Solunum fonksiyon testi (SFT) nedir?
Akciğerdeki havanın ne kadar iyi değiştiğinin ölçülmesini sağlayan solunum fonksiyon testleri farklı türde testler içermektedir. Bazı türleri kandaki oksijenin ne kadar iyi emildiği ve egzersizin akciğerleri nasıl etkilediği de ölçülmektedir. Bu testlerin uygulanması için vücudun içerisine herhangi bir cihazın ya da sensörün yerleştirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Solunum fonksiyon testi çeşitleri
Solunum fonksiyon testi çeşitleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Spirometri
Ne kadar hava solunabildiğini ve nefes verilebildiğini ölçen teste spirometri denmektedir. Bunun yanında akciğerlerde ne kadar hava olduğu da bu test ile ölçülebilmektedir.
Akciğer hacmi veya vücut plestismografisi
Farklı inhalasyon ve ekshalasyon noktalarından sonra akciğerlerde bulunan çeşitli hava miktarının ölçülmesi için uygulanan bir testtir.
Gaz difüzyon çalışması
Akciğerlerden kana ne kadar oksijen ve diğer gazların geçtiğinin ölçülmesini sağlayan bir testtir.
Kardiyopulmoner egzersiz testi
Egzersiz yaparken kalbin, akciğerlerin ve kasların ne kadar iyi çalıştığının ölçülmesini sağlayan testtir.
Solunum kas basınçları
Solunum kas güçlerinin değerlendirilmesinde maksimal inspiratuar basınç ve maksimal ekspiratuvar basınç ile değerlendirilmektedir. Bu test ile diyaframın ve diğer nefes alma kaslarının gücü belirlenmektedir.
Bronkoprovokasyon testi
Hava yolu duyarlılığının anlaşılması için uygulanan bir testtir. Farmakolojik ve egzersiz mücadelesi testin ve astımın doğru tanı alması için en sık kullanılan yöntemleridir.
Solunum fonksiyon testi (SFT) neden yapılır?
Öksürük gibi nefes darlığı gibi akciğer sorunlarını işaret eden belirtilerin bulunması durumunda solunum fonksiyon testlerine başvurulmaktadır. Bunun yanında ameliyat öncesinde ya da tütün ürünleri kullanılması durumunda bu testler istenebilmektedir. Akciğer problemlerinin varlığını düşündüren durumlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Göğüste sıkışma, ağrı ya da baskı hissetmek
- Öksürük
- Mukus ya da balgam üreten öksürük
- Nefes almada zorluk
- Derin nefes almada zorluk
- Nefes darlığı
- Hırıltı
Bazı durumlarda belirtiler görülmese dahi solunum fonksiyon testleri fiziki muayenenin bir parçası olarak istenebilmektedir.
Solunum fonksiyon testleri doktorlara aşağıdaki konularda yardımcı olmaktadır.
- Akciğerlerin hava yollarında daralmanın olup olmadığı
- Akciğerlerden kana oksijen aktarma yeteneğindeki erken değişikliklerin tespit edilmesi
- Sigara içmeye devam etmenin kronik akciğer hastalıkları üzerindeki etkilerin ölçülmesi
- Uygulanan tedavinin işe yarayıp yaramadığının anlaşılmasını sağlar
- Çevresel maruziyetlerin akciğerleri etkileyip etkilemediğinin anlaşılması
- Ameliyat ya da diğer tıbbi prosedürlerin tolere etme yeteneğinin belirlenmesi
Solunum fonksiyon testi (SFT) nasıl yapılır?
Solunum fonksiyon testine hazırlanırken dikkat edilmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Solunum cihazlarının kısa bir süre kullanımının durdurulması
- Göğsü sıkmayan bol ve rahat kıyafetler giyilmesi
- Testten önce ağır egzersizlerin yapılmaması
- Testten önce tütün ürünlerinin kullanılmaması
- Ağır yemek yenmemesi
- Kafein tüketilmemesi
Bu noktalara dikkat etmek solunum fonksiyon testlerinde en doğru sonuçların alınmasını sağlamaktadır.
Teste başlamadan önce bazı kişisel bilgilerin alınması gerekmektedir. Bu bilgiler içerisinde şunlar yer alır.
- Boy
- Kilo
- Yaş
- Irk
- Cinsiyet
Bu demografik bilgiler ölçümlerin doğru bir şekilde yapılabilmesi ve normal değer aralıklarının belirlenmesi için alınmaktadır. Bu bilgilere cihaza yüklendikten sonra uygulanan teste göre hastalara verilecek talimatlar değişiklik göstermektedir.
Spirometri
Spirometri testi için hastanın burnuna klipsler takılır. Bu sayede hastalar burunlarından değil ağızlarından nefes almaları sağlanır. Daha sonrasında dudaklar arasına ağızlık alınır ve ağızlık spinometri cihazına bağlanır. Daha sonrasında testi uygulayan uzmanın talimatları takip edilir.
Test sırasında derin nefes alıp vermenin yanında olabildiğince sert ve hızlı bir şekilde üfleme istenebilir.
Vücut plestismografisi
Bu testte de öncelikli olarak burna klipsler takılmaktadır. Daha sonrasında şeffaf bir kutunun içerisine oturulur. Ardından kapı kapatılır. Kapı yaklaşık olarak 5 dakika boyunca kapalı kalır. Bu sebeple de kapalı alanda kalma korkusu olan kişilerin bu durumu doktoruna bildirmeleri gerekmektedir.
Bir sonraki aşamada dudaklar ağızlığın etrafına konur ve nasıl nefes alıp verileceği hakkında talimatlar verilir. Nefes alırken spirometre, akciğer hacminin ölçülmesine yardımcı olmak için kutudaki basınç ve hacim değişikliklerini algılamaktadır.
Gaz difüzyon çalışması
Yine burun klipslerinin takıldığı bu testte ağızlık yardımı ile hastalara güvenli miktarda karbondioksit gazı verilmektedir. Bu gazın nasıl solunacağı konusunda talimatlar verilmektedir. Nefes alıp verme sürecinde spirometre ne kadar karbon monoksit verdiğini ölçer. Bu sayede akciğerlerin ne kadar gaz emdiği anlaşılabilir.
Kardiyopulmoner egzersiz testi
Kalp atışı, kan basıncı ve kan oksijenin ölçülmesini sağlayan makinelerin sensörleri hastalara bağlandıktan sonra hastalar bir koşu bandı üzerinde yürümeye ya da pedal çevirmeye başlamaktadır. Aktivite sırasında kasların, akciğerlerin ve kalbin çeşitli açılardan incelenmesi yapılmaktadır.
Nabız oksimetresi testi
Kandaki oksijen miktarının anlaşılması için uygulanan bir testtir. Bunun için parmaklardan birine, kulak memesine ya da cildin başka bir bölgesine prob takılır. Prob kırmızı kan hücrelerindeki oksijen seviyesini ölçer.
Arteriyer kan gazı testi
Atardamardaki kanda bulunan oksijen ve karbondioksit gibi gazların miktarının ölçülmesi için uygulanan kan testidir.
Franksiyonel ekshalasyon nitrik oksit
Bazı astım türlerinde vücutta nitrik oksit seviyesi yükselebilmektedir. Bu testin uygulanması için taşınabilir bir cihaza bağlı bir tüpe yavaş ve düzenli bir şekilde nefes alınıp verilmektedir.
Akciğer hacmi ölçme testi
Akciğerlerin hacminin ölçülmesini sağlayan iki farklı test bulunmaktadır. Bunlardan ilki pletismografisi olurken ikinci ise gaz seyreltme yöntemi olmaktadır. Azot yıkama ve inert gaz seyreltme olarak da adlandırılan gaz seyreltme yöntemi azot ya da helyum gibi inert gazlar kullanılmaktadır. Hasta denge sağlanana kadar nefes alıp verir. Denge sağlandıktan akciğer hacmi ölçülür.
Solunum fonksiyon testinde (SFT) neler belli olur?
Solunum fonksiyon testleri ile aşağıdaki hastalıkların teşhis edilmesi mümkün olmaktadır.
- Astım
- Alerjiler
- Kronik bronşit
- KOAH
- Hasarlı veya yara izli akciğer dokusu
- Asbest liflerinin solunması ile oluşan hastalık
- Sarkoidoz
- Akciğer kanseri
- Enfeksiyonlar
- Kalınlaşmış, gerilmiş veya genişlemiş hava yolları
- Bağ dokularının kalınlaşması ya da sertleşmesi
- Göğüs duvarındaki kasların zayıflığı
Solunum fonksiyon testinin (SFT) sonuçları ne anlama gelir?
Solunum fonksiyon testleri ile birçok farklı verinin elde edilmesi mümkün olmaktadır. Bu değerler içerisinde en sık kullanılan veriler şunlardır.
Spirometri
Yaygın solunum sorunlarının tanı almasına yardımcı olan spirometri testi ile elde edilen veriler şunlardır.
- Zorunlu vital kapasite (FVC)
- İlk saniyede dışarı verilen zorunlu ekspiratuvar hacim (FEV1) ve FEV1/ FVC orantılıdır.
- FEV1/ FVC oranının 0,70’den büyük olması gerekmektedir.
- Hem FEV1 hem de FVC değerinin %80’nin üzerinde olması gerekir.
Akciğer hacmi
Akciğer hacmi testi ile birkaç farklı önemli değer ölçülmektedir. Bu değerlerin içerisinde şjunlar yer alır.
- Fonksiyonel rezerv kapasitesi (FRC)
- Vital kapasite (VC)
- Yavaş vital kapasite (SVC)
- Ekspiratuvar rezerv hacmi (ERV)
- Rezidüel hacim (RV)
- RV, Vc veya FRC ile inspiratuar kapasitesinin (IC) toplamı kısıtlayıcı akciğer hastalığının teşhisindeki altın standarttır. TLC olarak değerlendirilen bu değerin %80’nin altında olması durumda kısıtlayıcı solunum bozukluğu tanısı konmaktadır.
Difüzyon kapasitesi
DLCO değeri olarak adlandırılan bu testte değerin yüksek çıkması halinde astım, obezite ve intrapulmoner hemoraji düşünülmektedir. Bu değerin düşük olmasının yanında normal spirometri ve akciğer hacimleri Pulmoner vasküler hastalıklarda, erken ILD veya amfizem mevcut olabilir. Difüzyon değerinin %75’in üzerinde olması durumunda normal olarak kabul edilmektedir.
Solunum kan basınçları
Solunum kas gücünün ölçüldüğü bu testte elde edilen sonuçlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Maksimal inspiratuar basınç (MIPerkek yetişkinlerde -90 cm HO, kadınlarda ise -70 cm HO’dan düşük olmamalıdır. 65 yaşın üzerindeki yetişkin erkeklerdeki en düşük değer -65 cm HO olurken kadınlarda ise -4 cm HO olmaktadır.
- Maksimal ekspiratuar basınç (MRP yetişkin erkeklerde en yüksek 140 cm HO2 ve kadınlarda 90 cm HO’ olmaktadır. 65 yaşın üzerindeki erkeklerde olması gereken en yüksek değer 90 cm HO2 olurken kadınlarda ise 60 cm HO2 olmaktadır.
Yürüme testi
Bu test yetişkinlerde 6 MWT mesafesindeki değişim için klinik olarak önemli olan minimum fark 30 metre olmaktadır.
