Anosmi

Anosmi Nedir?

Herhangi bir ortamda alınabilecek herhangi bir kokunun alınamaması olarak basitçe açıklanabilecek olan Anosmi aynı zamanda koku körlüğü adı ile de bilinmektedir. Bazı kişiler hiçbir kokuyu alamazken bazı kişiler ise hafif ya da ağır kokuları alamazlar.

Covid-19 salgınından sonra Anosminin farklı bozukluklara da neden olduğu anlaşıldı. Bu bozuklukların içerisinde bazı kokuları olduğundan farklı algılamak bulunmaktadır. Bu durum ise parosmi adı verilmektedir. Bunun yanında bazı kokuların çürümüş gibi algılanması vakaları ile de karşılaşılmaktadır. Bu duruma ise kakosmi adı verilmektedir.

Anosmi Belirtileri

Anosmi belirtileri içerisinde en karakteristik semptom bulunulan ortamdaki kokuların alınamamasıdır. Anosmi genellikle kendisini tüketilen besinlerin kokularının alınamamasıyla belli etmektedir. Ancak Anosminin tanı alabilmesi için günlük hayat içerisinde yer alan kolonya ve parfüm gibi keskin kokuların alınamaması gerekmektedir. Koku alma hissi çift taraflı ortadan kalkabileceği gibi tek taraflı olarak da ortadan kalkabilmektedir. Ancak Anosmi hastalarının bunu anlayabilmesinin bir yolu bulunmamaktadır.

Anosmi Tanı Kriterleri

Anosminin tanı alabilmesinde öncelik hastalardaki şikayetler olmaktadır. Bu sebeple de koku alamama şikayeti ile polikliniğe başvuran hastaların öncelikle ayırıcı tanının konulması gerekmektedir. Çünkü Anosmi başka hastalıkların belirtisi olabileceği gibi kendi başına da bir hastalık olabilmektedir.

Koku alamama durumunun tespit edilmesi için ise bazı kimyasal maddeler belirli oranda su ile seyreltilir ve daha sonrasında bu çözelti hastalara koklatılır. Bu testlerin içerisinde olfaktometri olarak adlandırılan kokulu gazların koklatıldığı testler ile bütanol eşik testleri bulunmaktadır.

Ancak söz konusu Anosmi olduğunda önemli olan anosmiye neden olan etmenin belirlenmesidir. Bu sebeple de hastalara çeşitli testler ve görüntüleme yöntemleri uygulanmaktadır:

• Beyin MR ve BT taraması beyinde kokunun iletim blokajına neden olan bir durumun varlığının olup olmadığı araştırılır
• Sinüs tomografisi
• Endoskopik muayene

Anosmi Tedavisi

Anosmi tedavisinde öncelikle anosmiye neden olan ana etmen belirlenir. Alttan yatan bu sebebin tedavi edilmesi gerekmektedir. Burun içerisinde nazal poliplerin olması durumunda koku alma duyusunun yerine gelmesi için poliplerin alınması gerekmektedir.

Alerji sebebiyle Anosmi yaşanmasında ise çeşitli medikal ilaçlar ile alerjinin kontrol altına alınması koku alma duyusunun geri gelmesini sağlayabilmektedir. Bunun yanında burun eğriliği olan hastalarda bu kusurun düzeltilmesi için cerrahi operasyon uygulanması gerekmektedir.

Bazı hastalarda ise koku alma sinirleri travma, enfeksiyon ya da sinüzit nedeniyle hasar alabilmektedir. Bu hastalarda sinirlerin yeniden onarılması mümkün olmadığı için Anosminin de tedavi edilmesi mümkün olmamaktadır.

Anosmi Nedenleri

Anosminin nedenlerine geçmeden önce tam olarak anlaşılabilmesi için kokunun nasıl algılandığından bahsetmek gerekir. Koku molekülleri hava moleküllerine bağlanmaktadır. Havada yer alan bu moleküller nefes alındığında burna çekilir. Burnun üst kısmında ise kokunun algılanmasında görev alan koku reseptörleri bulunmaktadır.

Bu bölgenin 1/3’ünü kaplayan koku reseptörlerine gelen koku molekülleri enzimatik reaksiyonlarla çözülmektedir. Daha sonrasında sinir uçları bu kokuyu algılayarak beyinde yer alan koku merkezine yönlendirilmektedir. Koku merkezinde ise kokunun neye ait olduğu belirlenmektedir.

Bu aşamalarda herhangi bir problemin olması kokunun alınamamasına neden olmaktadır. Problemler ise iki ana grupta olmaktadır. Bunlardan ilki koku moleküllerinin iletilmesinin herhangi bir sebepten dolayı engellenmesidir. Sensörinöral tipi koku alma bozukluğu denilen bu durumda koku molekülleri sinirlerde çözülmesine rağmen çeşitli problemlerden dolayı gerekli sinyaller beyne iletilememektedir. Buna neden olan faktörler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Sensörinöral koku alma bozukluğunun en sık görülen nedeni beyin anevrizması olmaktadır.
• Beyin ameliyatı
• Parkinson
• Epilepsi
• Hormonal hastalıklar
• Alzheimer hastalığı
• Kafa tabanı kırıkları
• Beyin tümörleri

Bunun yanında iletim tipi Anosmi de ise koku moleküllerinin herhangi bir sebepten dolayı burunda bulunan koku sinirlerine iletilememesi söz konusu olmaktadır. Koku moleküllerinin sinirlere ulaşamamasının sebepleri arasında ise şunlar yer almaktadır:

• Nazal poliplerin şişip burnu tıkaması
• İleri derecede burun eğriliği
• Üst solunum yolları enfeksiyonları sebebiyle burnun tıkanması
• Korona virüs. Bazı virüsler iletim tipi koku kaybının yanı sıra sensörinöral tipi koku kaybına da neden olabilmektedir.
• Nargile, sigara ya da uyuşturucu madde kullanımı

Diğer Koku Bozuklukları

Anosmi dışında birçok koku alma bozukluğu bulunmaktadır. Hiposmi ya da mikrosmi olarak adlandırılan koku alma yeteneğimin azalması durumunun yanı sıra hiperosmi ise kokulara aşırı duyarlılık olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca disosmi olarak adlandırılan koku alma bozukluğu kokuları kötü ya da bozuk olarak algılamaktır. Kakosmi ve parosmi olarak adlandırılan durum ise koku kalitesinin bozulmasıdır.

Bazı kişilerde ise koku olmamasına rağmen koku alınması durumuna ise pantosmi adı verilmektedir. Yaşa bağlı olarak koku duyusunun azalması durumuna presbiosmi adı verilirken olfaktör agnozi ise kişilerde tüm fonksiyonlar normal olmasına rağmen koku işleme sürecinin gerçekleşmemesidir.

Anosmi ile Hiposmi Arasındaki Fark

Anosmi ile hiposmi durumları koku alma duyusunun etkilenmesine neden olan iki durumdur. Aralarındaki temel fark ise hiposmi koku alma duyusunun yeteneğinin azalmasına neden olurken, anosmi bu yeteneğin tamamen ortadan kalkmasına neden olmaktadır. 

Anosmi'nin Tat Alma Problemiyle İlişkisi Nedir?

Anosminin tat alma üzerindeki etkilerinin açıklanabilmesi için öncelikle insanların lezzeti nasıl algıladıklarına bakmak gerekmektedir. Lezzetin ayırt edilebilmesi için beynin hem koku hem de tat bilgilerine ihtiyacı bulunmaktadır. 

Burunda yer alan koku reseptörleri burun kemiği boyunca yukarı uzanır ve koku alma soğanlarına bağlanır. Koku alma soğanları da kranial sinirlere bağlanır. Bu sayede koku moleküllerinden gelen sinyaller burundan beyne iletilir. Koku merkezi temporal lobun orta kısmında yer almaktadır. Bu bölge aynı zamanda tat alma duyusunun da bulunduğu bölge olmaktadır. 

Tat alma duyusu ise dilin üzerindeki minik tat tomurcukları ile mümkün olmaktadır. Bu tat tomurcukları acı, tatlı, ekşi, tuzlu ve lezzeti algılar. Daha sonrasında bu sinyaller yüzdeki kranial sinirler ile beynin tat alma bölgesine iletilir. Beyin tat ve koku organlarından gelen sinyalleri birlikte işleyerek yiyeceklerin lezzetlerine karar verir.

Yiyeceklerin besinlerin lezzetinin anlaşılabilmesi için tat ve koku alma duyusunun birlikte işlemesi gerekmektedir. Ancak anosmi gibi bir durumun ortaya çıkması halinde koku duyusundan gelen sinyaller kesildiği için besinlerin lezzetinin anlaşılması mümkün olmayacaktır. 

Anosmi'nin Psikolojik Etkileri

Koku işlevindeki değişiklikler sosyal izolasyona neden olabilmektedir. Nu durum günlük aktivitelerin büyük oranda değişmesine ve kişilerin iyilik hallerinin önemli şekilde etkilenmesine neden olabilir. Bu durum beraberinde anksiyete ve depresyonu getirebilir.

Anosmi ve Covid İlişkisi

Covid- 19 hastalarının önemli bir kısmında anosmi görülmektedir. Ancak bu durum genellikle geçicidir. Bunun yanında Covid hastaların anosmi görülme ihtimali 27 kat daha fazla olmaktadır.  Covid sebebi ile görülen anosmi diğer korona virüsleri sebebi ile görülen anosmiden farklı özellikler taşıyabilmektedir.

Yapılan çalışmalarda covid- 19 hastalarının koku alma nöronlarına doğrudan zarar veren virüs enfeksiyonu hastalarına göre daha hızlı bir şekilde koku alma duyularını kazandırdıklarını göstermektedir. bununh yanında covid durumunda anosmi burun tıkanıklığı olmadan görülür.

Anosminin Komplikasyonları

Anosminin komplikasyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kişilerdeki koku ve tat eksikliği sebebi ile yiyeceklerin bozulduğunu anlamaları zorlaşır. Bu durum da gıda zehirlenmesi görülme riskinin artmasına neden olmaktadır.
• Hastaların bulundukları kapalı mekanda duman ya da zehirli gazların olduğunu anlamaları engellenir. Bu durum zehirlenme tehlikesini de beraberinde getirir.