Prostat Büyümesi Nedir?
Prostat (prostat bezi) erkek cinsel organlarından biridir ve kestaneye şekil ve boyut olarak benzer. Mesanenin hemen altında bulunur ve üretrayı çevreler.
Prostat bağ dokusu, kaslar ve hormonlar tarafından ejakülasyon sırasında spermle birlikte atılan ve hareketliliğini sağlayan bir salgı üretmek üzere uyarılan birçok bireysel bezden oluşur.
Çoğu erkekte 40 yaş civarında, o zamana kadar yaklaşık 20 g olan prostat yeniden büyümeye başlar. Bu büyüme iyi huyludur ve tıbbi olarak sadece doku değişikliklerini tanımlamak için iyi huylu prostat hiperplazisi (BPH) olarak adlandırılır. Bu iyi huylu prostat hiperplazisi, giderek iyi huylu prostat büyümesine (BPE) yol açar.
Prostat büyümesinin kesin nedeni net değildir. Ancak bugün, suçlamak için yalnızca bir neden değil, aynı anda birkaç neden olduğunu biliyoruz. Bunun başlıca nedenlerinden biri, yaşla birlikte erkek organizmada hormon dengesinde özellikle testosteron ve östrojende meydana gelen değişikliktir. Her iki hormon da prostat büyümesini destekler. Ek olarak, inflamatuar süreçler dahil olabilir.
Ancak prostat büyümeye devam ettikçe üretrayı o kadar daraltabilir ki idrara çıkma sorunları ortaya çıkar. 50 yaşın üzerindeki yaklaşık her iki erkekten biri, yaklaşık üçte birinin klinik semptomları olan BPH'den etkilenir. 70 yaş üstü insanların yaklaşık %80'inde BPH vardır ve bunların neredeyse yarısında klinik semptomlar vardır. BPE erken yakalanırsa ilaçla tedavi verilebilir veya ameliyat ertelenebilir.
Benign rostat hiperplazisi (BPH) (iyi huylu prostat büyümesi) nedir?
Sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte erkeklerin ilerleyen yaşlarında prostat büyümesi söz konusu olabilmektedir. Prostatın içerisinde yer alan bezlerin büyümesi ile oluşan prostat büyümesi mesanenin alt kısmında yer alan idrar kanalının daralmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de ilerleyen dönemlerde hastaların mesanelerini tam olarak boşaltamamasına neden olmaktadır.
Prostat büyümesi genellikle iyi huylu olarak gelişmektedir. Halk arasında iyi huylu prostat büyümesi olarak adlandırılan bu durum tıpta benign prostat hiperplazisi (BPH) olarak adlandırılmaktadır. Toplumda benign prostat hiperplazisi (BPH) görülme sıklığı yaş ile birlikte artmaktadır. 50 yaşın üzerindeki erkeklerin yaklaşık olarak yarısında gözlemlenen bu durum 80 yaşın üzerindeki erkeklerin yaklaşık olarak %90’nında görülmektedir. Benign prostat hiperplazisi (BPH) bu kadar sık görülmesi sebebiyle yaşlılık belirtilerinden birisi olarak görülmektedir.
Erkek üreme sisteminin bir parçası olan prostat yaklaşık olarak 20 gr ağırlığında ve ceviz büyüklüğünde olmaktadır. Mesaneden çıkan idrar kanalını çevreleyen prostatın asıl görevi spermin sıvı kısmını oluşturmaktadır. 45 yaşından sonra prostatta şekil değişiklikleri ortaya çıkmaktadır. Zaman içerisinde bu büyüme artmaktadır. Bu sebeple de ceviz büyüklüğünde olan prostat zaman içerisinde portakal büyüklüğüne kadar ulaşması mümkündür. Bu büyümeye de benign prostat hiperplazisi (BPH) yani iyi huylu prostat büyümesi adı verilmektedir.
Prostat Büyümesi Nedenleri
Araştırmacıların büyük çabalarına rağmen, iyi huylu prostat büyümesinin kesin nedeni hala tam olarak anlaşılamamıştır.
Hormonların önemli bir rol oynadığı görülüyor. Erkek cinsiyet hormonu testosterondan oluşan dihidrotestosteronun iyi huylu prostat hiperplazisinin gelişiminde rol oynadığına dair kanıtlar vardır.
Görünüşe göre, hastalığa ailede bir yatkınlık da var: Yakın akrabalarda zaten iyi huylu prostat büyümesi vakaları varsa, hastalığa yakalanma riskiniz artar.
Metabolik sendromun rolü tartışmalıdır. Doktorlar metabolik sendroma morbid obezite (obezite), diabetes mellitus, lipid metabolizma bozuklukları (yüksek kolesterol veya LDL seviyeleri) ve yüksek tansiyon kombinasyonu diyorlar. Bir çalışma, metabolik sendromlu hastalarda prostat büyümesinin daha hızlı olduğunu gösterdi. Buna karşılık, başka bir çalışmada, iyi huylu prostat hiperplazisi ile metabolik sendrom arasında bir ilişki bulunamadı.
İyi huylu prostat büyümesinin çeşitli diyet faktörleriyle ilişkili olup olmadığı araştırma konusudur. Bu noktada özel diyet kuralları türetilemez.
Prostat büyümesi olan hastalarda prostat dokusunun mikroskobik incelemesi, bakteriyel bir enfeksiyonla herhangi bir bağlantı gibi görünmese de, neredeyse her zaman inflamatuar değişiklikler gösterdi. Bu nedenle araştırmacılar, bağışıklık sisteminin arızalarının da iyi huylu prostat hiperplazisinin gelişimine katkıda bulunabileceğinden şüpheleniyorlar.
Prostat Büyümesi Belirtileri
Büyümüş bir prostat genellikle mesaneyi boşaltmada ("idrar yapma") ve mesaneyi depolamada ("su tutma") sorunlara yol açar.
Mesane Bozukluğu
Etkilenen erkekler idrara çıkmayı başlatmakta zorluk çekerler. İdrar akışı zayıflayabilir. İdrar yapmak normalden daha uzun sürer. İdrar yaptıktan sonra idrarın üretradan damlaması da olabilir. Bazen mesaneyi tamamen boşaltmak için birden fazla deneme gerekir. İdrar yaptıktan sonra bile, genellikle mesanede hala az miktarda idrar olduğu hissi vardır (artık idrar hissi).
İdrar Depolama Bozuklukları
Etkilenenler sık sık, bazen kısa aralıklarla ve sıklıkla geceleri tuvalete gitmek zorunda kalırlar. İstenmeyen idrar sızıntısı ile birlikte ani güçlü idrara çıkma dürtüsü (sıkıntı inkontinansı) genellikle etkilenenler için özellikle streslidir.
Mesanede her zaman artık idrar varsa, mikroplar oraya daha kolay yerleşebilir, bu da idrar yolu enfeksiyonları veya mesane taşı riskini artırır. Etkilenen erkeklerin yaklaşık üçte biri aynı zamanda ereksiyon problemlerinden, hatta daha çok boşalma ile ilgili zorluklardan muzdariptir; çoğu ejakülat hacminde önemli bir azalma yaşar.
Akut idrar retansiyonu varsa, etkilenen kişi dolu olmasına rağmen mesaneyi artık boşaltamaz ve idrara çıkma konusunda net bir dürtü hisseder. Aşırı gerilmiş bir mesane şiddetli ağrıya neden olabilir. Bu durumda doktor acil önlem olarak ince bir plastik tüp (kateter) kullanarak idrarı boşaltmalıdır.
Ancak birçok hastada akut idrar retansiyonu oluşmaz, bunun yerine mesane aşırı gerilir ve yavaş yavaş ve fark edilmeden artık idrar oluşur (kronik idrar retansiyonu). Sonuç, taşma inkontinansıdır. İdrar retansiyonu üreterlere ve böbreklere kadar devam edebilir ve onlara kalıcı olarak zarar verebilir.
Prostat büyümesi ile prostat kanseri arasındaki fark
İyi huylu prostat büyümesi ile prostat kanserinin belirtileri birbiri ile benzerlik göstermektedir. Bu benzerliklerin içerisinde zor idrar yapma, sık idrara gitme, idrarda kanama, damla damla idrar yapma, yanma, sızlama, gece ve gündüz idrar yapma sıklığında artış görülmektedir.
Prostat kanserinin tanı alabilmesi için uygulanan yöntemler arasında ilk sırada parmakla rektal muayene gelmektedir. Bunun yanında kanda prostat spesifik antijen denilen bir ölçüm de tanının konulması için genellikle yeterli olmaktadır. Bu sebeple de prostat problemleri olan her hastaya hemen MR incelemesi ve biyopsi yapılmasına gerek bulunmamaktadır. Bu testler ancak kişinin risk taşıması durumunda istenmektedir.
Prostat Büyümesi Tedavi Yöntemleri
Hastalar en ufak şikayetlerini dahi doktorlarına mutlaka açıklamalı ve kişiye özel tedavi konusunda tavsiye almalıdır.
Belirli koşullar altında, herhangi bir tedaviye başlamamak haklı olabilir (kontrollü bekleme). Örneğin, hastanın yalnızca çok az semptomu varsa ve ultrason muayenesi idrar yaptıktan sonra (neredeyse) mesanede idrar kalmadığını gösteriyorsa (az miktarda artık idrar). Ancak bu bekle-gör yaklaşımı mutlaka doktorla görüşülmeli ve düzenli tıbbi gözetim altında gerçekleştirilmelidir. Terapiye ne zaman ihtiyaç duyulacağını zamanında anlamanın tek yolu budur.
Prostat büyümesiyle ilişkili alt üriner sistem semptomlarının ilaç tedavisi için bir dizi madde sınıfı mevcuttur. Geleneksel olarak, Türkiye’deki doktorlar bitkisel ilaçları (fitofarmasötikler) reçete eder. Ayrıca α1-reseptör blokerleri ve 5-alfa-redüktaz inhibitörleri birçok çalışmada etkinliklerini kanıtlamıştır. Ek olarak, örneğin prostat büyümesi semptomlarının yanı sıra erektil disfonksiyon ("iktidarsızlık") gibi mevcut hastalıkları tedavi etmeyi amaçlayan yeni aktif bileşenler ve aktif bileşen kombinasyonları vardır. Mevcut aktif bileşenlerin tamamı, hafif ila orta şiddette şikayetlerin tedavisinde altın standardı temsil eder.
Cerrahi Tedavi
İyi huylu prostat büyümesi ile ilgili belirli sorunlar varsa, doktor genellikle bir ameliyat önerir. Bu sorunlar şunları içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir:
- İlaç tedavisine rağmen tekrarlayan idrar retansiyonu
- Sık idrar yolu enfeksiyonları
- Böbrek fonksiyonunda bozulma
- İdrarda görünür miktarda kanın görünümü
- Mesane taşlarının oluşumu
Günümüzde birçok hasta, prostat büyümesinin semptomlarını bezin büyümesini yavaşlatmadan hafifleten daha uzun bir süre boyunca ilaç almaktadır. Prostat, ameliyatı gerekli kılacak bir hacme ulaştıysa, etkilenenler genellikle daha yaşlıdır ve ek hastalıklardan muzdariptir - bu da ameliyatı daha riskli hale getirebilir. En azından bu nedenle, doktorlar mevcut cerrahi prosedürleri iyileştirmek için yeni ve daha az stresli (minimal invaziv) cerrahi teknikler geliştirmeye odaklanıyorlar. Şu anda operasyon sırasında daha az kan kaybı vaat eden farklı lazer sistemlerinin kullanımına ve klasik yöntemlerin modifikasyonlarına odaklanılıyor.
Her türlü cerrahi tekniğin avantajları ve olası dezavantajları vardır. Hastalar bireysel olarak kendilerine en uygun prosedürü bulabilmeleri için doktorlarından detaylı tavsiye almalıdırlar.
Prostat ilaç tedavisi
Prostat tedavisinde kullanılan ilaçlar hastaların şikayetlerinin azalmasına yönelik olmaktadır. İlaç tedavisinde en sık kullanılan ve prostatın sebep olduğu tıkanıklığın en hızlı şekilde açılmasını sağlayan ilaç grubu alfa blokerlar olmaktadır. Bu ilaçların yan etki profillerinin oldukça düşük olması da ilaçların kullanılabilirliğini arttırmaktadır.
Prostat büyümesinde kullanılan bir diğer ilaç grubu da 5- alfa redüktaz enzim inhibitörleri olmaktadır. Bu enzim dihidrotestosteronun oluşumunu sağlayan enzimin bloke edilmesini sağlamaktadır. İlaç grubunun en üst seviyedeki etkilerini görebilmek için hastaların 6 ile 12 ay arasında değişen sürelerde ilaç kullanımına devam etmesi gerekmektedir.
Prostat Büyümesinde Erken Teşhis
Yaşlılıkta prostat büyümesine karşı güvenilir bir koruma yoktur. Bu nedenle erken teşhis önemlidir. Kanser erken teşhis programının bir parçası olarak yapılan muayene de buna katkıda bulunabilir. Sağlık sigortası şirketleri 45 yaş üstü erkekler için yılda bir kez erken teşhis testi için ödeme yapar. Tıbbi öykünün alınmasına ek olarak, bu, kasık bölgesi ve dış genital organların muayenesini ve ayrıca prostatın rektum yoluyla palpasyonunu içerir.
