Agorafobi

Agorafobi nedir?

Belirli durumlar karşısında aşırı korkmaya neden olan kaygı bozukluklarına fobi denmektedir. Agorafobi ise kişilerin kaçmasının zor olacağı ya da işlerin ters gitmesi durumunda yardım alabilme imkanının sınırlı olduğu durumlardan korkması olarak açıklanabilir. Agora insanların toplandığı kent meydanı anlamına gelmektedir.

Bu kaygı bozukluğundan mustarip olan kişiler de toplu bulunulan ortamlara girmede problem yaşamaktadır. Bunların içerisinde toplu taşıma araçlarını kullanmak, açık ya da kapalı alanlarda topluluğun içerisinde bulunmak ya da sırada beklemek gibi durumlar yer alabilir. Agorafobisi olan kişiler kaygı durumlarının artmasına neden olabilecek ortamlara girerken yanlarında refakatçi bulundurma eğilimindedir. Agorafobinin ilerlemesi durumunda ise kişilerin evlerinden çıkmasını engelleyecek korkulara sahip olabilirler.

Agorafobi Belirtileri

Agorafobinin belirtileri içerisinde bazı korku durumları bulunmaktadır. Bunların içerisinde ise şunlar yer alır:

• Toplu taşıma araçlarını kullanamamak
• Köprü, otopark ya da alışveriş merkezleri gibi toplu alanlarda bulunamamak
• Küçük mağazalar ya da sinema salonları gibi kapalı alanlarda bulunamamak
• Kalabalık ortamlarda bulunamamak
• Sırada bekleyememek
• Tek başına evden ayrılamamak

Yukarıda sözü edilen ve benzer durumlarda kişilerin endişelenmesine neden olur. Bu durumlar içerisinde panik hissetmeye başlayan kişiler herhangi utanç verici bir durumun ya da engelleyici olayların yaşanması durumunda kaçamayacağından korkarlar. Belirtilen bu sebeplerden dolayı agorafobisi olan kişilerde aynı zamanda şu belirtiler de görülmektedir.

• Endişe
• Heyecan
• Diğer insanlara karşı yabancılaşma
• Diğer insanlardan kopmuş hissetmek
• Asansör gibi kapalı ortamlarda bulunmaktan endişe duymak
• Halka açık olan Pazar yerleri ya da alışveriş merkezleri gibi alanlarda bulunmaktan endişe duymak
• Sosyal ortamlarda yalnız bulunmaktan korkmak
• Evden ayrılmaktan korkmak

Genellikle agorafobiye genellikle panik atak da eşlik etmektedir. Bu sebeple de agorafobisi olan kişilerde panik atak semptomları da görülmektedir. Panik atak hastalarda psikolojik belirtiler yerine fiziksel belirtilere neden olmaktadır. Bu sebeple de agorafobisi olan kişilerin panik atak geçirmesi durumunda gözlemlenen belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kalp atım hızının artması
• Göğüs ağrısı
• Nefes almada güçlük yaşama
• Boğulma hissi
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Kusma isteği
• Kollarda, bacaklarda ve seste titreme
• İshal
• Karın ağrısı
• Kollarda uyuşukluk ve karıncalanma
• Bacaklarda uyuşukluk ve karıncalanma
• Yüzde uyuşukluk ve karıncalanma

Agorafobisi olan kişiler sıklıkla panik atak belirtilerinin yaşaması bu alanlardan uzak durmasına ve agarofobinin daha fazla derinleşmesine neden olmaktadır. Bu durum aynı zamanda kısır döngünün yaşanmasının da sebebi olmaktadır.

Agorafobi Nedenleri

Agorafobinin hangi nedenler ile ortay çıktı henüz kesin olarak anlaşılamamıştır. Genel olarak agorafobinin panik atağı bulunan kişilerde sıklıkla karşılaşılması altta yatan sebebin panik atak olduğu düşünülmektedir. Panik bozukluğu ise kısa süreli ancak yoğun korku atakları ile karakterize olan bir ruhsal durumdur.

Panik bozukluğuna sahip olan kişilerin yaklaşık olarak üçte birinde agorafobi de görülmektedir. Bunun yanında agorafobinin tek başına görüldüğü vakalar da bulunmaktadır. Kişilerde agorafobinin gelişmesini tetikleyen faktörler ise şunlar olmaktadır.

• Ailede agorafobi öyküsünün bulunması
• İlaç bağımlılığı
• Madde bağımlılığı
• İstismara uğramış olmak
• Obsesif kompulsif bozukluk
• Klostrofobi
• Sosyal fobi
• Anksiyete bozukluğu
• Depresyon

Agorafobi riskini arttıran faktörler

Agorafobi her iki cinsiyetten ve her yaştan insanda görülebilir. Ancak semptomların ortaya çıkması genellikle 25 ile 35 yaş arasında olmaktadır. Bunun yanında kadınlarda erkeklerden daha fazla görülür.

Agorafobi için risk oluşturan grupların başında ayrımcılığa uğradığını hisseden kişiler bulunmaktadır. Özellikle bu sebeple kaygı bozukluğu yaşayan kişilerde agorafobi geliştirme ihtimali daha yüksek olmaktadır.

Agorafobi için risk oluşturan bir diğer etmen ise panik atak bozukluğu olmaktadır. Bunun yanında agorafobi görülen hastalarda panik atak görülme ihtimali de daha yüksek olmaktadır. Bu sebeple de her iki durum birbirleri ile bağlantılıdır. Agorafobisi olan kişilerde gelişmesi mümkün olan diğer kaygı bozukluklarının içerisinde ise yaygın anksiyete bozukluğu ve sosyal anksiyete bozukluğu yer almaktadır.

Bunların yanında agorafobi riskini arttıran etmenler içerisinde şunlar da yer almaktadır:

• Farklı fobileri olanlar
• Fiziksel ya da duygusal olarak travma yaşayan kişiler
• Düşük sosyoekonomik durumun neden olduğu çevresel stres faktörleri
• İstismar
• Ebeveyn kaybı
• İşsizlik
• Zorbalığa maruz kalmak
• Ailede panik bozukluk ya da agorafobi bozukluğunun bulunması
• Genel olarak endişeli ya da gergin bir mizaca sahip olmak

Agorafobi Tanı Kriterleri (Testleri)

Agorafobisi olan kişilerin yaşamış oldukları kaygıların günlük hayatını etkilemeye başlaması durumunda en kısa süre içerisinde psikiyatri uzmanına başvurmaları gerekmektedir. Agorafobinin tanı alabilmesi için hastaların şikayetleri önemli olmaktadır. Bunun için de hekimler hastalara bazı sorular yöneltmektedir. Bu soruların içerisinde yer alabilecek sorular şunlar olmaktadır.

• Evden çıkarken herhangi bir heyecan ya da stres hissediyor musunuz?
• Korku duyduğunuz durumlar var mı?
• Korku duyulan durumlardan neden korkuyorsunuz?
• Evinizin dışındaki işleri yapmak için başkalarının yardımına ihtiyaç duyuyor musunuz?

Bu ve daha fazla sorunun yanı sıra hastanın ve ailesinin sağlık geçmişi agorafobi teşhisinin konulabilmesinin kilit noktası olmaktadır. Ancak tanının doğru olabilmesi için hastaların tüm sorulara dürüst ve içten cevap vermesi gerekir.

Danışandan alınan bu bilgiler Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının 5. baskısında bulunan kriterler ile karşılaştırılmaktadır. Bu kriterlere göre hastalarda aşağıda belirtilen durumların en az ikisinde aşırı korku hissetmesi agorafobi tanısının konulabilmesi için gerekli olmaktadır.

• Evin dışındaki ortamlarda tek başına olmak
• Sırada beklemek
• Kalabalık ortamlar
• Asansör gibi dar alanlar
• Toplantı salonu ya da sinema gibi kapalı alanlar
• Pazar alanları
• Toplu taşıma araçları

Bu kriterlerden en az ikisinde şiddetli korku yaşayan hastalarda aynı zamanda tekrarlayan panik atak nöbetlerinin de görülmesi beklenmektedir. Bu nöbetler tanının destekleyici tanı kriterleri olmaktadır. Bu sebeple de hastalarda bulunması gereken belirtiler içerisinde şunlar da yer almalıdır:

• Panik ataklardan kaynaklanan davranış değişiklikleri
• Kontrolün kaybedilmesinden ya da kalp krizi geçirmekten korkma
• Panik atak nöbetlerinin sayısının ve şiddetinin artmasından korkmak

Agorafobi tedavi yöntemleri

Agorafobi tedavi edilmesi zor hastalıklardan birisi olmaktadır. Birçok farklı tedavi yöntemi agorafobinin tedavisinde kullanılmaktadır. Genel olarak ise bu tedavi yöntemleri kombine olarak uygulanmaktadır.

Psikoterapi

Bir psikolog ya da psikiyatri uzmanı ile yapılan psikoterapi seanslarında hastaların korkuları ve korkularının tetikleyicileri hakkında konuşma fırsatı sunulmaktadır. Düzenli olarak uygulanan bu seanslar sayesinde hastaların korkuları ve nedenleri ile ilgili farkındalıkları artar ve bu sorunların çözülebilmesi için hastalara yol gösterici olur. Psikoterapi seanslarının etkilerinin artması için ilaçlardan da yardım alınmaktadır. Kısa süreli olarak uygulanan bu terapiler ile hastaların korkuları ile başa çıkmasının öğrenmesi amaçlanmaktadır.

Psikoterapilerde genellikle davranışçı psikoterapi yöntemi tercih edilmektedir. Davranışçı psikoterapi ile hastaların agorafobi ile ilgili olan çarpışık görüş ve duygularının yerine sağlıklı duygu ve düşüncelerin alması sağlanmaktadır.

Maruziyet terapisi

Hastaların korkularının üstesinden gelebilmesi için maruziyet terapisinden de faydalanılmaktadır. Bu uygulamada hastaların kokuları ile yavaş ve kontrollü bir şekilde karşılaşması sağlanır. Küçük adımlar ile ilerlenmesi hastaların zaman içerisinde korktukları durumlara karşı alışmasına ve herhangi bir duygu hissetmemesini sağlamaktadır.

İlaç

Agorafobi tedavisinde kullanılan ilaç gurupları içerisinde genellikle anksiyolitikler ve antidepresanlar yer almaktadır.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Hastaların hayatlarında yapabilecekleri bazı değişiklikler kaygılarının ortadan kalkmasını sağlamasa da hastaların günlük olarak hissettikleri endişe ve kaygının azalmasını sağlamaktadır. Bu durum da hastaların özellikle de tedavilerinden daha fazla yarar sağlamalarında önemli bir adım olmaktadır. Bu değişikliklerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Derin nefes egzersizleri, yoga ya da meditasyon yapmak
• Mevsim sebzeleri, tam tahıllar ve protein açısından zengin beslenme düzeni belirlemek
• Mümkünse her gün, mümkün değilse hafta 3- 4 kez egzersiz yapmak

Agorafobisi olan kişiler kendilerine nasıl yardımcı olabilir?

Agorafobinin tedavisinin temeli kişilerin kaygı bozukluklarının neden olduğu semptomları kontrol etmeyi öğrenmeleridir. Bunun yanında agorafobinin tedavisi için mutlaka alanında uzman olan psikiyatristlerden yardım alınması gerekmektedir. Bunun yanında kişiler bazı yöntemleri kullanarak semptomları hafifletebileceği gibi tedavinin daha hızlı ilerlemesini de sağlayabilir.

Yavaş nefes almak

Panik atak sırasında hastaların hızlı nefes alıp vermeleri panik atağın neden olduğu semptomların daha şiddetli olmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de panik atak sırasında kişilerin mümkün olduğunca nefes alışverişlerini yavaşlatmaları ve nefes alırken karnın genişlemesine odaklanmaları gerekir.

Gevşeme teknikleri

Gevşeme tekniklerini öğrenmek ve bu egzersizleri düzenli olarak uygulamak kaygı düzeyini azaltmaktadır. Aşamalı olarak kasların gevşetilmesini sağlayan gevşeme egzersizleri hakkında detaylı bilgi uzmanlardan alınabilir.

Maruziyetin kademeli olarak arttırılması

Korkulan ortam ile kontrollü bir şekilde yüzleşilmesini anlamına gelen maruziyet aynı zamanda sistematik duyarsızlaştırma olarak da bilinmektedir. Bu tekniğin düzenli bir şekilde uygulanması durumunda kişilerin korkularında azalma görülmektedir.

Agorafobi nasıl engellenir?

Agorafobinin oluşmasında en büyük etken panik atak geçirme korkusudur. Bu sebeple de agorafobinin önlenmesi için kişilerin kaygıları ile başa çıkmayı öğrenmesi gerekmektedir. Agorafobinin tedavisinde kullanılan yöntemler aynı zamanda agorafobinin engellenmesi için de uygulanmaktadır. Bunun yanında agorafobinin önlenmesi için kişilerin hayat tarzlarında birtakım değişikliklere gitmesi gerekir. Bu değişiklikleri şu şekilde sıralayabiliriz.

• Nefes egzersizler uygulamak
• Düzenli bir şekilde egzersiz yapmak
• Beslenme düzeninde sağlıklı besinlere yer vermek
• Alkol ve uyuşturucu madde kullanımından uzak durmak