Anjiyo

Anjiyo Nedir?

Günümüzde düzensiz beslenme, hareketsiz yaşam, stres ve sigara gibi zararlı maddelerin kullanımına bağlı olarak kalp ve damar hastalarının sayısı büyük bir hızla artmaktadır. Bu hastalıkların tanısında kullanılan en önemli yöntem ise anjiyo olmaktadır.

Tıp dilinde koroner anjiyografi olarak adlandırılan bu işlem halk arasında anjiyo olarak isimlendirilmektedir. Kalbi kanlandıran ve besleyen damarların boyalı bir sıvı yardımı ile görüntülenmesini sağlayan bu yöntem kısaca koroner damarların filminin çekilmesini sağlamaktadır.

1950 ile 1960 yılları arasında keşfedilen anjiyografi Latince bir isim olmaktadır. Anjiyo Latince’de damar anlamına gelirken, grafi ise resim anlamını taşımaktadır. Anjiyonun kullanılmaya başlandığı ilk dönemlerde uygulanabilmesi için atardamarın kesilmesi gerekiyordu. Ancak günümüzde sadece iğne kullanarak bu işlem yapılabilmektedir. Minimal invaziv bir operasyon olan anjiyo sayesinde hastaların genel durumlarında neredeyse herhangi bir bozulmaya sebep vermemektedir. Bu sebeple de ameliyat denilemeyecek kadar kolay bir prosedür olmaktadır.

Anjiyo sadece kalp ve damar hastalıklarının tanısında değil aynı zamanda kalp spazmı, kalp krizi ve kolesterol gibi hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Hatta bu hastalıkların tedavisinde kullanılması hastaların hayatta kalma şansını arttırmaktadır.

Katater laboratuvarlarında gerçekleştirilen anjiyo işlemi sayesinde damarlarda herhangi bir daralmanın ya da tıkanıklığın bulunup bulunmadığı kolaylıkla tespit edilebilmektedir. Yapılan operasyonlarda hem hastaların hem de sağlık çalışanlarının güvenlikleri en üst seviyede olmaktadır.

Anjiyo hangi durumlarda yapılır?

Hastaların şikayetlerinin kalp ve damar hastalıkları ihtimalini düşündürmesi durumunda uygulanan testler içerisinde anjiyo da yer almaktadır. Hastaların şikayetlerinde genellikle kan tahlillerin ve EKG çekimi yapılmaktadır. Bu tetkiklerin sonuçlarının alınmasından sonra ise hekimin gerekli görmesi halinde anjiyo işlemi uygulanmaktır. Anjiyo işleminin uygulanmasında etkili olan şikayetler ise şunlar olmaktadır.

• Ameliyat gerektiren kalp kapağı problemi
• Eforlu EKG veya ekokardiyografide görülen anormal sonuçlar
• Doğuştan sahip olunan kalp hastalıkları
• Sol kolda sebebi bilinmeyen ve geçmeyen ağrı
• Merdiven çıkarken yaşanan nefes darlığı
• Göğüs ağrısı

Anjiyo hangi hastalıklarda yapılır?

Anjiyo kalp ve damar problemleri ile ilgili durumların tespit edilmesinde kullanılmaktadır. Bu sebeple de birçok farklı hastalığın tanı alması anjiyo işlemi sayesinde mümkün olmaktadır. Bu sağlık sorunlarının içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Daha öncesinde stent ya da balon uygulaması yapılan hastaların durumlarının kontrol edilmesi için

• Kalbi besleyen damarların durumlarını değerlendirmek için

• Kalp kası işlevinin değerlendirilmesi

• Damar tıkanıklığının belirlenmesi

• Kalp krizi sonrası

• 40 yaşın üzerindeki bireylerin önemli bir ameliyat geçirmeden önce kalp ve damar sağlıklarının kontrol edilmesi

• Bypass operasyonları geçirenlerin durumlarını kontrol edilmesi

• Diyabet hastalarının önemli bir operasyon geçirmeden önce kalp ve damar sağlığı kontrollerinin yapılması

• Kalp kapak hastalıklarının belirlenmesi

• Bilgisayarlı anjiyo sonuçlarının şüpheli olması

• Daha öncesinde yapılan tetkiklerde koroner arter hastalığından şüphelenilmesi

• Eko sırasında kalp kasında düzensizlik görülmesi

• Efor testi sonucunun pozitif çıkması

• Koroner darlık belirtilerinin bulunması

• Şiddetli göğüs ağrısının bulunması

• Damardaki genişlemelerin tespit edilmesi

• Anevrizmanın tespit edilmesi

• Felce sebep olan damarın tespit edilmesi

• Bazı kanser türlerinde tümörün hangi damara baskı yaptığının belirlenmesi

• Tıkalı damara stent takılması

Anjiyo kimlere yapılamaz?

Her ne kadar anjiyo ile tanı konulma başarısı %100’e yakın olsa da acil durumlar dışında bazı özellikleri taşıyan hastalara bu işlemin uygulanmaması gerekmektedir. Bu işlemin uygulanmaması gereken gruplar ise şunlar olmaktadır.

• Bazı kan sulandırıcı ilaçları kullanan hastalar
• Hastanın ateşinin olması durumunda
• Sol kalp yetmezliği bulunanlar
• Böbrek yetmezliği olan hastalar

Anjiyo nasıl yapılır?

Anjiyo uygulaması genellikle sağ kasık bölgesinde yer alan atardamardan giriş yapılarak uygulanmaktadır. Ancak bu damarın tam tıkalı olması ya da kullanılamaması durumda girişi sol kasık bölgesinde bulunan atardamarda, dirsek atardamarından, koltukaltı atardamarında, sağ ya da sol bilek atardamarından girilerek gerçekleştirilmektedir.

Anjiyo işleminde kullanılan kateterler işlem yapılacak damarın özelliklerine göre belirlenmektedir. Bu sayede damarda oluşabilecek herhangi bir zedelenmenin önüne geçilmektedir. Kullanılan bu kateterlerin bir diğer özelliği ise pıhtı oluşumuna sebep olmamalarıdır. Örneğin sol ve sağ kasık atardamarlardan giriş yapılması durumunda Judkins kateterleri kullanılırken, by-pass’lı hastaların göğüs atardamarlarını görüntülemek için kullanılan katater çeşidi IMA olmaktadır.

Damardan giriş yapıldıktan sonra sağ atardamarları görüntülemek için 2- 3 poz sol atardamarları görüntülemek için ise 5 poz kullanılır. Kalbin pompa görevini üstlenen sol karıncığın görüntülenebilmesi için ise 15 ile 25 cc arasında değişen boyar madde kullanılmasının yanı sıra bu alanda 2 poz yapılmaktadır.

Anjiyografi işlemleri genellikle 10- 20 dakika arasında sürmektedir. Ancak giriş yapılan damarın anatomik durumunda göre bu sürenin uzaması söz konusu olmaktadır. Bunun yanında by-pass’lı hastalara uygulanan anjiyo işleminde süre 20 ile 30 dakika arasında değişiklik göstermektedir.

Anjiyo işlemine başlamadan önce işlem yapılacak bölgeye lokal anestezi uygulanmaktadır. Bu sayede hastalar işlem sırasında herhangi bir ağrı ya da acı hissetmezler. Genellikle sıkıntısız bir şekilde geçen anjiyo işlemi tamamlandıktan sonra giriş yerindeki kanül çekilir ve kanamanın durdurulabilmesi için giriş bölgesine 15- 20 dakika kadar bası işlemi uygulanır. Kanamanın durdurulmasının ardından ise bölge sıkı bir bandaj ile sarılır ve üzerine ağırlık konulur. Hastaların bu şekilde 4-6 saat yatması ve dinlenmesi sağlanır. 6 saatin sonunda ise hasta ayağa kaldırılır ve herhangi bir problemin yaşanmaması durumunda taburcu edilir.

Hastalar ertesi gün duş alabilir. İşlem yapılan bölgede rahatsız edici bir şişlik ya da morarma yoksa bir gün sonra normal hayatlarına geri dönebilirler.

Anjiyo riskleri

Minimal invaziv girişimlerden birisi olan anjiyo işlemi özellikle alanında uzman hekimler tarafından uygulanması durumunda komplikasyon görülme ihtimali neredeyse sıfıra yakındır. Ancak tıptaki diğer tüm işlemlerde olduğu gibi anjiyo sonrasında da bazı komplikasyonların az da olsa görülme ihtimali bulunmaktadır. Bu komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Anjiyo işlemi uygulanırken hastaların kalp krizi ve felç geçirme riskleri bulunmaktadır. Ancak bu riskin doğrudan yapılan anjiyo işlemi ile bağlantılı olduğunu kanıtlayan bilgiler bulunmamaktadır. Bu sebeple de tıkalı olan damarın bu problemlere yol açabilmesi de mümkün olarak görülmektedir.
  
  
• Anjiyo işlemi sırasında giriş yapılan damara zarar verilebilir.
  
  
• Kanülün yerleştirildiği bölgede ağrı, şişlik ya da morarma görülebilir. Bu semptomlar genellikle enfeksiyon belirtisi olduğu için vakit kaybetmeden hekiminize başvurmanız gerekir.
  
  
• Anjiyo işleminde hastaların böbrek fonksiyonlarında bozulma görülebilmektedir. Ancak bu durum genellikle geçici olmaktadır. Hastaların çok az bir kısmında kalıcı böbrek hasarı söz konusu olmaktadır. Bu sebeple de bu durumlarda hastaya acil müdahalede bulunulması gerekir.
  
  
• Hastalarda uzun süreli aç kalmaya bağlı olarak mide bulantısı ve baş dönmesi görülebilir.
  
  
• Hastalar işlem bölgesinde sıcaklık ve yanma hissedebilir.
  
  
• Hastaların anjiyo işlemi sırasında kullanılan kontrast maddeye karşı alerjisi olabilir. Bu durumda hastalarda kızarıklık ve kaşıntı gibi hafif alerjik reaksiyonlar görülebilir.
  
  
• Kasıktan giriş yapılan işlemlerde hastanın hareket etmesi ya da basının iyi bir şekilde yapılamaması durumlarında kanama olabilir. Kanamanın gerçekleşmesi durumunda ise hastaların giriş yapılan bacağında geniş çaplı morarmalar söz konusu olmaktadır.

Anjiyo öncesi dikkat edilmesi gerekenler

Anjiyo öncesinde hastaların işlem için gerekli hazırlıkları yapması gerekmektedir. Bu hazırlıklar işlemlerin komplikasyon riskini azaltırken aynı zamanda işlemin daha rahat uygulanmasını da sağlayacaktır. Hastaların anjiyo işleminden önce dikkat etmesi gereken noktalar ise şunlar olmaktadır.

• Anjiyo öncesinde kullanılan ilaçlar hekime bildirilmelidir. İşlem sırasında risk oluşturabilecek kan sulandırıcı gibi ilaçların kesilmesi istenebilir. İşlem açısından herhangi bir etkisi olmayan ilaçların ise kullanımına devam edilebilir. 
• Anjiyo işleminden önceki 5 saat içerisinde herhangi bir şey yiyip içilmemelidir.
• Anjiyo işleminden önceki gece çay, kahve ve enerji içeceği gibi nabzın artmasına neden olan besinlerin tüketilmemesi gerekir.
• Hastalarda böbrek yetmezliği ya da alerji bulunması durumunda hekime bildirmeleri gerekir.
• Hastalar anjiyo işlemine gelirken daha öncesinde yaptırdıkları tetkik sonuçlarını da yanlarında getirmesi gerekmektedir.
• İşleme girerken hastanın yanında su getirmesi gerekir.

Anjiyo sonrası dikkat edilmesi gerekenler

Anjiyo işleminden sonra hastalarda komplikasyon riskinin en aza indirilmesi için bazı noktalara dikkat etmesi ve hekimlerinin tavsiyelerine harfiyen uyması gerekmektedir. Anjiyo sonrasında hastaların dikkat etmesi gereken noktalar ise şunlar olmaktadır.

• Anjiyo işleminde kullanılan kontrast maddenin böbreklere verebileceği zararı en aza indirmek için hastaların anjiyo işleminden sonra bol miktarda su tüketmesi gerekir. Eğer hastaların fazla su tüketmesini engelleyecek herhangi bir sağlık problemi bulunmuyor ise o zaman hastaların operasyondan sonraki 2 saat içerisinde 2 litre su tüketmesi gerekmektedir.
  
  
• Anjiyo işleminden sonra kateterin çıkartıldığı noktaya kanamanın engellenmesi için kum torbası yerleştirilmektedir. Anjiyo işleminden sonraki 6 saat boyunca kum torbasının yerinden hareket ettirilmemesi gerekir.
  
  
• Hastaların kanama riskini ortadan kaldırmak için giriş yapılan taraftaki bacaklarını da hareket ettirmemeleri gerekmektedir.
  
  
• Hastaların tuvalet ihtiyaçlarının bulunması durumunda yerinden kalkmaması ve bu ihtiyaçlarını gidermek için yardım alması gerekmektedir.
  
  
• Öksürme ya da hapşırma gibi kanamaya sebep olabilecek hareketlerde elle bölgeye ekstra baskı yapılması gerekmektedir.
  
  
• Hastaneden çıktıktan sonra işlem yapılan bölgede şişlik, ağrı ya da ödem görülmesi durumunda doktora başvurulması gerekir.

Anjiyo çeşitleri

Anjiyo işlemi uygulanan bölgeye göre çeşitlenmektedir. Genel olarak kalp, beyin, akciğer, göz ve böbrek damarlarının incelenmesinde kullanılmaktadır.

Koroner BT Anjiyo (Sanal Anjiyo)

Aynı zamanda kalp anjiyosu olarak da adlandırılan bu işlem ile kalbi besleyen damarlara ve kalp çevresinde yer alan damarların görüntülenmesinde kullanılmaktadır. Bu anjiyo tekniğinde bilgisayarlı görüntüleme sistemleri ile 3 boyutlu görüntüleme sağlanmaktadır.

Standart (Konvansiyonel) Anjiyo

Katater kullanarak yapılan bu işlemde kontrast madde ve X ışını kullanarak görüntüleme yapılmaktadır. Görüntüler hareketli olarak kaydedildikleri için sine anjiyografi olarak da adlandırılmaktadır.

Anjiyo yan etkileri

Anjiyo işleminden sonra bazı yan etkiler görülebilmektedir. Bu yan etkilerin görülme sıklığı son derece az olmakla birlikte bazı noktalara dikkat ederek riskin azaltılması sağlanabilir.

Anjiyo sonrası morarma

Anjiyo sonrasında en sık görülen yan etki morarmalardır. Morarmaların bir kısmı ciddi klinik tablo oluşturmaktadır. Bunlar genellikle kanamanın durdurulmamasından ya da basının gerektiği gibi uygulanamamasından kaynaklanmaktadır. Ancak bu durum nadir görülür. Bunun yanında anjiyo sonrasında anevrizma ya da hematom olmasa bile cildin morarması söz konusu olmaktadır. Bu durum işlemin doğal bir sonucudur.

Anjiyo sonrası tansiyon yükselmesi

Anjiyo işleminden sonra hastalarda tansiyon düşmesi görülebilir ve bu beklenen bir durumdur. Ancak hastaların tansiyonlarının yükselmesi beklenmez. Bu sebeple de en kısa süre içerisinde doktora başvurulması gerekir.

Anjiyo sonrası nefes darlığı

Anjiyo işleminden sonra gelişen nefes darlığı, göğüs ağrısı, ateş ve bölgenin şişmesi durumunda acil olarak doktora başvurulması gerekir.

Anjiyo sonrası beslenme

Anjiyo işleminden sonra hastaların beslenmelerine daha fazla özen göstermesi gerekmektedir. Çünkü kalp hastalıklarının beslenme ile yakın ilişkisi bulunmaktadır. Bu sebeple de gerekli olması halinde beslenme uzmanından yardım alınması, daha sağlıklı ve kalp dostu beslenme düzenine geçilmesi gerekmektedir.