Serebral Palsi

Serebral Palsi Nedir?

Serebral Palsi çocukluk çağında ortaya çıkan bir hastalıktır. Nörolojik bir rahatsızlık olan serebral palsi, beynin gelişme sürecinde hasar alması kaynaklı ortaya çıkar. Serebral kelimesi beyindeki motor fonksiyonların yönetim merkezi olan serebellumdan gelir. Gelişme dönemindeki çocuklarda beyinde hareketi etmeyi, propiyoseptif duyuyu ve denge merkezini yöneten bölümlerin yeterince gelişememesi ya da hatalı gelişmesi sonucu serebral palsi adı verilen hastalık oluşur. Serebral palsi hastalığının seyri ilerleyici değildir, zaman geçtikçe hastanın durumu kötüleşmez.

Serebral Palsi Tanı Yöntemleri

Serebral palsinin semptomları hemen ortaya çıkmayabilir. Bu sebeple hastalık hemen fark edilmez ve tanısı konulamaz. Semptomların ağırlığına göre tanı koyma süresi değişir. Ağır semptomlu hastalarda tanı daha çabuk konulurken, hafif semptomlu hastalarda tanı daha uzun sürede konulur. Serebral palsi hastalığının tanısını koymak için şu yöntemler kullanılır:

• Beyin Taramaları: Beynin üç boyutlu görüntüsünü elde etmek için MR taramaları kullanılır. MR taramaları radyo dalgaları ve manyetik alanı kullanarak beyindeki lezyonlar ve hasarları görüntüler. Kranial ultrason ise ses dalgalarını kullanarak beyni görüntüler. Bu yöntemle elde edilen görüntüler net olmasa da ön tanı için faydalanılabilir.
• EEG (Elektroensefalogram): Elektrotlar kullanılarak beynin faaliyetlerini tespit eden bir yöntemdir. Epilepsi nöbetleri esnasında yapılması daha verimlidir.
• Fizik Muayene Testleri: Serebral palsi tanısı konulan çocuklarda hastalığın etki düzeyini ölçmek için kullanılan testlerdir. Fizik muayene testleri kullanılarak görme, işitme, konuşma, zeka, gelişme ve motor fonksiyonlar değerlendirilir.

Serebral Palsi Belirtileri

Serebral palsi hastalarının semptomları, hastalığın düzeyine göre değişkenlik gösterir. Hastaların çoğunda motor fonksiyonlarda belirgin kayıplar görünür. Hastalığın temel semptomları şunlardır:

• Spastisite ve kas sertliği
• Anormal kas tonusu değişiklikleri
• Ataksi
• Tremor, istemsiz sarsıntılı hareketler
• Ağır hareket etme
• Bedenin sürekli sağ ya da sol kısmını kullanmak
• İnce hareketleri yapmakta zorluk çekmek
• Asimetrik yürüme, parmak üzerinde yürüme
• Konuşmaya başlama yaşının geç olması
• Konuşurken zorluk çekmek, kekemelik
• Yemek yerken çiğneme, yutkunma problemleri
• Zeka geriliği
• Epilepsi nöbetleri
• Duyma duyusunda kayıp
• Görme duyusunda azalma
• Duygusal dengesizlik

Hastalarda bu semptomların tamamı görülebileceği gibi birkaçı da görülebilir. Bu belirtileri gösteren çocukların, serebral palsi hastası olmama ihtimali de vardır. Motor hareketleri gözlemlenemeyen 6 aylık olmamış bebeklerde, vücutta sertlik hissedilirse, kist hissedilirse, bebek havaya kaldırıldığında bacakları makas şekline geliyorsa serebral palsiden şüphelenilebilir. 

Serabral Palsi Nedenleri

Serebral palsinin nedeni beyindeki lezyonlar ve hatalardır. Beyindeki lezyon ya da hata ise doğum öncesinde, doğum sırasında ya da doğum sonrasında oluşabilir. Beyindeki hasarın sebebi şunlar olabilir:

• Gen mutasyonları sonucu genetik bozukluklar
• Gebelik sırasında annenin enfeksiyon geçirmesi ve enfeksiyonun fetüsü etkilemesi
• Anne karnında beyne kan ve oksijen akışının kesilmesi, inme
• Doğum öncesi ya da sonrası beyin kanaması
• Bebeğin özellikle beyin yakınlarında enfeksiyon geçirmesi
• Beyne travmatik darbe
• Doğum sırasında beyne giden oksijenin azalması
• Ters doğum, zor doğum
• Anne ya da bebekte menenjit
• Erken doğum, düşük kiloda doğum
• İkiz, üçüz gibi çoklu doğumlar
• Hamilelik esnasında sigara, alkol, uyuşturucu gibi toksik maddeler kullanma

Serebral Palsi Tedavi Yöntemleri

Serebral palsi hastalığının tedavisi yoktur. Ancak doğru yöntemler kullanılarak, semptomlar tedavi edilebilir. Serebral palsi hastaları ömür boyu bakım isteyen hastalardır. Hastalık, pek çok sistemi etkilediği için farklı uzmanlar tarafından farklı tedaviler gerektirebilir. Serebral palsinin semptomlarının tedavisinde şu yöntemler kullanılır:

• İlaç Tedavisi: Serebral palsi tedavisinde ilaçlar kas gerginliğini azaltmak, hareket yeteneğini artırmak, ağrıyı azaltmak, semptomları kontrol altına almak amacıyla kullanılabilir. Serebral palsi tedavisinde kullanılan ilaçlar şunlardır:
• Kas ya da sinir enjeksiyonları: Gerilen kasların tedavisinde botoks yöntemi kullanılabilir. Enjeksiyonların üç ayda bir yenilenmesi gerekir.
• Oral kas gevşetici ajanlar: Baklofen, tizanidin, dantrolen ve diazepam gibi etken maddeleri içeren ilaçlar kas gevşetici ilaç grubundadırlar ve serebral palsi semptomlarının tedavisinde kullanılabilirler. Bazı vakalarda bu ilaçlar intravenöz yolla da alınabilir.
  
  
• Terapiler: Serebral palsinin tedavisinde farklı çeşitlerde terapi yöntemleri kullanılır.
• Fizik Tedavi: Özel egzersiz ve hareket eğitimleri ile serebral palsinin semptomlarının çoğunu kontrol altına alabilen bir yöntemdir. Uzman rehberler eşliğinde düzenli olarak ve hayat boyu yapılması gerekmektedir. 
• Ergoterapi: Hastaların günlük yaşamlarında özgürlük elde etmesi için uğraşılır. Bu özgürlük, hastalığın semptomlarını azaltacak uygun ekipmanlar kullanılarak elde edilir. Tekerlekli sandalye, koltuk değneği ve yürüteç örnek verilebilir.
• Konuşma terapisi: Konuşmada güçlük çeken serebral palsi hastalarının konuşma egzersizleri ve eğitimleri, işaret dili, işitme ve konuşma cihazları gibi yöntemlerle hayatları kolaylaştırılır.
• Spor terapisi: Ata binmek, kayak yapmak, yüzmek gibi bazı spor dallarından yararlanılarak hastaların motor fonksiyonları geliştirilir.
  
  
• Cerrahi İşlemler: Kas sertliğini azaltmak veya kemik anomalilerini onarmak amacıyla yapılabilir.
• Ortopedik cerrahi prosedürler: Hastaların ekstremite ve uzuvlarını doğru şekle getirmek için ameliyatlar yapılabilir. Ağrıyı azaltmak ve hareket düzeyini artırmak için yapılan ameliyatlar da mevcuttur.
• Selektif dorsal rizotomi: İleri düzeydeki vakalarda şiddetli ağrı durumunda ağrıyı oluşturan kas grubunu innerve eden sinirler kesilerek, kaslarda hissizlik sağlanabilir. Bu durumda ağrı azalır ancak uyuşma gibi yan etkiler de görülebilir.

Serebral Palsi Egzersizleri

Serebral palsi hastalarının bazı egzersizleri hayatları boyunca yapması gerekir. Bu egzersizler sayesinde hastalığın komplikasyonları ve ilerlemesi önlenebilir. Egzersiz yapmak hastaların hareket etmesini sağlar, depresyon ve stres seviyesini azaltır, hastanın fazla kilo almasını önler, kas iskelet sistemi tutulumlarını azaltır ve kan dolaşımını hızlandırır. Her hastanın belirtileri ve hastalık derecesi farklı olduğu için hastaya özel egzersizler vermek gerekir. Alanında uzman bir fizyoterapist eşliğinde hastalığın tutulum bölgelerine bağlı olarak düzenli aralıklarla egzersiz yapmak hastanın sağlığı için oldukça önemlidir. Serebral palsi hastalarına en sık yaptırılan egzersizler şunlardır:

• Ortak rotasyon hareketleri
• Baldır germe
• Kuadriseps germe
• Hamstring germe
• Omuz germe
• Gövde eğilim ve bükülüm hareketleri
• Dans etmek
• Tekerlekli sandalye ile itme, aerobik, şınav
• Direnç bandı egzersizleri
• Ağırlık kaldırma
• Su içi egzersizler, yüzme

Serebral Palsi Çeşitleri

Serebral palsi hastaları ana hareketlerin bozukluk derecesine göre sınıflandırılırlar. Beyindeki lezyonun bölgesine ve düzeyine bağlı olarak bir hastada serebral palsinin birkaç tipi görülebilir. Serebral palsi tipleri şunlardır:

• Spastik serebral palsi
• Atenoid serebral palsi
• Hipotonik serebral palsi
• Ataksik serebral palsi
• Karışık tip serebral palsi

Spastik Serebral Palsi 

Serebral palsi hastalarının büyük çoğunluğu spastik tip serebral palsiye sahiptirler. Spastik serebral palsi şunları barındırır:

• Spastik hemipileji: Vücudun bir tarafındaki kolu, eli ya da bacağı tutabilir. Çocuklar daha geç yürürler ve parmak uçlarında yürürler. Bazı çocuklarda skolyoz vardır. Genelde zeka geriliği ve konuşma bozukluğu görülür. Vücudun tutulan tarafı daha az gelişir ve zayıftır.
  
  
• Spastik dipleji: Kolları, elleri ve yüzü daha az tutan asıl olarak bacakları tutan kas sertliğidir. Bacak kasları ve tendonları gergindir, bacaklar makas gibi hareket eder. Zeka geriliği ve konuşma bozukluğu genelde gözlenmez.
  
  
• Spastik kuadripleji: Serebral palsinin en şiddetli halidir. Orta düzey zeka geriliği görülür. Ekstremitelerde sertlik görülür, boyun sarkıktır. Genelde yürüyemez ve konuşamazlar. Sık sık epilepsi nöbeti geçirirler ve kontrol atlına almak zordur.

Atenoid Serebral Palsi

Atenoid diğer adıyla diskinetik tip serebral palside, hastalarda ekstremiteler ve uzuvlar titreme halindedir. Kıvranma ve sarsılma hareketleri görülen el, kol ve bacaklar kullanılarak ince hareketler yapılamaz. Yüzü ve dili de tutan atenoid serebral palsi konuşma ve beslenme bozukluğuna yol açar. Hastaların salyaları istemsiz olarak sürekli akar çünkü hastalar yutkunmada güçlük çekerler. Dik bir şekilde oturmakta ya da yürümekte güçlük çeken hastalarda bazı duyularda kayıp görülebilir.

Hipotonik Serebral Palsi

Kas tonusundaki azalma sonucu ortaya çıkan serebral palsi tipidir. Kas tonusunun azalması, vücutta yumuşaklığa sebep olur ve hasta hareket etmekte zorlanır çoğu kez dirençsiz hisseder. Merkezi sinir sistemini tutan hipotonik tip serebral palside hastalar dik durmakta zorlanırlar, başları sürekli öne doğru düşer, yürüyemezler, çiğneme ve yutkunma güçlüğü çekerler, refleksleri ağırlaşır. Yaşam kalitesini yükseltecek farklı terapi türleri bulunur.

Ataksik Serebral Palsi

Beyindeki denge merkezinde oluşan lezyonlar sonucu gelişen serebral palsi tipidir. Denge ve derinlik duyusu etkilenir. Propiyoseptif duyu azalır ya da kaybolur. Hasta vücudunun konumunu hissedemez ve gözleri kapalıyken dengede duramaz. Hastalar geniş tabanlı ve asimetrik yürüyüşe sahip olurlar. İnce motor becerileri zamanla kaybolur. Düğme iliklemek, yazı yazmak gibi ince el becerilerini kazanamazlar. İstemli hareketler yapılırken zorluk çekilir.

Karışık Tip Serebral Palsi

Spastik, atenoid, ataksik ya da hipotonik tip serebral palsilerden sadece birine ait olmayan, iki ya da daha fazla tipin semptomlarını da taşıyan hastalar karışık tip serebral palsi hastası olarak sınıflandırılır. En sık görülen birliktelik spastik-atenoid-hipotonik tiplerin bir araya gelmesidir.