Yaz depresyonu nedir?
Mevsimsel duygu durum bozukluklarından birisi olan yaz depresyonu mevsimsel değişikliklerle ilgili olan bir depresyon türüdür. Bu sebeple de her yıl yaklaşık olarak aynı zamanda başlar ve biter. Mevsimsel duygu durumu bozuklukları sonbahar ve kış aylarında görülebileceği gibi sıklıkla ilkbahar ve yaz aylarının başlarında görülmektedir. Depresyonun neden olduğu belirtiler sonbahar veya kış aylarında düzelme gösterir.
Yaz depresyonu tanı yöntemleri
Kapsamlı bir değerlendirme yapılsa dahi bazı durumlarda sağlık uzmanları için mevsimsel duygu durum bozukluğunu teşhis etmek zor olabilir. Çünkü diğer depresyon türleri veya diğer akıl sağlığı koşulları gibi benzer belirtilere sahip olmasıdır.
Mevsimsel duygu durum bozukluğu teşhisine yardımcı olmak için kapsamlı bir değerlendirme içerisinde genellikle şunlar yer almaktadır.
- Depresyonun altta yatan fiziksel sağlık sorunuyla bağlantısı olabileceği için öncelikli olarak fiziksel bir muayene uygulanmaktadır.
- Tiroidin sağlıklı çalışmaması da depresyon benzeri belirtilere neden olabilmektedir. Bu durumun elenebilmesi için çeşitli laboratuvar testlerinden yardım alınmaktadır.
- Yaz depresyonunda psikolojik değerlendirmede son derece önemlidir. Depresyon belirtilerinin kontrol edilmesi için sağlık uzmanı belirtileri düşünceleri duyguları ve davranış kalıplarını sorgular. Bu sorgulama anket şeklinde uygulanabilir.
Yaz depresyonu belirtileri
Depresyon türlerinden birisi olan mevsimsel duygu durumu bozukluğu Amerikan Psikiyatri Birliği'ne göre majör depresif bozukluk olarak sınıflandırılmaktadır. Dolayısıyla eğer mevsimsel duygu durum bozukluğu bulunuyorsa aşağıdakilerden dahil olmak üzere duyguları değişiklikleri ve depresyon belirtileri yaşanmaktadır.
- Üzüntü
- Günün büyük bölümünde depresif hissetmek
- Aşırı endişe
- Karbonhidrat isteğinde artış
- Aşırı yorgunluk
- Kilo alımı
- Enerji eksikliği
- Umutsuzluk
- Değersizlik duyguları
- Odaklanmada zorluk
- Sinirlilik
- Tedirgin hissetmek
- Kollarım ve bacakların ağır hissedilmesi
- Sosyal etkinliklerden çekilme
- Keyifli etkinliklere karşı ilgi kaybı
- Özellikle daha az uyuma olmak üzere uyku sorunları
- Ölüm ya da intihar düşüncesi
- Ajitasyon
- İştah azalması
- Kilo kaybı
- Şiddet içeren davranışlar
Bipolar bozukluğu olan kişiler mevsimsel duygusal bozukluk açısından yüksek risk altında olmaktadır. Bipolar bozukluğu olan bazı kişilerdi ani ataklar belirli bir mevsime bağlı olarak görülebilir.
Yaz depresyonu nedenleri
Mevsimsel duygu durum bozukluğu olan kişilerin yaklaşık olarak %10'u yaz depresyonu yaşamaktadır. Yazın başlaması depresyon belirtilerini tetikler. Özellikle ekvatora yakın ülkelerde yaz depresyonu, kış depresyonundan daha yaygın olarak görülebilir.
Uzmanlar mevsimsel depresyonun görülmesinin temel nedenini teyit edememişlerdir. Muhtemel nedenler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
Yaz aylarında programların bozulması
Özellikle daha öncesinde depresyon geçiren kişiler için güvenilir bir rutine sahip olmanın genellikle belirtileri ortadan kaldırmada etkili olmaktadır. Ancak yaz aylarında rutin ortadan kaybolur ve bu aksamının stresli olabileceği için yaz depresyonu görülebilmektedir.
Beden imajı sorunları
Sıcaklık arttıkça ve giysi katmanları azalır. Birçok insan vücudu konusunda son derece çekingen hisseder. Fiziksel görünüşten utanmak hayatı daha zor bir hale getirebilmektedir. Yaz aylarında toplantıların önemli bir kısmı plajlar ve havuzlar etrafında gerçekleştirildiği için sosyal durumlardan kaçınmaya başlayabilir.
Mali kaygılar
Yaz aylarında diğer mevsimlere oranla daha maliyetli olabilmektedir. Bu aylarda tatile çıkma ihtiyacının yanı sıra çalışan ebeveynlerin çocuklarını meşgul etmek için yaz kampları ya da bebek bakıcılarına çok fazla para ödemeleri gerekebilir. Artan harcamalar yaz depresyonu hissini arttırabilmektedir.
Sıcaklık
Yazın sıcak günlerinde plajda ya da havuzda olmak her ne kadar eğlenceli olsa da bu imkana sahip olmayan kişiler için yazıcı gerçekten bunaltıcı olabilmek istediğim. Bu durumda olan kişiler özellikle izin günlerinde klimalı odalarına kendilerini kapatabilirler.
Yaz depresyonu beslenme
Mevsimsel depresyonda beslenme tedavinin önemli parçalarından birisidir. Başta kış depresyonu olmak üzere beslenmenin düzenlenmesi ve ruh sağlığının geliştirilmesini sağlayan besinlerin beslenmeye eklenmesi bu dönemin atlatılması mümkün olmasıdır.
Ruh sağlığının geliştirilmesi için beslenmeye eklenmesi gereken gıdalar içerisinde şunlar yer almaktadır.
Antioksidanlar
Oksidatif stres vücudumuzda meydana gelen doğal bir olaydır. Ancak bu süreç vücudumuzda potansiyel olarak ciddi hasar verebilecek küçük bir molekül oluşmasına neden olur. Bu moleküllere serbest radikal adı verilir. Serbest radikaller hücre ve doku hasarına kansere yaşlanmaya ve depresyonla bağlantılı diğer yaygın belirtilere neden olabilir.
Vücut tarafından yaygın bir şekilde üretilen serbest radikallerin çok fazla vücutta birikmesi durumunda zararlı etkiler ortaya çıkmaktadır. Bu konuda yapılan araştırmalar insanların serbest radikallerin aşırı artması nedeniyle risk altında olabileceğini de göstermektedir.
Her ne kadar serbest radikaller doğal olarak oluşsa da onların zararlı etkilerini azaltmanın çeşitli yolları bulunmaktadır. Bu yöntemlerden birisi de antioksidan alımını arttırmaktadır. Antioksidan açısından zengin olan gıdalar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Beta karoten açısından zengin olan kayısı, brokoli, kavun, havuç, karalahana, şeftali, kabak, ıspanak ve tatlı patates
- C vitamini açısından yüksek olan yaban mersini, brokoli, greyfurt, portakal, biber, patates, çilek ve domates
- E vitamini açısından zengin olan margarin, fındık ve kuru yemişler, bitkisel yağlar ve buğday
Sağlıklı karbonhidratlar
Diğer depresyon türlerinde de olduğu gibi de yaz depresyonda sağlıksız serotonin düzeyi ile ilişkili olmaktadır. Karbonhidratlar ise bu zihin uyarıcı kimyasalın artmasına yardımcı olabilmektedir. Bu sebeple de yaz depresyonunda olan kişiler genellikle karbonhidrat yemeye meyillidir.
Ancak karbonhidrat tüketiminde tercihlerin akıllı karbonhidratlardan yana kullanılması gerekmektedir. Bunun yanında yüksek düzeyde şeker içeren, aşırı işlemmiş karbonhidratlarında sınırlandırılması gerekmektedir. Akıllı karbonhidrat olarak adlandırılan besinler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Meyveler
- Sebzeler
- Baklagiller
Tritopan açısından zengin desinler
Serotonine bağlı bir amino asit olan triptofan tüketimi depresyonlu kişilerde duygusal süreçleri engeller. Bunun yanında triptofan bakımından zengin yiyecekler yiyerek zihin uyanıklığını ve enerjini arttırmak mümkün olmaktadır. Bu yiyeceklerin içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Fasulye ve bezelye
- Yağsız kırmızı et
- Az yağlı peynir
- Süt
- Kümes hayvanları
- Soya ürünleri
- Yoğurt
Selenyum, folat ve B12 vitamini
Akdeniz diyeti depresyonla mücadelede son derece etkili olmaktadır. Bu diyet zihinsel sağlık için mükemmel olan diyetlerin başında gelmektedir. Çünkü selenyum, folat ve B12 vitamini içeren gıdaları odaklanmaktadır. Bu temel vitaminlerin hepsinin depresyonu doğrudan etkilediğini gösteren çok sayıda araştırma bulunmaktadır. Bu vitaminler açısından zengin yiyecekler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Baklagiller
- Kuruyemişler
- Koyu yapraklı yeşillikler
- Balık
- Az yağlı süt ürünleri
Yaz depresyonu tedavi yöntemleri
Yaz depresyonunun tedavisinde kullanılan tedavi yöntemler genel olarak depresyon tedavisinde kullanılan yöntemler ile benzerlik göstermektedir. Yaz depresyon tedavinin yöntemleri içerisinde şunlar yer almaktadır.
Psikoterapi
Konuşma terapisi olarak da adlandırılan psikoterapi, yaz depresyonu tedavisi için seçeneklerden birisidir. Bilişsel davranışçı terapi olarak bilinen psikoterapi, yaz depresyonun yönetilmesine yardımcı olmaktadır. Bu tedaviyi ile sağlanabilecek faydalar içerisinde şunlar yer almaktadır noktalı
- Sorunlarla baş etmeni sağlıklı yollarının öğrenilmesi
- Kişilerin kendilerini kötü hissetmelerine neden olabilecek olumsuz düşünce ve davranışlarını tanımlanması ve değiştirilmesi
- Stresin nasıl yöneteceğinin öğrenilmesi
- Sağlıklı davranışların geliştirilmesi
İlaçlar
Bazı durumlarda yaz depresyonu belirtilerini şiddetli olması mümkün olmaktadır. Bu kişilerin antidepresan tedavisi uygulanabilir. Bazı Antidepresan türleri geçmişinde depresyon olan kişilerde depresif dönemlerin önlenmesine yardımcı olabilmektedir. Bunun için genellikle yazdan önce antidepresan tedavisine başlanmaktadır.
Yaz depresyonu ile başa çıkmak
Yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler yaz depresyonu başa çıkmak için yeterli olmaktadır. Bu değişiklikler içerisinde şunlar yer almaktadır.
Önceden planlamak
Diğer depresyon türlerinin aksine yaz depresyonun en büyük avantajı ne zaman ortaya çıkacağını tam olarak bilinmesidir. Bu sebeple de yaz gelmeden önce işlerin kendilerini kötü hissetmeleri halinde nasıl davranacaklarını planlamaları mümkün olmaktadır.
Yeterince uyumak
Sosyalliğin artması sebebiyle geç saatlere kadar uyanık kalmak mümkün olmaktadır. Ancak yeterince uyumamak depresyonun en büyük tetikleyicilerinden birisidir. Bu sebeple yaz depresyonu olan kişilerin doğru saatte yatmasına özen göstermesi gerekmektedir.
Fiziksel aktivite
Yapılan araştırmaları da egzersizlerin depresyonun belirtilerini iyi geldiğini göstermektedir. Yaz aylarında her ne kadar hava çok sıcak olsa da egzersiz rutinine devam etmek yaz depresyonun belirtilerinin azalmasına yardımcı olacaktır.
Zayıflama konusunda aşırıya kaçmamak
Daha iyi görünmek için uygulanacak zayıflama yöntemlerinde aşırılığa açılması halinde bu duruma devam edilemez. Bu başarısızlık kişilerin kendilerini daha kötü hissetmelerine neden olmaktadır.
Nedenin bilinmesi
Yaz depresyonun görünmesindeki kişisel nedenler bulunabilir. Kişilerin bu nedenleri belirlemesi ve daha sonrasında döngünün kırılması yaz depresyonu tamamen iyileşmesine sağlayabilir.
Tatilin planlaması
Tatile çıkmadan önce işinin gerçekten tatile gitmek istemediğini belirlemesi gerekmektedir. Eğer çeşitli yükümlülükler sebebiyle tatile çıkmak zorunda hissediliyorsa bunun bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında izinleri bir anda kullanmak yerine bütün yaz boyunca kısa sürelerle izin almak daha rahatlatıcı olabilmektedir.
Kendini suçlamamak
Yazın herkes eğlenirken depresif duygular hissetmek işlerin kendilerine uyumsuz hissetmelerine neden olabilmektedir. Ancak kişilerin kendilerine bu konuda hırpalaması depresyonun derinleşmesine neden olur. Bunun yerine yaz ayları geldiğinde mutlu olunmalı klişesinin bir kenara bırakılması gerekmektedir.
