Röntgen

Röntgen Nedir?

Kemiklerin ve yumuşak dokuların fotoğrafını çekebilen görüntüleme yöntemlerinden birisi de röntgendir. Röntgende kullanılan x ışınları güvenli miktarda radyasyon içermektedir. Görüntüler doktorlar için çok çeşitli rahatsızlıkları teşhis etme ve tedavilerin planlanmasına yardımcı olmaktadır. Röntgenin genellikle kullanım nedenleri içerisinde kemik yaralanmaları, kemik kırık ve çıkıkları yer almaktadır. 

Röntgen Neden Çekilir?

Bebekler de dahil olmak üzere her yaştan insan röntgen çektirebilir. Ancak hamile olma ihtimalinin bulunması durumunda röntgen çektirmeden önce sağlık uzmanına bilgi verilmesi gerekmektedir. Çünkü röntgenden kaynaklanan radyasyon fetüse zarar verebilir. Doktorlar aşağıdaki amaçlarla röntgen isteyebilmektedir. 

• Kırık kemiğin bulunup bulunmadığı 
• Şişlik gibi belirtilerin nedenini anlaşılması 
• Kemiklerde, eklemlerde veya yumuşak dokularda yapısal sorunların olup olmadığı 
• Tedavilerin planlanması ve değerlendirilmesi 
• Kanser ve diğer hastalıklara yönelik taramaların sağlanması

Röntgen Çekilmeden Önce Nelere Dikkat Edilmeli?

Röntgen çekinmeden önce uzmanlar hastaların sağlık geçmişini, alerjiler ve kullanılan ilaçlar hakkında bilgi almaktadır. Hamile ya da hamile olduğunu düşünen kişilerin yanı sıra emziren annelerinin de röntgen çekilmeden önce doktorlarına bilgi vermesi gerekmektedir. 

Hastanın kemiklerinin görüntülenmesi için uygulanacak röntgen için genellikle hastaların hazırlanmasına gerek bulunmaz. Diğer röntgen türleri için uzmanlar şunları isteyebilir. 

• Krem gibi cilde uygulanan ürünleri kullanmamak
• Parfüm ya da deodorant sıkmamak
• Toka, kolye ya da işitme cihazı gibi metal nesneleri çıkarmak
• Röntgenden birkaç saat önce yemeği veya içmeyi bırakmak 
• Röntgen çekiminden önce rahat kıyafetler giymek

Röntgen Nasıl Çekilir?

X ışınları ile çalışan röntgen cihazı, X ışınlarının vücuda çarpıp geri dönmesi ile görüntüleri oluşturmaktadır. Farklı dokular farklı şekillerde ışınları emmektedir. İşlem sırasında ışınlar görülmemekle birlikte hastalar herhangi bir şey hissetmezler. Katı veya yoğun nesneler radyasyonu kolayca emer. Bu nedenle görüntüde parlak beyaz görünürler. Yumuşak dokular radyasyonu kolayca emmez. Bu nedenle röntgende gri tonlarda görülürler.

Röntgen türüne bağlı olarak uzmanlar hastaların bir masaya oturması ya da ayakta durmasını isteyebilirler. Röntgen çekimi sırasında doktor vücudun veya uzuvların farklı pozisyonlarda hareket ettirerek farklı görüntülerin alınmasını sağlayabilir. Ancak çekim anında hastaların hareketsiz kalmasını isteyebilirler. Bunun yanında görüntülerin Bulanık olmaması için nefesin birkaç saniyeye tutulması da gerekli olabilir. 

Çocukları röntgen çekilirken net görüntülerin alınabilmesini sağlayacak kadar uzun süre hareketsiz kalmaları mümkün olmayabilir. Bu sebeple de röntgen sırasında çocukların emniyet kemeri kullanması önerilebilir. Bunun yanında kullanılan korumalarla çocuğun hareketsiz kalmasına yardımcı olarak yeniden çekim ihtiyacını azaltır.

Röntgen Çekimi Ne Kadar Sürer?

Röntgen çekiminin süresi uygulanan röntgen türüne göre farklılık göstermekle birlikte genellikle 1-2 dakika sürmektedir. Çekimin kontrast madde ile yapılması halinde çekim süresi 1 saatte kadar uzayabilmektedir. 

Röntgen Çeşitleri

Çeşitli röntgen türleri vücudun farklı bölgelerinin fotoğrafının çekilmesi için kullanılmaktadır. Bazı röntgenler görüntüleri daha net hale getirmek için kontrast madde kullanır. En yaygın kullanılan röntgen çeşitleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

Karın Röntgeni 

Karın bölgesindeki iç organların görüntülenmesi için uygulanmaktadır. Bu organların içerisinde karaciğer, mide ve mesane gibi organlar yer almaktadır. Böbrek taşı ve mesane taşı gibi rahatsızlıkların teşhis edilmesine yardımcı olur. Bunun yanında sindirim sisteminin bölümlerinin değerlendirilmesi için kontrast madde kullanılan baryum lavmanı gibi bazı türleri de bulunmaktadır.

Kemik Röntgeni

Uzmanlar kemik röntgenlerini kemikteki kırık ve çıkıklar için uygulamaktadır. Bunun yanında kemik kanserlerinin ya da kemikte oluşan enfeksiyonların görüntülenmesi için kullanılmaktadır. Omurga röntgeni ise omurgadaki kemikleri ve dokuları görüntülemek için kullanılmaktadır.

Mamogram

Doktorlar meme dokusunun röntgen resimlerini çekmek, göğüs kesirlerini değerlendirmek ve meme kanseri teşhis etmek için mamografiyi kullanmaktadır.

Topuk Dikeni Röntgeni

Sivri uçlu kemik büyümeleri olan topuk dikeninin tanı alabilmesi için ve uygulanan röntgene topuk dikeni röntgeni denmektedir. Röntgen filminde topuk dikeni 1- 1,5 santim kadar çıkıntı şeklinde görülebilir.

Diş Röntgeni

Diş hekimleri tarafından sıklıkla kullanılan bir röntgen türü olan diş röntgeni, ağzın içinde bulunan diş çürüklerini ve diş eti hastalıklarının tanı almasında kullanılmaktadır. Diş röntgeni uygulanmadan önce hastanın ağız içerisine radyasyona duyarlı bir aparat yerleştirilmektedir.

Akciğer Röntgeni

Göğüs röntgeni olarak da adlandırılan akciğer röntgeni kalpte, akciğerlerde ve göğüsteki kemiklerde zatürre gibi anormalliklerin belirlenebilmesi için uygulanmaktadır.

Floroskopi

Bu röntgen türünde organları ve yumuşak dokuların hareketli görüntülerinin alınması mümkün olmaktadır. Uzmanlar organların bir ekranında hareket halinde görüntüler. Sindirim sistemi röntgen muayeneleri genellikle bu yöntemle uygulanmaktadır.

Alt Ekstremite Röntgeni

Alt ekstremite vücudun bacaklar, ayaklar ve ayak bileklerinden oluşan kısmı ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu bölgelerde kırık ve tümör gibi sorunların teşhis edilmesinde alt ekstremite röntgeni kullanılmaktadır.

Üst Ekstremite Röntgeni

Üst ekstremite olarak adlandırılan kısım vücudun kollarını ifade etmektedir. Kollardaki sağlık sorunlarının tanı almasında kullanılmaktadır.

Skolyoz Röntgeni

Skolyozun tespit edilmesi ve seviyelerinin anlaşılması için çekilen röntgene skolyoz röntgeni adı verilmektedir.

Kafa Röntgeni

Kafatasında oluşan kırık, doğumsal anomaliler, enfeksiyon, hipofiz tümörleri, yabancı cisim ya da kafa kemik kusurlarına neden olabilecek durumların anlaşılması için kafa röntgeninden yararlanılmaktadır.

Panoramik Röntgen

Diş hekimleri tarafından sıklıkla kullanılan bir diğer röntgen çeşitli panoramik röntgendir. Hem çenenin hem de dişlerin tek bir filmde görüntülenmesini sağlar.

Bite-Wing Röntgeni

Ortodontide kullanılan bir diğer röntgen çeşidi de Bite- Wing röntgeni olmaktadır. Bite- wing röntgeni ağız içerisinde direkt olarak görülemeyen alanların görüntülenmesini sağlamaktadır. Bu alanlar içerisinde alt ve üstte yer alan azı dişlerinin arayüzleri gibi alanlar bulunmaktadır.

Böbrek, Üreter ve Mesane Röntgeni

Böbreklerin, üreterin ve mesanenin görüntülenmesinde kullanılan bu röntgen çekilmeden önce idrar torbasının tamamen dolu olması gerekmektedir. Bu sayede mesane değişiklikleri görülebilirken aynı zamanda idrar yolları darlıkları ve idrar kaçağının olup olmadığı da görüntülenebilmektedir.

Periapikal Röntgen

Diş köklerinin değerlendirilmesi amacıyla çekilen röntgenlere perapikal diş röntgeni adı verilmektedir. Bu röntgen çeşidinde diş köklerinin yanı sıra kist ve apse gibi enfeksiyonlar ve kemik seviyesi anlaşılabilmektedir.

Sefalometrik Projeksiyonlar

Yüz yapılarının yanı sıra çene ve diş yapısının değerlendirilmesi için uygulanan bu röntgen çeşidi ortodontik problemlerin tanı almasını sağlarken aynı zamanda tedavinin planlanmasına ve tedavi sonuçlarının değerlendirilmesine de yardımcı olmaktadır.

Bilgisayarlı Tomografi (BT)

BT taraması ise hem dokuların hem de organların kesitlerinin ayrıntılı bir şekilde incelenmesini sağlamaktadır. Bilgisayarlı tomografi makinesi çörek şeklinde olup görüntülerin çekilebilmesi için hastalar içerisinde yer alan ve kayarak ilerleyen yatağa yatırılmaktadır.

Kontrast Maddeli Röntgen 

Bazı röntgenler kontrast madde kullanılır. Kontrast maddesi sıvı, toz veya hap olarak kullanılabilmektedir. Uzmanlar röntgenden önce kontrast maddeyi hastaya verirler. Röntgen türüne bağlı olarak kontrast maddenin alınma yolları içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Oral yolla 
• İntravenöz enjeksiyon gibi enjeksiyon yoluyla 
• Lavman yoluyla 

Kontrast maddenin IV enjeksiyonu yoluyla verilmesi halinde hastaların bir süre kızarması ve ısındığını hissetmesi söz konusu olmaktadır. Bazı kişiler ağızlarında metallik bir tat hisseder. Bu yan etkiler birkaç dakika içerisinde kendiliğinden geçer. Kullanılan bu madde röntgen uygulanan doku ya da organın filmde görünme şeklini değiştirmektedir. Bu sayede uzmanlar daha ayrıntılı görüntüler alabilirler.

Röntgen için kontrast maddenin kullanılması halinde işlemden sonra kontrast maddenin vücuttan atılması için bol su tüketilmesi gerekmektedir. Kontrast maddenin neden olabileceği yan etkiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

• Kontrast maddeye karşı alerjik reaksiyon
• Mide bulantısı
• Mide krampı
• Kusma
• İshal
• Baş ağrısı

Röntgen Hangi Hastalıkların Görüntülenmesinde Kullanılır?

Sağlık uzmanlarının en sık kullandığı görüntüleme sistemlerinin başında gelen röntgen birçok farklı hastalık teşhis edilmesinde kullanılmaktadır. Röntgenin genellikle kullanım amaçları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Yutulan cisimlerin yerinin belirlenmesi 
• Akciğer hastalıkları 
• Skolyoz 
• Artrit
• Sindirim sistemi problemleri 
• Ayak röntgeni 
• Osteoporoz 
• Diş problemleri 
• Meme kanseri 
• Kalp büyümesi 
• Kan damarlarında tıkanıklık 
• Kemik kanseri

Röntgenin Riskleri Nelerdir?

Röntgen çekiminde radyasyon kullanılmasına rağmen kullanılan radyasyon zararlı olmayacak düzeydedir. Her ne kadar bazı röntgen türlerinde daha yüksek radyasyon kullanılsa da her yaştan insan için geçerli olan zararlı seviyeye ulaşmamaktadır. Ancak röntgenden gelen radyasyon fetüse zarar verebilir. Bu sebeple de hamile kişilere Manyetik Rozenans Görüntüleme veya ultrason gibi başka bir görüntülemekte önerilmektedir.