yöntemdir. Bu yöntemde doktor hastanın yumurtası ile partnerin spermini laboratuvar ortamında dövülerek rahme aktarır.

Polikistik over sendromu olan hastalarının yaşamı

Polikistik over sendromunun belirtileri kontrol altına alınabilse dahi tamamen iyileştirilebilir bir hastalık değildir. Bu sebeple de hastaların polikistik over sendromu ile yaşamayı öğrenmeleri gerekmektedir. Bu hastalık ile baş etmenin en iyi yolları sağlıklı vücut ağırlığının korunması, besleyici ve dengeli beslenmek ile düzenli egzersiz yapmaktır. Yaşam tarzındaki bu değişiklikler hormon düzeylerinin etkilenmesine neden olarak adet döngüsünün düzenlenmesini sağlayabilir.

Bunların yanında sivilce ve tüylenme gibi problemlerin giderilmesi için kozmetik tedavilerden yardım alınabilir. Bunun için dermatologlar ile çalışmak yeterli olmaktadır. Bunlara ek olarak hamile kalmak isteyen hastaların doktorları ile görüşmeleri gerekmektedir bu sayede gerekli tedavileri ile hastaların hamile kalması mümkün olmaktadır.

Gebelik

Polikistik over sendromu olan kişilerde yüksek tansiyon, gebelik diyabeti ve preeklampsi gibi gebelik komplikasyonları görülme riski daha yüksek olmaktadır. Özellikle hastaların obez olması bu risklerin daha fazla artmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de polikistik over sendromu olan hastaların gebelik öncesinde ideal kilolarına ulaşmaları önerilmektedir.

Kilo ve Beslenme

Polikistik over sendromu hastaları özellikle beslenmelerine ve ideal kilolarına dikkat etmeleri gerekmektedir. Hastaların sağlıklı kilolarında kalmaları insülin direncinin ortadan kalkmasına ve androjen düzeylerinin düşmesine yardımcı olmaktadır. Bu durumda yumurtlamanın daha düzenli olmasını sağlar. Ancak polikistik over sendromu olan kişilerin ideal kilolarında kalmaları ya da kilo vermeleri son derece zorlu olmaktadır. Bu aşamada hastalara yardım edecek diyetisyenlere başvurmaları önerilmektedir.

Polikistik over sendromu olan hastaların karbonhidrat tüketimlerini sınıflandırılmaları önerilir. Çünkü yüksek karbonhidratlı diyetler insülin direncinin yükselmesine neden olur. Karbonhidrat seçiminde kan şekerinin yavaş yavaş yükselmesini sağlayan karmaşık karbonhidratların seçilmesi gerekmektedir. Karmaşık karbonhidratlar pişmiş kuru fasulye ve bezelyenin yanı sıra meyvelerde, sebzelerde ve tam tahıllarda bulunmaktadır.

Beslenmenin yanı sıra sağlıklı kilonun korunması için hastaların düzenli olarak egzersiz yapması da gerekmektedir. Günlük ve düzenli olarak yapılacak egzersizler insülin direncinin tedavi edilmesini ve önlenmesini sağlar. Bunun yanında diyabetin önlenmesinde ve kilonun kontrol altında tutulmasında da son derece etkili olmaktadır.

Polikistik over sendromu komplikasyonları

Polikistik over sendromu olan kişilerde aşağıdaki sağlık durumları riski artmaktadır.

• Diyabet
• Depresyon
• Yüksek tansiyon
• Uyku apnesi gibi uyku bozuklukları
• Kardiyovasküler hastalıklar
• Endometriyal kanser
• Endometrial hiperplazi
• Kısırlık 
• Gestasyonel diyabet
• Düşük ya da erken doğum
• Hamileliğe bağlı yüksek tansiyon
• Karaciğerde yağ birikmesine neden olan ciddi karaciğer iltihabı
• Tip 2 diyabet
• Yeme bozuklukları
• Prediyabet