Raynaud Sendromu

Raynaud Sendromu Nedir?

Ayak ve el parmaklarındaki küçük kan damarlarının etkilenmesine neden olan bir hastalık olan Raynaud Hastalığı, dudak, kulak memesi ve burundaki damarların etkilenmesine de neden olmaktadır. Raynaud hastalığı sıcak, soğuk ve strese yanıt olarak vazospastik ataklar adı verilen epizodik spazmlar yaşanmasına neden olmaktadır. 

Raynaud atağı sırasında, el ve ayak parmaklarındaki atardamarlar ve kılcal damarlar olması gerekenden daha fazla gerilmektedir. Sonuç olarak da etkilenen bölgedeki cilt beyaza ve daha sonrasında maviye döner. Bu renk değişiminin sebebi ise kandaki oksijen eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Kan damarlarının gevşemesi ve açılması sırasında ise cilt kırmızıya döner ve karıncalanma hissedilebilir. Hastalıkta ataklar genellikle 15 dakika sürer.

Raynaud Sendromu Türleri

Raypnaud Sendromu iki farklı türü bulunmaktadır. 

Primer Raynaud Sendromu

Birincil raynaud Sendromu sebebi bilinmemekle birlikte herhangi bir hastalığa bağlı olarak görülmez. Bu türünde belirtiler genellikle hafif görülür ve cilt kanseri ya da kangren görülmez. Diğer türüne göre daha yaygın olarak görülen primer türü yaşam tarzı değişiklikleri ile tedavi edilebilmektedir. Primer Raymaud sendromu için aynı zamanda Raymound hastalığı terimi de kullanılmaktadır.

Sekonder Raynaud Sendromu

Sekonder raynaud Sendromu görülmesi için altta yatan farklı bir hastalık ya da ilaç kullanımının bulunması gerekir. Belirtilerin hafif görülebileceği gibi şiddetli formlarının da görülmesi mümkün olmaktadır. Bu sebeple de cilt ülseri ya da kangren görülebilir. Primer türüne göre daha az yaygın görülmekle birlikte tedavisi için altta yatan hastalığın tedavi edilmesi ya da neden olan ilaç kullanımının durdurulması gerekmektedir. Sekonder Raynaud hastalığı terimi yerine Raynaud fenomeni terimi de kullanılabilir.

Raynaud Sendromu Nedenleri

Raynaud sendromunun nedenleri türüne göre değişiklik göstermektedir.

Primer Raynaund Sendromu Nedenleri

Yaygın olarak görülen bu formun nedeni bilinmemektedir. Bunun yanında vakaların önemli bir kısmında belirtilerin şiddeti çok hafif olduğu için fark edilmez ve zaman içerisinde kendiliğinden geçer. 

Sekonder Raynaud Sendromu Nedenleri

Raynaud fenomeninin altta yatan farklı bir sağlık durumu olmaktadır. Daha az görülmesine rağmen belirtilerinin daha şiddetli olmasından dolayı daha ciddi klinik tabloların yalanmasına neden olmaktadır.

İkincil türü genellikle 40’lı yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Sekonder Raynaud Hastalığının nedenleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

Bağ Dokusu Hastalıkları

Skleroderma olarak bilinene, cildin sertleşmesine ve yara izine yol açan nadir bir hastalık olan bu hastalığın görüldüğü kişilerin önemli bir kısmında Raynaud Hastalığı da görülmektedir.

Atardamar Hastalıkları

Bu nedenlere kalbi besleyen damarlarda yağ birikmesi ile el ve ayaklardaki kan damarlarının iltihaplandığı rahatsızlıklar da dahil olmaktadır. Akciğer atardamarının etkilenmesine neden olan bir tür yüksek tansiyon da Raynaud sendromuna neden olmaktadır.

Karpal Tünel Sendromu

Ele giden büyük sinirlerin üzerinde baskı olması sebebi ile görülen karpal tünel sendromu bu baskı elin uyuşmasına ve ağrıya neden olmaktadır. Bu durum elin soğuk ve sıcaklara daha fazla tepki vermesine neden olabilmektedir.

Tekrarlayan Eylemler Ya Da Titreşim

Uzun süre boyunca yazmak, piyano çalmak ya da bu tür hareketleri yapmak yaralanmalara neden olmaktadır. Aynı şekilde matkap gibi titreşimli aletleri de kullanmak çeşitli yaralanmalara neden olabilmektedir.

Tütün Ürünleri Kullanımı

Tütün ürünleri kan damarlarının olumsuz etkilenmesine neden olması sebebi ile Raynaud fenomenine neden olabilir.

Bazı İlaçlar

Raynaud sendromuna neden olan ilaçlar içerisinde; bazı yüksek tansiyon beta brokerleri, bazı migren ilaçları, dikkat eksikliği/ hiperaktivite bozukluğu ilaçları, bazı kanser ilaçları ve bazı soğuk algınlığı ilaçları yer almaktadır. 

Raynaud Fenomeni Belirtileri

Raynaud sendromunun neden olabileceği belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

Renk Değişiklikleri

Kan akışının durup yeniden başladığında cilt rengi beyazdan maviye ve daha sonrasında kırmızıya dönebilir. Bazı hastalarda bu renk değişikliğinin hepsi deneyimlenmez.

Soğukluk Ya Da Uyuşukluk Hissi

Parmakların ya da etkilenen diğer vücut parçasının oksijen açısından zengin kan almadığında oluşmaktadır. Bu durumda uyuşukluğun hissedilmesi yaygın görülen bir durumdur.

Sıcaklık, Karıncalanma ve Zonklama Hissi

Bu, kan akışının etkilenen vücut bölgesine geri dönmesi ile gerçekleşmektedir.

Cilt Ülseri Veya Kangren

Daha uzun veya daha sık yaşanan ataklar parmak uçlarında ağrılı yaraların oluşmasına neden olabilir. Bu yaraların iyileşmesi biraz zaman alabilir. Nadir durumlarda ise dokulara oksijen gitmemesi sebebi ile doku ölümü görülmektedir. 

Raynaud sendromunun belirtileri epizodiktir. Bu sebeple de belirtiler gelip geçici özellikler gösterir. Genel olarak ataklar epizot olur ve yaklaşık 15 dakika devam eder. Epizotlar ise genellikle soğuk hava gibi durumlar ile ilgili olmaktadır. 

Raynaud Sendromu Tanı Kriterleri

Raynaud sendromu tanısında öncelikli olarak belirtiler ve tıbbi geçmişin alınması ile başlar. Daha sonrasında fiziki muayene uygulanır. Bunun yanında benzer belirtilere neden olabilecek diğer hastalıkların elenmesi için bazı testlerin yapılması gerekebilir.

Testler

Tırnak kıvrımı kapilleroskopisi adı verilen bir test, birincil ve ikincil Raynaud arasındaki farkın belirlenmesini sağlamaktadır. Test esnasında, uzmanlar bir mikroskop ya da büyüteç ile tırnağın altındaki ciltteki olağandışı bir durum olup olmadığı kontrol edilir. Buna kan damarlarının şişmesi de dahil olmaktadır.

Kan testleri otoimmün bir durum veya bağ dokusu hastalığı gibi başka bir durumunun soruna neden olup olmadığının belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Bu testlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.

• ANA testi olarak da adlandırılan antinükleer antikor testi, bağışıklık sisteminin sağlıklı dokulara saldırıp saldırmadığının anlaşılmasını sağlamaktadır. Bu duruma otoimmün reaksiyon adı verilmektedir. Bu tür bağışıklık aktivitesi, bağ dokusu hastalıkları veya diğer otoimmün hastalıkları olan kişilerde yaygın görülmektedir.
  
  
• Eritrosit sedimantasyon hızı ise kırmızı kan hücrelerinin bir tüpün dibine düşme hızını göstermektedir. Normalden daha hızlı düşme hızı, inflamatuar veya otoimmün hastalığın sinyali olarak kabul edilmektedir. 

Hiçbir kan testi Raynaud sendromunun teşhis edilmesini sağlamamaktadır. Ancak sendrom ile ilişkili olabilecek durumların saptanmasına yardımcı olmaktadır.

Raynaud Sendromu Tedavi Yöntemleri

Soğuğa karşı kat kat giyinmek genellikle belirtilerin yönetilmesinde kullanılan ilk yöntemdir. İlaçlar ise daha şiddetli belirtilerin kontrol altına alınmasını sağlamaktadır. Raynaud sendromu tedavisinin amaçları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Atakların sayısını ve şiddetini azaltma
• Doku hasarının önlenmesi
• Altta yatan hastalığın ya da durumun tedavi edilmesi

İlaç Tedavisi

Belirtilerin nedenine bağlı olarak çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Raynaud sendromu olan kişilerde kullanılan ilaç grupları içerisinde şunlar yer almaktadır.

Kalsiyum Kanal Blokerleri

Bu ilaçlar el ve ayaklardaki küçük kan damarlarının gevşemesini ve açılmasını sağlamaktadır. Ayrıca el ve ayak parmaklarındaki yaraların iyileşmesine de yardımcı olabilirler. 

Vazodilatörler

Bu ilaçlar ise kan damarlarının gevşemesine yardımcı olan bir diğer ilaç grubudur. Bu grup içerisinde bazı yüksek tansiyon ilaçları, erektil disfonksiyon ilaçları, antidepresan fluoksetin ve prostaglandiler adı verilen ilaç sınıfı yer almaktadır.

Ameliyat ve Tıbbi Prosedürler

Şiddetli belirtilerinin şiddetli olması halinde cerrahi müdahale ya da enjeksiyon uygulaması gerekli olabilmektedir.

Sinir Cerrahisi

El ve ayaklardaki sinirler ciltteki kan damarlarının açılıp daralmasını kontrol etmektedir. Bu sinirlerin kesilmesi bu tür tepkilerin durdurulmasını sağlamaktadır.

Etkilenen el ve ayaklarda küçük kesiler yoluyla sağlayıcı kan damarlarının etrafındaki küçük sinirleri soyar. Bu ameliyatın başarılı olması halinde atak sayısında ve süresinde azalma görülür.

Kimyasal Enjeksiyon

Uyuşturucu ilaçlar ya da botoks enjeksiyonları, etkilenen ellerde ve ayaklarda sinirlerin tıkanmasını sağlayabilir. Bazı kişilerin belirtilerin devam etmesi ya da belirtilerin geri dönmesi halinde enjeksiyonun tekrarlanması gerekmektedir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Raynaud sendromu ataklarının azalarak hastaların kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlayacak yaşam tarzı değişiklikleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Sigara içilmemeli ve sigar dumanından kaçınılması gerekmektedir.
• Düzenli olarak egzersiz yapmak kan akışının artmasına sağlayarak belirtilerin azalmasını sağlamaktadır.
• Stres de belirtilerin artmasına neden olan bir etmendir. Bu sebeple de stresin yönetilmesinin öğrenilmesi gerekir.
• Hızla değişen sıcaklıklardan kaçınılması gerekmektedir.

Alternatif Tıp

Kan akışının daha iyi hale gelmesini sağlayan uygulamalar ve takviyeler sendromun neden olduğu belirtilerin yönetilmesine yardımcı olmaktadır. Ancak alternatif tıp uygulamalarının ne kadar yardımcı olacağı konusunda doktor ile görüşülmesi gerekir. Alternatif tedavi yöntemleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Balık yağı kan akışının artmasına yardımcı olmaktadır.
• Ginkgo takviyeleri atakların sayısının azaltılmasına yardımcı olmaktadır.
• Akupunktur kan akışının hızının iyileşmesini sağlamaktadır. 
• Biyogeribildirim, zihnin vücut sıcaklığını kontrol edebilmesini sağlayan bir yöntemdir. Bu yöntemde el ve ayaklardaki sıcaklığın yükseltilmesi için imgeleme, derin nefes alma ve rahatlama için egzersizler içermektedir. 

Raynaud Sendromu Risk Faktörleri

Primer Raynaud sendromunun risk faktörleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kadınlarda daha sık görülmektedir.
• Her yaş grubunda görülse de genellikle 15 ile 30 yaş aralığındaki kişilerde görülmektedir.
• Soğuk iklimlerde yaşayan kişilerde daha sık görülür.
• Hastalığa sahip ebeveyn ya da kardeşin bulunması görülme ihtimalini arttırır.

İkincil Raynaud sendromunun risk faktörleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Bazı otoimmün hastalıklar
• Titreşimli aletlerin kullanılması veya tekrarlayan işlerde çalışmak
• Sigara, kan damarlarının etkilenmesine neden olan ilaçlar ve vinil klorür gibi kimyasallara maruz kalmak kan damarlarının etkilenmesine neden olmaktadır. 

Raynaud sendromu atakları sırasında yapılması gerekenler

Ataklar sırasında el ve ayakların ısıtılması gerekmektedir. Bunun için şu adımlar uygulanabilir.

• Daha sıcak bir ortama geçmek
• Parmakların ya da ayakların oynatılması
• Ellerin koltuk altlarına konulması
• Kollar ile geniş dairelerin çizilmesi
• El ve ayak parmaklarına ılık su dökülmesi
• El ve ayaklara masaj yapılması

Atağı stresin tetiklediği durumlarda ise stresten uzaklaşılması ve rahatlanması gerekmektedir. Bu aşamada işe yarayan bir sakinleşme yöntemi kullanılmalıdır.

Raynaud Sendromunun Tetikleyicisi

Raynaud sendromunun tetiklenmesine neden olabilecek durumlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Klimalı odalardaki ya da marketlerdeki dondurulmuş gıda reyonu gibi diğer soğuk alanlar
• Kaygı, duygusal stres veya heyecan
• Soğuk hava
• Soğuk içecek tutmak
• Dondurucuya uzanmak
• Terlemek