Anafilaksi

Anaflaksi Nedir?

Ciddi alerjisi bulunan kişilerin alerjenle karşılaşmaları durumunda anafilaksi gerçekleşebilir. Hayatı tehdit edebilen anafilaksi besin maddesi, zehir ya da ilaç kullanımlarından sonra karşılaşılan ciddi alerjik bir tablodur. Oluşan acil durum hızlı bir şekilde ilerleme eğiliminde olduğu için hayati tehlikesi yüksek olan bir durumdur. Bunun sebebi ise solunum yollarını tetikleyebilmesidir.

Anafilaksinin oluşması ile birlikte bağışık sistemi bir takı kimyasalların salgılanmasını sağlar. Salgılanan bu kimyasallar nedeniyle de kişiler şok durumuna girebilirler. Şok durumunda olan kişilerde görülen belirtiler ise nabzın ani bir şekilde düşmesi ve hava yollarındaki daralmadır. Hava yollarının daralması nedeniyle de kişiler solunum güçlüğü yaşamaya başla. Diğer bir yandan şok durumunda ki kişilerde hızlı ancak güçsüz kalp atımı, kusma ve bulantı gibi semptomlar da görülebilmektedir.

Anafilaksi Belirtileri

Vücudun bir maddeye karşı oluşturmuş olduğu bir cevap olan anafilaksi dakikalar içinde meydana geldiği için belirtileri de çok kısa bir süre içinde ortaya çıkmaktadır. Alerjene maruz kalınması durumunda bazı kişilerde vücut yanıtı saniyeler içinde dahi gerçekleşmektedir. Görülen belirtilerin sebebi ise alerjen ile temastan sonra bağışıklık sisteminin dolaşım sistemine birçok kimyasalı salması ve bu kimyasalların sebep olduğu zincirleme reaksiyonlardır. Anafilaksi de görülen belirtiler erken dönem belirtileri olmaktadır ve şunlar bulunur.

• Sersemlik,
• Konuşurken dilin dolanması,
• Kaşıntı,
• Yutkunmada zorluk,
• Karın ağrısı,
• İshal,
• Bulantı,
• Kusma,
• Öksürük,
• Nefes darlığı,
• Göğüs bölgesinde sıkışma ya da rahatsızlık hissi,

İlk aşamada görülen bu belirtiler hemen tedavi edilmezse anafilaksi tablosu ilerleme gösterir. Bu sebeple de başka belirtiler de ortaya çıkar. Tedavi edilmemesi durumunda ortaya çıkan anafilaksinin ciddi semptomları ise şunlardır.

• Solunum sisteminin fonksiyon kaybı,
• Kalbin durması,
• Yüz ve göz bölgesi başta olmak üzere vücudun çeşitli bölgelerinde ani ödem oluşumu,
• Solunum yollarında tıkanma,
• Hırıltılı solunum,
• Nabızda hızlanma,
• Kalp ritminin düzensizleşmesi,
• Bilinç kaybı,
• Halsizlik,
• Kan basıncı düşüklüğü,

Anafilaksi görüldüğü bölgeye göre değişik belirtiler göstermektedir. Bu sebeple hastalarda görülebilecek diğer belirtiler şunlardır:

• Kurdeşen,
• Karıncalanma,
• Sıcak basması,
• Yüzde kızarıklık,
• Dudak, küçük dil, dil ve dudakta kaşıntı,
• Yumuşak damakta kaşıntı,
• Genital bölgede kaşıntı,
• Ayak altları ve avuç içlerinde kaşıntı,
• Burun akıntısı,
• Burun tıkanması,
• Ağızda metalik tat,
• Rahim kasılması,
• İdrar kaçırma,
• Baş ağrısı,
• Bulanık görme,
• Bilinç değişiklikleri, 
• Halüsinasyon görme,
• Gırtlak ödemi,

Anafilaksinin Nedenleri

Anafilaksinin oluşmasına neden olabilecek birçok madde bulunmaktadır. Bazı hastalar alerjisi olan bir madde ile karşılaştıkların bazı hastalar ise alerjisi olmadığı halde o anda vücudun verdiği yanıt nedeni ile anafilaksi yaşayabilmektedir. Ancak bazı anafilaksilerin sebebi anlaşılamaz. Bu duruma ise idiyopatik anafilaksi adı verilmektedir. Anafilaksiye en çok neden olan maddeler ise şunlardır.

• Arı,
• Böcek sokmaları,
• Fıstık,
• Penisilin,
• Kuruyemişler,
• Süt,
• Yumurta,
• Kabuklu deniz ürünleri,
• Lateks,

Nadir vakalar da olsa bazı anafilaksi durumları aşırı koşma ya da aşırı aerobik hareketlerinin yapılmasından kaynaklanabilmektedir. Anafilaksinin bir diğer sebebi ise yatkınlık olmaktadır. Hayatında bir kez anafilaksi geçirmiş olan kişiler daha yatkın olmaktadır ve tekrarlama ihtimali yüksektir. Anafilaksinin bir diğer sebebi ise beyaz kan kürelerinin artmasıdır. Bu kişilerin de anafilaksi geçirme ihtimalleri daha yüksek olmaktadır.

Anafilaksi Nasıl Teşhis Edilir?

Anafilaksinin teşhis edilmesinde klinik bulgulara dayanmaktadır. Bu sebeple de herhangi bir laboratuvar çalışmasına gerek bulunmamaktadır. Alerjenle temastan sonraki ilk bir saat içinde meydana gelen anafilaksi sebebi ile acil servise başvuran hastaların acil bir şekilde tedavi edilmesi gerekmektedir. Bunun içinde acil fiziki muayene yapılır.

Fiziki muayenenin ilk aşaması hastalarda hırıltılı solunum bulgusunun incelenmesidir. Hırıltılı solunum akciğerlerin su toplamasından kaynaklandığı için solunumun korunması önceliklidir. Bunun yanında hastanın öyküsünün alınması da gerekir. Hastalara uygun tedavi uygulandıktan sonra ise testlere geçilebilir.

Tedaviden sonra uygulanabilecek ilk test triptaz enziminin belirlenmesi için yapılan kan testidir. Anafilaksiden sonra 3 saat boyunca bu enzim yüksek kalır ve anafilaksinin doğrulamasını yapar. Ayrıca hastalara çeşitli alerji testleri de yapılarak anafilaksiye sebep olan etmen belirlenebilir.

Bazı hastalarda tedaviden birkaç saat sonra anafilaksi tekrarlayabilir. Bu duruma bifazik reaksiyon  denilmektedir. Bazı hastalarda ise klinik tablo birkaç gün sürebilmektedir.Bu duruma ise uzamış anafilaksi denmektedir.

Anafilaksinin Tedavisi

Anafilaksi hızlı bir şekilde anafilaktik şoka doğru ilerlediği için hastaya acil müdahalede bulunulması şarttır. Tedavinin ilk aşaması solunum yollarının korunmasıdır. Ayrıca hastaya sıvı takviyesinin de hemen başlaması gerekmektedir. Daha sonrasında anafilaksiye sebep olan etmenin belirlenmesi gerekmektedir. Çünkü temasın halen devam etmediğinden emin olunması gerekmektedir.

Anafilaksinin ana tedavisi ise epinefrin enjeksiyonudur. Küçük yaştaki hastalara uygulanırken kilosuna uygun dozlar ayarlanır. Epinefrinin kas içine uygulanması deri altına uygulanmasından daha hızlı bir şekilde etki etmektedir. Hastalar genellikle tek dozluk epinefrin uygulamasından sonra iyileşme göstermektedir. Ancak bazı hastalarda epinefrin uygulamasının 5 - 10 dakika aralar ile devam edilmesi gerekebilir.

Anafilaksi ve adrenalin

Anaflaksi geçiren birine yapılacak ilk müdahale adrenalin iğnesinin yapılmasıdır. Çünkü anaflaktik şok geçiren birinin hayatının saniyeler içerisinde tehlikeye girmesi mümkün olmaktadır. Bu sebeple de hızlı bir şekilde müdahale edilmesi gerekmektedir. Ancak hastaların hastaneye götürülmesi için zaman kazanması gerekir. Bunun için de adrenalin iğnesinin yapılması büyük önem taşımaktadır.

Adrenalin iğnesi cilt altına ya da kas içerisine uygulanmaktadır. Hastanın kilosuna göre verilmesi gereken adrenalin için uygun doz kilogram başına 0,001 ml olmaktadır. İğnenin uygulanması için en uygun yerler üst kolun dış kısmı ve uyluk olmaktadır. 

Adrenalin iğnesinin etkisi 10 ila 20 dakika arasında sürmektedir. Bu sebeple de gerekli profesyonel tıbbi yardım alana kadar iğnelerin yenilenmesi belirtilerin tekrarlanmasını önleyecektir. Adrenalin iğnesinin hızlı bir şekilde uygulanabilmesi için alerjisi olan kişilerin yanlarında oto - enjektör taşımaları son derece önemlidir.

Anafilaksi kendiliğinden geçer mi?

Anaflaksi acil tıbbi müdahalenin gerekli olduğu durumlardan birisidir. Bu sebeple de hastaların en kısa süre içerisinde hastaneye başvurmaları ya da doktorları tarafından önerilen ilaçlar ile çevredekiler tarafından hastaya müdahale edilmesi gerekmektedir. Bu özelliğinden dolayı anaflaktik şok kendiliğinden geçebilen bir sağlık durumu değildir. Kendiliğinden geçmesinin beklenmesi durumunda hasta neredeyse kesin olarak hayatını kaybeder.