Amfizem

Amfizem Nedir?

Akciğer yapısında yer alan alveollerin zarar gördüğü bir hastalık olan amfizem, akciğerdeki hava değişiminin sekteye uğramasına neden olur. Amfizem hastaları özellikle egzersiz sırasında zorlanmaktadır. Amfizem hastalığı akciğerlerin elastikiyetini kaybetmesine neden olur. Amfizem ve kronik bronşit KOAH hastalığının iki temel alt tipini oluşturmaktadır.

Amfizem Tipleri

Amfizem kendi içerisinde 3 ana türe ayrılmaktadır. Bu türlerinin içerisinde şunlar yer alır.

Paraseptal amfizem

Distal asiner amfizem olarak da adlandırılan bu tür, amfizem türleri içerisinde en nadir görüleni olmaktadır. Temel olarak akciğerlerde nefes almaya yardımcı olan hava keselerine bağlanan kanallara hasar vermektedir. Genellikle akciğerlerin üst kısmı etkileyerek bül adı verilen içi sıvı dolu keseciklerin oluşmasına neden olmaktadır. 

Erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülen bu tür, sigara kullanımı kirliliğe ve zehirli maddelere maruz kalma sonucunda görülmektedir. Bu türün belirtileri ise akciğerin yarısı etkilenene kadar görülmez. Belirtilerin görülmesi durumunda ise hastaların yaşayabilecekleri şikayetler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Merdiven çıkarken ya da rutin işlerle ilgilenirken nefes darlığı yaşama
• Alışılmadık derecede yorgun hissetmek
• Bazen akciğerlere yeterince hava alınamadığının hissedilmesi
• Balgam çıkarmak
• Kronik öksürük
• Hırıltılı solunum

Santrilobüler amfizem

Alveollerin zarar gören spesifik bölgelerinden dolayı bu ismi alan santrilobüler amfizem, diğer amfizem türlerine göre daha spesifik bir amfizem türüdür. Günlük görevleri de dahil olmak üzere hastaların günlük yaşamlarının ciddi bir şekilde etkilenmesine neden olmaktadır.

Akciğerlerin merkezinde meydana gelen bu amfizem türü, hastalığın ilerlemesi ile birlikte bronşçukları etkilemeye başlar. Hasarın bu boyuta ulaşması ise tüm solunum sisteminin zarar görmesine neden olabilir.

Alveollerin hasar görüp sarmaları sebebi ile ortaya çıkan santrilobüler amfizem, tahriş edici maddelere uzun süre maruz kalan kişilerde görülmektedir. Bu türün belirtileri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Hırıltılı solunum
• Nefes darlığı
• Göğüste sıkışma
• Öksürürken aşırı balgam çıkarma
• Günlük görevleri yerine getirmede zorluk yaşama

Panlobüler amfizem 

Panasiner amfizem olarak da adlandırılan bu amfizem türü akciğerin bir kısmının etkilenmesine neden olmaktadır. Etkilenen bölgedeki alveollerin kalıcı olarak hasar görmesine neden olur. Alveol kanalları, alveol keseleri ve alveollerde dahil olmak üzere solunum bronşiyellerinin uç kısmı olan asinüsün tamamının etkilenmesine neden olmaktadır. Bu türde görülen hasar eşit dağılmıştır. 

Panlobüler amfizemin belirtileri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Nefes darlığı
• Kalıcı öksürük
• Günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmede zorluk
• Kilo kaybı
• İştah kaybı
• Aşırı balgam üretimi
• Hırıltı
• Göğüste sıkışma
• Dudak çevresinde, el ve ayak tırnaklarında mavimsi renk oluşumu
• Depresyon
• Anksiyete
• Sık sık yaşanan solunum yolu enfeksiyonları

Amfizem Belirtileri

Sigara içen kişilerde amfizem belirtilerinin başlaması genellikle 45 ile 60 yaş arasında görülmektedir. Ancak akciğerlerdeki yıkım daha erken dönemlerde başlar. Amfizemi olan hastalarda nefes alıp vermeye yardımcı olan kasların daha fazla çalışması gerekmektedir. Bu sebeple de hastalar daha çabuk yorulurlar. Bundan dolayı da hafifi bir egzersiz sonrasında dahi nefes alıp vermede zorluk yaşarlar.

Amfizem hastalığının ilk belirtisi genellikle nefes darlığı olmaktadır. Bunun yanında erken dönem amfizem hastalarında görülen belirtiler şunlar olmaktadır.

• Göğüs sıkışması,
• Göğüste ağrı,
• Sürekli öksürük,
• Hırıltılı solunum,

Amfizemin ilerlemesi durumunda ise hastalarda görülen belirtiler şunlar olmaktadır.

• Kilo kaybı,
• Baş ağrısı,
• Tekrarlayan akciğer enfeksiyonları,
• Yorgunluk,
• Dudaklarda ve tırnaklarda görülen morarma,
• Uyku problemleri,
• Depresyon,
• İştah kaybı,

Amfizemin Nedenleri

Amfizemin en sık görülen iki sebebi bulunmaktadır. Bunlardan ilki sigara kullanımıdır. Sigara kullanan kişilerde amfizem normal popülasyona göre 6 kat daha fazla görülür.

Amfizemin bir diğer sık görülen nedeni ise AAT eksikliği olmaktadır. Sağlıklı kişilerin kanlarında bulunana proteinlerden birisi olan AAT’nin temel görevi beyaz kan hücrelerinin vücudun sağlıklı dokularına zarar vermesinin önüne geçmektir. Beyaz kan hücrelerinin vücuttaki görevi ise enfeksiyonun önlenmesini sağlamaktır. Bazı kişilerde AAT genetik faktörlerin de etkisiyle daha az bulunmaktadır. Bu durumda beyaz kan hücrelerinin akciğerlerinin dokusuna zarar verme durumu söz konusu olmaktadır.

Hem sigara kullanan hem de AAT eksikliği olan kişilerde ise amfizem riski ciddi ölçüde artmaktadır. AAT eksikliği görülen kişilerde karaciğer sorunlarının da görülmesi muhtemeldir.

Amfizemin diğer sebepleri arasında pasif içicilik bulunmaktadır. Ayrıca hava kirliliğine maruz kalınması dolayısıyla solunan irritan maddelerin de amfizemin gelişiminde etkili olduğu bilinmektedir.

Amfizem Nasıl Teşhis Edilir?

Hastanın amfizem belirtilerinin bulunması tanı alabilmesi için yeterli değildir. Hastaların tanı alabilmesi için detaylı fiziksel muayenenin yanı sıra bazı tanı testlerinin de uygulanması gerekmektedir. Hastaların kesin tanı alması genellikle akciğer fonksiyon testleri ile olmaktadır.

Akciğerlerin çalışma kapasitelerinin test edildiği bir diğer test ise spirometri olmaktadır. Bunların yanında bilgisayarlı tomografi ya da röntgen gibi görüntüleme yöntemlerinden de yardım alınır.

Amfizem Tedavisi

Amfizem tamamen tedavi edilemeyen bir hastalıktır. Amfizemin sebep olduğu yıkım geri dönüştürülemez. Bu sebeple de amfizem tedavisi hastalığın ilerlemesinin durdurulması ve hastaların semptomlarının azaltılması amacıyla uygulanmaktadır.

Akciğer Rehabilitasyonu

Akciğer rehabilitasyonuna hastalara doğru nefes alma teknikleri öğretilmektedir. Hastaların yeni tekniklere uyum sağlaması ve alışkanlık haline getirilebilmesi için düzenli egzersizler uygulanır. Akciğer rehabilitasyonu sayesinde hastaların nefes darlığı gibi şikayetlerinin azalması sağlanır.

Beslenme Terapisi

Amfizem hastalığının ilk dönemlerinde bulunan hastalarının önemli bir kısmı ideal kilolarının zerinde bulunmaktadır. Bu  sebeple de bu hastaların ideal kilolarına ulaşarak daha rahat nefes almaları sağlanır.

Hastalığın ilerleyen dönemlerinde ise hastalarda yeme bozuklukları görülmeye başlar. Bu sebeple de hastalar hızlı bir şekilde kilo kaybeder. Hastaların ideal kilolarına geri dönmeleri için de beslenme terapileri uygulanır.

Oksijen Desteği

İleri amfizem olan hastaların kanlarında bulunan oksijende ciddi düşüşler görüler. Bu sebeple de oksijen desteğine ihtiyaç duyarlar. İleri amfizem hastalarının büyük kısmı 24 saatlik oksijen desteğine ihtiyaç duymaktadır. Bu sebeple de ev tipi oksijen cihazlarına ihtiyaç duyarlar.

Akciğer Kapasitesi Küçülten Amfizem Ameliyatı

Bu ameliyatta amfizemin sebep olduğu hasarlı dokular çıkarılmaktadır. Bu sayede geriye kalan sağlıklı akciğer dokusu daha verimli bir şekilde çalışmaya devam eder.

Akciğer Nakli

Akciğerde meydana gelen hasarın çok büyük olduğu durumlarda ve tedavi seçeneği kalmayan hastalarda akciğer nakli uygulanmaktadır.

Amfizemin Komplikasyonlarından Korunmak İçin Yapılması Gerekenler

• Sigarayı bırakmak hem genel sağlığın düzelmesini hem de amfizemin ilerlemesinin durdurulması için önemli bir etkendir.
  
  
• Amfizem ile birlikte yaşanılan nefes darlığı egzersiz yapmayı güçleştirmektedir Ancak hastaların hareket etmekten vazgeçmemeleri gerekir. Çünkü düzenli egzersiz akciğer kapasitesini artırmaktadır.
  
  
• Amfizem hastalarının kendilerini soğuk havalarda korumaları gerekmektedir. Çünkü soğuk havalar solunum yollarının daralmasına neden olur. Bu sebeple de soğuk havalarda dışarı çıkması gereken hastaların maske gibi önlemler alması gerekir.

Amfizem hastalarında akciğer enfeksiyonları sıklıkla görülmektedir. Bu sebeple de hastaların zatürre aşılarını düzenli olarak yatırmaları gerekir. Amfizem hastaları kendilerini grip ve nezle gibi hastalıklardan korunmalıdırlar. Bu sebeple özellikle grip sezonunda kalabalık ortamlarda bulunmamaları gerekir.

Amfizem Beslenme

Amfizem hastalığının erken evrelerinde bulunan hastalar genellikle ideal kilosunun üzerinde olan hastalardır. Hastaların fazla kilolu olmaları nefes almalarını zorlaştırmaktadır. Bu sebeple beslenmeleri düzenlenmeli ve kişiye uygun olarak hazırlanan beslenme programları ile ideal kiloya geri dönülmesi gerekmektedir.

Amfizem hastalığının ileri evrelerinde ise hastalar ciddi bir şekilde kilo kaybederler ve bağışıklık sistemleri zayıflar. Bu hastaların da sağlıklı beslenme alışkanlıkları ile ideal kilolarına geri dönmeleri ve beslenme ile bağışıklık sisteminin desteklenmesi gerekmektedir.

Amfizem Hastaları Nelere Dikkat Etmeli?

Amfizem hastalarının belirtilerin şiddetinin azalması için yapabileceklerinin başında sigara kullanımı bırakmak ve solunum yolu enfeksiyonlarından kaçınmaktır. Bunun için aşağıdaki ipuçlarından yararlanılabilir.

• Elleri sık sık yıkamak
  
• Her gün dişleri fırçalamak ve diş ipi kullanmak
• Yemeklerden sonra antibakteriyel gargara kullanmak
• Solunum ekipmanlarının temiz tutulması
• Evin temiz tutulması ve düzenli olarak tozların alınması
• Grip ve zatürre gibi aşıların düzenli olarak yaptırılması
• Sağlık uzmanlarından egzersiz programının alınması ve düzenli olarak egzersiz yapılması

Duman, araba egzozu, güçlü parfümler, temizlik ürünleri, polen, boya ve evcil hayvan kepeği gibi tahriş edici maddelerden kaçınmak.

Amfizem Hastaları Kaç Yıl Yaşar?

Amfizem hastalarının yaşam belirtileri hastaların yaşına ve amfizemin evresine göre değişiklik göstermektedir. Bunun yanında hastaların sigara kullanımı da etkili olmaktadır. Çünkü sigara kullanan ya da kullanmış hastaların yaşam sürelerinde ortalama olarak 3,5 yıl azalma görülmektedir. Son olarak genetik faktörler de hastaların yaşam beklentileri üzerinde etkili olmaktadır. 

• Birinci aşama amfizemi olan hastaların sigara kullanması durumunda yaşam süreleri 3,8 yıl azalmaktadır. Sigarayı bırakmış ya da hiç sigara içmemiş hastaların yaşam sürelerinde ise herhangi bir azalma beklenmez.
  
  
• 2. Aşama amfizem hastalarının sigara kullanmaları durumunda yaşam süresinde 5,7 yıllık bir azalma söz konusudur. Sigara içmiş ancak bırakmış hastaların yaşam sürelerindeki kısalma ise 4,9 yıl olmaktadır. Hiç sigara kullanmayan yaşam sürelerinde beklenen kısalma ise 0,7 yıl olmaktadır.
  
  
• Üçüncü aşama amfizem hastalarının sigara kullanmaları durumunda yaşam sürelerinin 9,3 yıl azalması beklenir. Sigara kullanmış ancak bırakmış olan hastalarda bu süre 4,9 yıl olurken; hiç sigara kullanmamış olan hastalarda ise 1,3 yıl olmaktadır.
  
  
• Son aşama olan dördüncü aşamadaki sigara kullanan hastaların yaşam sürelerindeki azalma9,3 yıl olmaktadır. Sigara kullanmayı bırak hastaların yaşam süreleri 9,1 yıl kısalırken hiç sigara içmeyen hastaların yaşam sürelerindeki beklenen kısalma ise 1,3 yıl olmaktadır.