Romatoid Artrit

Romatoid Artrit Nedir?

Kronik hastalıklardan birisi olan romatoid artritü otoimmün hastalıklar içerisinde de yer almaktadır. Vücudun her iki tarafındaki eklemlerde meydana gelir ve bu durumda romatoid artritin diğer artrit türlerinden ayrılmasını sağlar. Sıklıkla görüldüğü iltihap bölgeleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Parmaklar
• Eller
• Bilekler
• Dizler
• Ayak bilekleri
• Ayaklar
• Ayak parmakları

İltihaplanmanın kontrolsüz bir şekilde devam etmesi eklemler arasında amortisör görevi üstlenen kıkırdağın zarar görmesine neden olmaktadır. Zaman içerisinde bu durum eklemlerin deforme olmasına neden olur. Sonuçta ise kemik aşınır. Kemiğin aşınması kendi savunma mekanizmasının devreye girmesine neden olmaktadır. Bu sebeple de kemikler kendini korumak için kaynaşabilir.

Bağışıklık sistemindeki belirli hücreler bu sürece neden olmaktadır. Eklemlerde üretilen bu bağışıklık sistemi maddeleri vücutta dolaşarak çeşitli belirtilere neden olmaktadır. Bu sebeple de romatoid artrit eklemlerin yanı sıra aşağıda yer alan dokularda da çeşitli sorunların görülmesine neden olmaktadır. 

• Cilt
• Gözler
• Ağız
• Akciğerler
• Kalp

Romatoid Artrit Nedenleri

Otoimmün hastalıklardan birisi olan romatoid artrit, bağışıklık sisteminin eklemlere saldırması sebebi ile oluşmaktadır. Ancak bu durumun neden başladığı henüz bilinmemektedir. Genel olarak genetik ve çevresel faktörlerin bir birleşiminden dolayı oluştuğu düşünülmektedir. 

Romatoid artrit ve genetik ilişkisinin anlaşılması için birçok farklı gen araştırılmıştır. Bu araştırmalarda bazı genetik mutasyonların ortak olduğu görülmüştür. Ancak bazı çalışmalarda genetik faktörler bulunamamıştır. 

Genetik faktörlerin görüldüğü kişilerde insan lökosit antijeninin genlerinde çeşitli mutasyonla doğan kişilerde daha sık romatoid artrit varlığı tespit edilmiştir. Bu genler bağışıklık sisteminin virüs ve bakteri gibi patojenlerin proteinleri arasındaki farkı anlamasına yardımcı olmaktadır.

Romatoid Artrit Belirtileri

Romatoid artrit herkesi farklı şekilde etkilemektedir. Bazı kişilerde eklemlerde görülen belirtiler birkaç yıl içerisinde gelişir. Bazı kişilerde ise belirtiler hızlı bir şekilde ilerler. Birçok kişi alevlenme döneminin ardından belirtilerin görülmediği remisyon dönemi yaşamaktadır.

Romatoid artrit belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Birden fazla eklemde ağrı, şişlik, tutukluk ve hassasiyet
• Özellikle sabahları ya da uzun süre oturduktan sonra oluşan tutukluk
• Vücudun her iki tarafındaki aynı eklemlerde ağrı ve tutukluk
• Yorgunluk
• Zayıflık
• Ateş
• İştahsızlık

Herkeste görülen belirti farklılık göstermektedir. Ancak hastaların genel şikâyeti yorgunluktur. Bu belirti hastalığın en kötü belirtisi olarak nitelendirilmektedir. Çünkü kronik ağrı ile yaşamak son derece yorucu olabilir ve yorgunluk ağrıların yönetilmesini zorlaştırabilir. 

Erken dönem romatoid artrit öncelikli olarak küçük eklemleri etkileme eğiliminde olmaktadır. Özellikle el parmaklarını ellere ve ayak parmaklarını ayaklara bağlayan eklemlerde görülmeye başlar. 

Hastalığın ilerlemesi ile belirtiler sıklıkla bileklere, dizlere, ayak bileklerine, dirseklere, kalçalara ve omuzlara yayılmaktadır. Çoğu vakada belirtiler vücudun her iki tarafındaki aynı eklemlerde görülmektedir. 

Bunların yanında hastaların yaklaşık olarak %40’ında eklemleri içermeyen belirtilerde yaşamaktadır. Bu belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Cilt
• Gözler
• Akciğerler
• Kalp
• Böbrekler
• Tükürük bezleri
• Sinir dokusu
• Kemik iliği
• Kan damarları

Romatoid Artrit Alevlenme Belirtileri

Romatoid artrit alevlenmesinin belirtileri farklı değildir. Ancak romatoid artrit olan kişilerde belirtilerin şiddetinde azalma ve artma görülmektedir. Alevlenme döneminde hastalar kendilerini daha iyi hissetmelerinden sonra ortaya çıkan daha şiddetli belirtilerdir. Tedavi sayesinde daha iyi hissedilen dönemler bulunmaktadır. Ancak hava koşullarındaki değişiklikler, belirli yiyecekler ve enfeksiyonlar hastalığın belirtilerin şiddetlenöesi gerekmektedir. 

Romatoid Artrit Tanı Kriterleri

Uzmanların romatoid artrit tanısını koyabilmek için bazı belirtilerin hastada görülmesi gerekmektedir. Ancak hastaların bazılarında bu belirtilere rastlanmayabilir. Tanı kriterleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Omuzlar, dirsekler, kalçalar, dizler ve ayak bilekleri gibi iki veya daha fazla büyük eklemde iltihaplı artrit
• Küçük eklemlerde iltihaplı artrit
• Romatoid faktör veya CCP antikorları gibi pozitif biyobelirteç testleri
• CRP düzeyinin veya sedimasyon hızının yüksek olması
• Belirtilerin altı haftadan uzun sürmesi

Romatoid artritin erken evrede tanı alması son derece zordur. Çünkü erken evrede belirtiler birçok diğer hastalığın belirtilerini taklit etmektedir. Tanının doğrulanması için tekbir kan testi veya fiziksel bulgusu bulunmamaktadır.

Fiziksel muayene sırasında doktor eklemleri şişlik, kızarıklık ve sıcaklık açısından kontrol etmektedir. Bunun yanında refleksleri ve kas gücünü de kontrol etmektedir.

Kan Testleri

Romatoid artrit tasında uygulanan kan testleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Eritrosit sedimantasyon hızı (SED oranı olarak da adlandırılmaktadır),
• Creaktif protein (CRP) seviyesinin yüksek olması vücutta inflamatuvar süreci varlığını göstermektedir.
• Romatoid faktör 
• Anti- siklik sitrüline peptit (anti- CCP) antikorlarının aranması

Görüntüleme Testleri

Eklemlerdeki romatoid artritin zamanla ilerlemesini takip etmeye yardımcı olmak için röntgen önerebilmektedir. MR ve ultrason testleri, doktorun vücuttaki hastalığın ciddiyetini değerlendirmeye yardımcı olabilmektedir.

Romatoid Artrit Tedavi Yöntemleri

Romatoid artrit tedavisinin amacı eklem ağrısının ve şişkinliğinin azaltılmasıdır. Bu sayede eklem fonksiyonunu korumaya ve iyileştirmeye yardımcı olunmaktadır. Tedavinin uzun süreli hedefi ise eklem hasarını yavaşlatmak veya durdurmaktır. Eklem iltihabını kontrol etmek ağrıların azalmasını sağlarken yaşam kalitesinin de artmasını sağlamaktadır. 

Eklem hasarı genellikle teşhisin ilk iki yılında meydana gelmektedir. Bu sebeple de belirtilerin fark edilmesi halinde doktora başvurulması gerekmektedir. Bu sayede hastalığın uzun vadedeki sonuçların önlenmesine yardımcı olmaktadır.

Romatoid Artrit İlaç Tedavisi

Romatoid artritin neden olduğu belirtilerin şiddetinin yanı sıra hastalığın ne kadar süredir var olduğuna da bağlı olmaktadır. Tedavide tek bir ilaç grubu kullanılabileceği gibi ilaçların kombinasyonları da reçete edilebilmektedir.

NSAID

Steroid olmayan anti- inflamatuar ilaçlar ağrıyı hafifletebilir ve iltihabı azaltabilir. Reçetesiz satılan NSAID’ler içerisinde ibuprofen ve naproksen sodyum gibi ilaç grupları yer almaktadır. Daha güçlü NSAID’lerin ise reçete ile alınması gerekir. Bu ilaçların yan etkilerinin içerisinde mide tahrişi, kalp sorunları ve böbrek hasarı yer almaktadır.

Steroidler

Kortikosteroidler iltihabı ve ağrıyı azaltmanın yanı sıra eklem hasarının yavaşlamasına da yardımcı olmaktadır. Yan etkileri arasında kemik incelmesi, kilo alımı ve diyabet yer almaktadır. Bu ilaç grubu genellikle belirtilerin hızlı bir şekilde giderilmesi reçete edilmektedir. Daha sonrasında ilaçlar kademeli olarak azaltılır. 

Geleneksel DMARD’lar

Romatoid artrit ilerlemesi yavaşlatan başka bir ilaç grubudur. Bu sayede eklemlerde ve diğer dokularda görülebilecek hasar önlenebilir. Yaygın olarak kullanılan DMARD’lar arasında metotreksat, leflunomid, hidroksiklorokin ve sülfasalazin yer almaktadır. Yan etkileri değişkenlik göstermekle birlikte karaciğer hasarı ve ciddi akciğer enfeksiyonları yer almaktadır.

Biyolojik Ajanlar

Biyolojik yanıt düzenleyici olarak adlandırılan bu yeni sınıf ilaçlar DMARD sınıfı içerisinde yer almaktadır. Bu amaçla kullanılan ilaç grupları içerisinde ise abatacept, adalimumab, golimumab, infliximab, rituximab, sarilumab ve tocilizumab yer almaktadır. Biyolojik ajanlar genellikle geleneksel DMARD’lar ile kombinlendiğinde etkili olmaktadır. Bu ilaç türü aynı zamanda enfeksiyon riskinin artmasına da neden olmaktadır.

Hedeflenen Sentetik DMARD’lar

DMARD ve biyolojik ajanlardan yeterli yararın sağlanamadığı durumlarda hedeflenen sentetik DMARD’lar kullanılmaktadır. Yüksek dozda tofacitinib tozları akciğerlerde kan pıhtısı, ciddi kalp ile ilgili rahatsızlıklar ve kanser riski artmaktadır. 

Romatoid Artrit Fizik Tedavi

Eklemlerin esnekliğinin korunabilmesi için çeşitli egzersizlerin yer aldığı fizik tedaviden yararlanılmaktadır. Terapist ayrıca fizik veya mesleki terapiste de yönlendirebilir. Bunun yanında eklemlerin günlük işleri daha kolay bir şekilde yapabilmesini sağlayacak yeni yöntemler de öğretebilmektedir. 

Kullanılacak yardımcı cihazlar ağrılı eklemlerin zorlanmasını engelleyebilir. Bazı yardımcılar ise giyinmek gibi günlük aktivitelerin daha kolay bir şekilde yapılmasına yardımcı olabilir.

Romatoid Artrit Ameliyatı

İlaçların eklem hasarını önlemede ya da yavaşlatmada başarısız olması durumunda hasarlı eklemlerin onarılması için ameliyat düşünülebilir. Ameliyat ile eklemleri kullanma yeteneği geri kazanabilmektedir. Bunun yanında ağrının azaltılmasını ve işlevinin iyileşmesini de sağalmaktadır.

Romatoid Artrit Ameliyatı Yöntemleri

Romatoid artrit cerrahisi aşağıdaki prosedürlerden bir veya birkaçını içerebilmektedir.

Sinovektomi

Eklemdeki iltihaplı zarın çıkarılması için yapılan cerrahi, ağrıyı azaltmaya ve eklemin esnekliğini arttırmaya yardımcı olmaktadır.

Tendon Onarımı

İltihaplanma ve eklem hasarı, eklemin etrafındaki tendonların gevşemesine veya yırtılmasına neden olabilir. Cerrah eklemlerin etrafındaki tendonları onarmaktadır.

Eklem Füzyonu

Eklemi sabitlemek veya yeniden hizalamak ve eklem replasmanı bir seçenek olmadığında ağrıyı hafifletmek için cerrahi olarak eklemi füzyonlamak önerilebilmektedir.

Total Eklem Replasmanı

Eklem replasmanı ameliyatı sırasında cerrah eklemlerin hasarlı kısımlarını çıkarır ve metal ya da plastikten yapılmış bir protez yerleştirir.

Romatoid Artrit Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Romatoid artritin neden olduğu belirtilerin hafiflemesi için hastaların günlük yaşamlarında da bazı değişikliklere gitmesi gerekmektedir. Bu öz bakım önerilerinin ilaçlarla birlikte kullanılması belirtilerin yönetilmesine yardımcı olmaktadır.

Düzenli Egzersiz Yapmak

Hafif egzersiz eklemlerin etrafındaki kasların güçlendirilmesine yardımcı olabilir. Egzersize başlamadan önce doktora danışılması gerekmektedir. Egzersize yeni başlayanların öncelikli olarak yürüyüş ile başlamaları gerekmektedir. Hassas, yaralı ya da ciddi şekilde iltihaplı eklemlerde egzersizden uzak durulması gerekmektedir.

Isı ya da Soğuk Uygulaması

Isı uygulamaları ağrının hafiflemesini sağlarken gergin ve ağrılı kasların da gevşemesine yardımcı olmaktadır. Soğuk uygulama ise uyuşturma etkisine sahip olmaktadır. Bunun yanında şişliğin azalmasına da yardımcı olmaktadır.

Rahatlamak

Hayattaki stresi azaltarak ağrıyla başa çıkmanın yollarının bulunması gerekmektedir. Rehberli imgeleme, derin nefes alma ve kas gevşetme gibi tekniklerin hepsi ağrının kontrol edilmesi için kullanılabilir.

Alternatif Tıp

Romatoid artrit için umut vaad eden bazı yaygın tamamlayıcı ve alternatif tedaviler bulunmaktadır. Bu tedavilerin içerisinde şunlar yer almaktadır.

Balık Yağı

Bazı ön çalışmalar balık yağı takviyelerinin romatoid artrit ağrısını ve sertliğini azaltabileceğini göstermektedir. Yan etkileri içerisinde mide bulantısı, geğirme ve ağızda balık tadı olabilir. Balık yağı kullanılan diğer ilaçlar ile etkileşime girebilir. Bu sebeple de kullanmadan önce doktora danışılması gerekir.

Bitkisel Yağlar

Akşam çuha çiçeği, hodan ve siyah frenk üzümü tohumları romatoid artrit ağrısı ve sabah tutukluğuna yardımcı olmaktadır. Yan etkileri içerisinde ishal ve gaz yer almaktadır. Bazı bitkisel yağlar karaciğer hasarına neden olabilmektedir.

Tai Chi

Bu hareket terapisi, derin nefes alma ile birlikte hafif egzersizler ve esnemeler içermektedir. Birçok kişi hayatlarındaki stresi azaltmak için tai chi kullanır. Bu çalışmalar romatoid artritli kişilerin ruh halini ve yaşam kalitesini iyileştirebilmektedir. Ancak ağrı hissedilen hareketlerin yapılmaması gerekmektedir. 

Romatoid Artrit ve Beslenme

Doktorun önerdiği tedaviler ile beslenme değişikliklerinin birleştirilmesi iltihabı ve romatoid artritin diğer belirtilerinin azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Ancak iyileştirme sağlamaz. Diyete iyi yağlar eklemek, kötü yağları, tuzu ve işlenmiş gıdaları çıkarmak gerekmektedir. Kolajen gibi hiçbir besin takviyesi romatoid artritin iyileşmesini sağlamaz. 

Hastaların kilo vermesi belirtilerin hafifletilmesini sağlayabilmektedir. Bu sebeple de ideal kiloya gelinmesini sağlayacak beslenme değişikliklerinin yapılması gerekir. Bunun yanında romatoid artrit olan kişilerde koroner arter hastalığının görülme ihtimali de artmaktadır. Bu sebeple de kalp sağlığını desteklediği bilinen besinlerin beslenmeye eklenmesi gerekmektedir.

Romatoid Artrit Evreleri

Romatoid artrit 4 aşamadan oluşmaktadır. Her bir evrenin kendine özgü tedavi seçenekleri bulunmaktadır.

Romatoid Artrit İşlevsizlik

Erken evrede eklem astarı veya sinovyum iltihaplanır. Kemikler henüz hasar görmemiştir. Ancak etrafındaki doku genellikle şişer ve eklemin sert ve ağrılı olmasına neden olur.

Romatoid Artrit Sınırlı Hastalık

Bu orta evrede iltihap kemiklerin uçlarını koruyan yastık benzeri yapı olan kıkırdaklara zarar veriri. Eklemler sertleşir ve eski hareketliliğini kaybeder. Bu sebeple de hareket aralığı kaybedilir.

Romatoid Artrit Orta Şiddette Hastalık

Şiddetli bir aşama olan üçüncü aşamada iltihaplanma kıkırdağın ve yakındaki kemiklerin aşınmasına neden olmaktadır. Eklemler dengesizleşir. Kemikler hareket ettikçe deformiteler fark edilmeye başlanır. Ağrı, şişlik ve hareket kaybı yaşanır.

Romatoid Artrit Ağır Şiddette Hastalık

Romatoid artritin son aşamasında iltihap durur. Ancak hasar devam eder. Eklem çalışmayı bırakır. Ağrı, şişlik, sertlik ve hareket eksikliği yaşanır. Eklem değiştirme ameliyatı bu evrede yapılmaktadır. 

Romatoid Artrit ve Alevlenme Dönemi 

Alevlenme dönemleri kısa ve ani olabileceği gibi hastaların yataktan çıkmasını engelleyecek kadar şiddetli olabilir. Alevlenme dönemlerinde hastalığın neden olduğu belirtiler çok daha şiddetli bir şekilde hissedilmektedir. 

Alevlenme dönemlerinde bazen dinlenme ve özbakım yeterli olabilmektedir. Ancak belirtilerin gittikçe kötüleşmesi ve alevlenme dönemlerinin düzenli hale gelmesi durumunda tedavinin gözden geçirilmesi gerekmektedir. 

Alevlenme dönemlerinde uygulanabilecek genel stratejiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Dinlenme
• Rahatlama
• Eklemin rahatlamasını sağlayacak yardımcı cihazlar kullanma
• Doğru ayakkabı kullanma
• Hafif egzersiz yapma
• Ağrı kesicileri doğru dozda ve düzenli kullanmak
• Çevredeki insanlara alevlenme döneminde olunduğunun bildirilmesi

Ağrıların yönetilebilmesi için ise aşağıdaki ipuçlarından yararlanılabilir.

• Isı uygulaması
• Soğuk uygulaması
• Fiziksel ve ruhsal rahatlama
• Düzenli uyku

Romatoid Artrit Risk Faktörleri

Romatoid artrit gelişimi için çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır. Bu etkenlerin içerisinde şunlar yer alır.

• Aile öyküsünde romatoid artrit bulunması
• Kadın olmak
• Sigara içmek
• Obezite

Romatoid Artrit Komplikasyonları

Romatoid artrit olan kişilerde aşağıdaki sağlık durumlarının yaşanma ihtimali daha yüksektir.

Osteoporoz

Romatoid artrit ve Osteoporoz hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar kemiklerin zayıflamasına ve daha kırılgan hale gelmesine neden olmaktadır.

Romatoid Nodüller

Bu sert doku çıkıntıları genellikle dirsekler gibi basınç noktalarının etrafında oluşmaktadır. Ancak bu nodüller kalp ve akciğerler dahil vücudun herhangi bir yerinde görülebilirler.

Kuru Gözler ve Ağız

Romatoid artrit ile birlikte gözlerde ve ağızda kuruluğa neden olan sjogren sendromu da görülebilir. 

Enfeksiyonlar

Hem hastalık hem de tedavisinde kullanılan ilaçlar hastaların enfeksiyonlara daha açık hale gelmesine neden olmaktadır. Bu sebeple de hastaların aşılar ile korunması gerekir.

Anormal Vücut Kompozisyonu

Hastalar normal kilolarda olsa dahi yağ oranları yağsız kütlelerinden daha fazla olmaktadır.

Karpal Tünel Sendromu

Hastalığın bilekleri etkilemesi halinde iltihap eldeki ve parmaklardaki sinirlerin sıkışmasına neden olmaktadır.

Kalp Sorunları

Hastalık atardamar sertleşmesine ve tıkanmasına neden olabilmektedir. Bunun yanında kalbi çevreleyen kesinin de iltihaplanması mümkün olmaktadır.

Akciğer Hastalığı

Bu kişilerde akciğer dokularında iltihaplanma ve yara izi oluşma riski artmaktadır. Bu durum da ilerleyici nefes darlığının yaşanmasına neden olabilir.

Lenfoma

Lenf sisteminde gelişen bir kanser türü olan lenfoma, romatoid artrit hastalarında daha sık görülmektedir.