CRP (C-reaktif protein)

CRP (C-reaktif protein) Nedir?

CRP karaciğerde üretilen proteinlerdenn birisi olmaktadır. C-reaktif protein kelimesinin kısaltması olarak kullanılan CRP tümör, enfeksiyon ve trama gibi durumlara vücudun verdiği karşılık olmaktadır. Vücutta CRP konsantrasyonunun artması akyuvar sayısının artması ve vücut ısısının yükselmesi ile bağlantılıdır. Vücudun verdiği bu fizyolojik yanıt enfeksiyon ya da inflamasyona neden olan faktörün ortadan kaldırılması için gerçekleşmektedir. Aynı zamanda enfeksiyonun vücuda vermiş olduğu doku hasarının giderilmesi ve vücudun tamir edilmesinde de etkin rol oynamaktadır.

Sağlıklı bir kişide CRP konsantrasyonları son derece düşüktür. Daha önce bahsettiğimiz etkenlerden dolayı CRP konsantrasyonları ilk 24 saat içerisinde normal seviyenin 1000 katı kadar artar. CRP konsantrasyonunun artmasına neden olan faktör ortadan kalktığında ise ilk 18 ile 20 saat arasında değerler normal sınırlarına geri döner.

Özellikle kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere enfeksiyöz ve inflamatuar hastalıkların teşhisinde CRP değerlerinden yararlanılır. Bunun yanında bu hastalıkların tedaviye vermiş oldukları yanıtların ölçülmesi içinde CRP testlerinden yararlanılır.

Uzmanlar tarafından istenilen CRP testleri enfeksiyon, tümör oluşumu veya tümör metastazı, herhangi bir iltihabı hastalık, inme ve kalp krizi gibi hastalıkların teşhisinin netleştirilmesi için kullanılır. Bunun yanında bu hastalıklar ile ilgili bir tedavi görülüyorsa tedavinin başarılı olup olmadığının anlaşılması için de CRP testlerine başvurulur.

Özellikle kalp ve damar hastalıklarının teşhis edilmesi için CRP ölçümü önemli bir parametre haline gelmiştir. HS-CRP testi olarak bilinen damar sertleşmesinin en kesin göstergelerinden biri olan bu test ile hastalarda kalp damarlarında iltihaplanma olduğu teşhis edilir. Bunun yanında herhangi bir sebepten dolayı enfeksiyon riski açısından toplumun genelinden daha yüksek risk taşıyan kişilerde de daha hassas olduğu için HS-CRP testinden faydalanılır.

CRP Yüksek ve Düşük Olması Nedenleri

CRP değeri sağlıklı bir yetişkin de 1.0 mg/L olmaktadır. Yenidoğanlarda bu değer ilk günlerde düşük olmakla birlikte birkaç gün içerisinde yetişkin değerine ulaşır. Yaşlanmanın etkisi ile CRP değerleri 2.0 mg/L çıkması normaldir. Sağlıklı kişilerin %90'ında CRP değerleri 3.0mg/L altınla seyretmektedir. Bu değerlerden yola çıkarak CRP değerinin yüksek olmasından bahsedilebilmesi için 3.0mg/L üzerinde olması gerekir. CRP değerinin düşük olduğundan bahsedebilmek için ise 1.0mg/L altında olması gerekmektedir. Ancak bu değerlerin hastalara özel olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

Vücutta CRP değerinin artmasına neden olan birçok hastalık bulunmaktadır:

• Kanser,
• Cerrahi operasyonlardan sonra,
• Organ ve doku hasarlarında,
• Travma,
• Yanık,
• Kırık,
• Enflamatuar hastalıklarının tümü,
• Crohn hastalığı,
• Akdeniz ateşi,
• İnflamatuar bağırsak hastalığı,
• Kawasaki hastalığı,
• Sistemik lupus eritematozus,
• Romatoid artrit,
• Menenjit,
• İnme,
• Kalp krizi,
• Enfeksiyonlar,

Bu hastalıkların yanından hamilelik dönemindeki kadınlarda bir miktar CRP artışı normal olarak görülmektedir. Menopoz sonrası döneminde replasman tedavisi olan kadınlarda da CRP artışı gözlemlenmektedir. Bunların yanında obez ve sigara kullanan kişilerde CRP değerleri daha yüksek olmaktadır.

CRP değerinin düşük olması ise yukarıda belirtilen hastalıkların bulunmadığı veya hasta tedavi gördü ise tedavinin etkili olduğunu kanıtlamaktadır. Genel olarak olumlu bir durum olarak değerlendirilen CRP düşüklüğüne bazı ilaçlar da neden olabilmektedir. CRP değerinin düşük olması kişilerin kalp ve damar sağlıklarının iyi olduğunun ve inflamatuar hastalıklar açısından risklerinin düşük olduğunun kanıtı olmaktadır.

CRP Yüksekliği Belirtileri ve Düşüş Belirtileri

CRP yüksekliği direkt olarak insanların anlayabileceği bir belirti vermemektedir. Ancak enfeksiyon veya inflamasyon dan kaynaklı CRP artışlarından ateş, kızarıklık, lokal ısı artışı, şişlik, yorgunluk veya halsizlik gibi belirtiler görülebilir.

CRP değerlerinin düşmesi de hissedebilen belirtileri olan bir durum değildir. Ancak enfeksiyon kaynaklı CRP düşüş gösterdi ise o zaman enfeksiyonun sebep olduğu belirtilerin azalması söz konusu olmaktadır.

Hamilelikte CRP Yüksekliği

Vücutta oluşan iltihaba karaciğerin verdiği tepkilerden birisi olarak ürettiği bir tür protein olan CRP, vücutta normalden daha fazla protein olduğunu gösteren göstergelerden birisi olarak kabul edilmektedir. 

Gebelik döneminde kadınların fizyolojilerinde önemli değişiklikler söz konusu olmaktadır. Bu değişikliklerden birisi de karaciğer enzimlerinde görülmektedir. Bu sebeple de gebelik sırasında daha fazla CRP proteinin üretilmesi normal olmaktadır. Ancak bunun için de bilinen sağlıklı bir aralık bulunmaktadır. Bu aralığın üstünde CRP değerlerinin bulunması çeşitli sorunların belirtisi olabilmektedir. 

Gebelik sorasında belirlenen değerlerden daha yüksek değerlerin söz konusu olması durumunda ise fetal büyüme geriliği riski bulunmaktadır. Bu riskin artması ise beraberinde erken doğum ve düşük doğum ağırlığı risklerini de beraberinde getirmektedir. Hamilelik döneminde CRP değerlerinin düşük olması ayrıca şu riskleri de beraberinde getirmektedir. 

• Vasküler fonksiyon bozukluğu
• Yetersiz plasenta gelişimi
• Preterm doğum
• Neonatal komplikasyonlar
• Preeklampsi ve intrauterin gelişme geriliği

Kanser Hastaları CRP

Kanser hastalarında CRP değerleri önemli göstergelerden birisi olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple de CRP değerlerinin düşürülmesi önem arz eder. Özellikle pankreas kanseri, akciğer kanseri, karaciğer kanseri, kolorektal kanseri, idrar yolları kanserleri, yemek borusu kanseri, yumurtalık kanseri, osteosarkom ve lenfoma hastalarında CRP değerlerinin yüksek çıkması hastalığın kötü yönde ilerlediğinin göstergelerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple d e CRP değeri düşük olan kanser hastalarına göre yaşam sürelerinin daha düşük olduğu araştırmalarla kanıtlanmıştır.

Kanserin son aşamasında CRP yüksekliği önemli midir?

Hastaların %42’sinin son dönemlerinde görülen bilinç kaybı, şuursuz hareket etme ve kendini kaybetme gibi belirtiler ne yazık ki ölümden önceki bir hafta içerisinde görülmektedir. Crp yüksekliğinin yanı sıra sigara kullanımı, diyabet, akciğer kanseri ve hastanın ileri yaşta olması durumunda bu belirtiler artmaktadır.

CRP’nin ne kadar yükselmesi kansere neden olur?

CRP için anlamlı yükseklik 5 ile 10 mg/L olmasıdır. Ancak 3 mg/L değerinin üstüne çıkması durumunda kişilerde yumurtalık, akciğer, kalınbağırsak ve rahim kanseri gibi bazı kanser türlerinin riskleri artmaktadır.

Çocuklarda CRP Yüksekliği

Çocuklarda görülen CRP değerlerinin yüksekliğinin nedenleri de yetişkinlerde görülenlerle aynı olmaktadır. Enfeksiyona bağlı olarak artış gösteren CRP değerleri çocuklarda genellikle şu hastalıklardan dolayı görülmektedir.

• Yanıklar,
• Kalp hastalıkları,
• Damar sertleşmesi,
• Bazı kanser türleri.
• Zatürre,
• Kan damarlarında meydana gelen iltihaplanma,
• Deri veremi,
• Kronik iltihabi hastalıklar,
• Ülseratif kolit,
• Crohn hastalığı,
• Lenf düğümlerinin bakteri sebebiyle iltihaplanması,
• Eklem iltihapları,
• Beyin zarı iltihaplanması,
• İdrar yolları enfeksiyonu,
• Üst solunum yolları enfeksiyonu,
• Alt solunum yolları enfeksiyonu,

Çocuklarda CRP yüksekliği neden olur?

Çocuklarda CRP değerlerinin yüksek çıkması genellikle enfeksiyon sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Bunun yanında bazı metabolizma hastalıklarında da CRP değerinin normal yüksek olması söz konusudur.

• Yanık yaraları CRP seviyelerinin artmasına neden olmaktadır. Çünkü vücuttaki iltihabi hastalıkları destekler
• Kardiyovasküler hastalıklarda CRP seviyelerinin yüksek olmasına neden olmaktadır. Özellikle kalp hastalıkları ve ateroskleroz ile bağdaştırılmaktadır.
• Bazı kanser türlerinde de CRP değerlerinin yükselmesi söz konusu olmaktadır. 
• Zatürre
• Deri veremi ya da vaskulit gibi hastalıklar çocuklarda CRP değerlerinin yükselmesine neden olmaktadır.
• Crohn hastalığı
• Ülseratif kolit hastalığı
• Eklem iltihabı
• Beyin zarı iltihabı,
• İdrar yollarından meydana gelen iltihaplar
• Alt solunum yolları enfeksiyonları
• Üst solunum yollar enfeksiyonu
• İltihabi bağırsak hastalığı
• Tüberküloz
• Kalp krizi
• Bağ dokusu hastalığı

Çocuklarda CRP yüksekliğinin belirtileri

Çocuklarda CRP değerlerinin yükselmesi ile meydana gelen belirtilerin bir kısmı ortak olmakla birlikte, bazı belirtiler değerlerin yükselmesine neden olan hastalıklara göre değişiklik göstermektedir. Çocuklarda görülen ortak belirtiler ise şunlar olmaktadır.

• Huysuzluk
• Halsizlik
• Sinirlilik
• Beklenmedik kilo kaybı
• Uyumada zorlanma ya da insomni
• Kusma
• İştah kaybı
• Hazımsızlık
• Yüksek ateş

Bebeklerde CRP yüksekliği

Bebeklerden ilk doğdukları anda alınan topuk kanında incelenen değerlerden birisi de CRP değerleri olmaktadır. Bunun yanında bebeklerde CRP yüksekliğinden şüphelenilmesi durumunda kan testleri de yapılmaktadır. Bebeklerde CRP değerlerinin yüksek olmasının en sık görülen nedeni enfeksiyon olmaktadır. Enfeksiyonun tedavi edilmemesi durumunda bebeklerin eklem, organ ve kas sistemlerinde önemli sağlık sorunları görülmektedir. Bunun yanında bebeklerde CRP yüksekliğine neden olabilecek birçok etmen bulunmaktadır.

Bebeklerde CRP yüksekliğinin nedenleri

Sıklıkla iltihap sebebiyle görülen CRP yüksekliğine neden olabilecek diğer nedenler şunlar olmaktadır:

• Zatürre
• Crohn ya da ülseratif kolit gibi sindirim sistemi bozukları
• Damar içi kalınlaşması
• Kalp hastalıkları
• Kan damarlarında meydana gelen iltihaplar
• Eklemlerde görülen iltihaplar
• Lenf düğümlerinin bakteri kapması
• Beyin sapında meydana gelen iltihaplar
• Üst solunum yolları enfeksiyonu
• İdrar yolları enfeksiyonu
• Alt solunum yolları enfeksiyonu

Bebeklerde CRP değerleri nasıl düşürülür?

CRP değerlerinin düşürülebilmesi için CRP yüksekliğine neden olan etmenin teşhis edilmesi gerekmektedir. Daha sonrasında bu neden göre tedavi planlanır. Altta yatan hastalığın tedavi edilmesi sayesinde ise CRP değerleri kendiliğinden düşer. Bunun yanında CRP değerlerinin düşürülmesi için verilebilecek herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Bunun yanında ek gıdaya başlayan bebeklerin sağlıklı bir beslenme düzeni ile beslenmeleri CRP değerlerinin daha hızlı bir şekilde düşürülmesine yardımcı olacaktır.

CRP Yüksekliği Tedavisi

CRP değerinin yüksekliğinin düşürülmesi için öncelikle yükselmesine sebep olan hastalığın ortadan kaldırılması gerekmektedir. Yaşam alışkanlıkları sebebiyle yüksek olan CRP değerlerinin düşürülmesi için ise bazı değişikliklerin yapılması gerekir. Çünkü yüksek CRP değerleri diyabet ve kalp hastalıkları riskini arttırmaktadır. Hayat tarzında yapılacak değişiklikler ile CRP değerlerini düşürmek mümkün olmaktadır. Bu değişiklikler kısaca şunlardır:

• İdeal kiloya ulaşmak,
• Sigara içmemek veya sigara dumanına maruz kalmamak,
• Alkol tüketimini sınırlandırmak,
• Donmuş yağlardan kaçınmak,
• Yüksek kalorili besinler tüketmemek,
• Zeytinyağı gibi bitkisel sıvı yağları tercih etmek,
• Süt ve süt ürünleri tercihinde yarım yağlı veya yağsız seçenekleri tercih etmek,
• Hayvansal gıdaları azaltmak,
• Sebze meyve baklagil ve tahıl tüketimini arttırmak,
• Lif açısından zengin gıdalarla beslenmek,
• Kırmızı et yerine beyaz et ya da balık tercih etmek,
• Omega 3 alımını arttırmak,
• Düzenli egzersiz yapmak,
• İşlenmiş gıda tüketmemek,
• Yüksek oranda trans yağ içeren besinlerden uzak durmak,
• Kızartılarak ve kömür ateşinde pişirilen yemekleri azaltmak.

CRP düşüren beslenme

Sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olmak düşük CRP seviyeleri ile ilişkili olmaktadır. Bu sebeple de meyve ve sebze açısından zengin beslenmek ve diyete lif açısından zengin olan besinleri eklemek genel olarak CRP değerlerinin dengede kalmasını sağlamaktadır. Ancak otoimmün hastalıklar, kanser, yaralanmalar ya da enfeksiyon sebebiyle CRP değerlerinin artması durumunda beslenmeye eklenecek bazı besinler değerlerin daha hızlı bir şekilde düşürülmesine yardımcı olacaktır. Bunun yanında beslenmeden bazı besinlerin de çıkarılması gerekmektedir. Çünkü bu besinler vücudun inflamasyon yanıtının artmasına neden olmaktadır.

CRP değerlerinin düşürülmesi için beslenmede olması gereken besinler

Bazı besindeler antienflamatuvar özelliklerinden dolayı CRP değerlerinin düşürülmesine yardımcı olmaktadır. Bu besinlerin içerisinde ise şunlar yer alır:

• Zerdeçal
• Avokado
• Turunçgiller
• Pancar
• Zeytinyağı
• Çilek
• Kuruyemişler
• Brokoli
• Yeşil yapraklı sebzeler
• Bitter çikolata
• Yeşil çay
• Yağlı balıklar
• Dut kurusu
• Sarımsak

CRP değerlerinin yükselmesine neden olan besinler

Bazı besinler CRP değerlerinin düşmesini sağlarken bazı besinler ise bu değerlerin artmasına neden olmaktadır. Bunun yanında sigara kullanımı ve aşırı alkol tüketimi de CRP değerlerinin yükselmesine neden olmaktadır. Bunun yanında CRP değerlerinin düşürülmesi için aşağıda belirtilen gıdalardan uzak durulması gerekir:

• Sağlıksız yağlar
• Rafine şeker
• Rafine gıdalar
• Paketli gıdalar

Bunların yanında CRP yüksekliği otoimmün bir hastalıktan kaynaklanıyor ise enflamasyona neden olan besinlerin belirlenmesi ve bunların diyetten çıkarılması da son derece önemli olmaktadır.

CRP Düşmesi Tedavisi

CRP değerinin düşmesi arzu edilen bir durumdur. CRP değerinin düşük olması tedaviye cevap alındığının ya da kişinin sağlıklı olduğunun göstergesi olduğu için yükseltmek için herhangi bir müdahalede bulunmak yersiz olmaktadır.