Hipofiz Tümörü

Hipofiz tümörü nedir?

Kafatası içerisinde yer alan hipofiz bezi yaklaşık olarak fındık büyüklüğündedir ve burun boşluğu ile komşu olan bir bölgede konumlanmaktadır. Sella Turcica (Türk Eyeri) adı verilen bir kemik yapısı tarafından korunur. Hipofiz bezinin en önemli özelliği hormon sisteminin merkezini oluşturmasıdır. Bu sebeple de iç organların görevlerini yerine getirmelerinde de etkili olmaktadır. 3 bölüme ayrılan hipofiz bezinin her bir bölümü farklı hormonları kontrol etmekle görevlidir.

Beyinde yer alan hipofiz bezi birçok fonksiyonu yerine getirmekle görevlidir. Hipofiz bezi tümörleri ise bu bezde yer alır. Genellikle yavaş büyüme eğiliminde olan bu tümörlerin bazı vakalarda hızlı bir şekilde büyüdüğü de görülmektedir. Hipofiz bezi tümörleri, hipofiz bezinin salgılamakla görevli olduğu hormonlar üzerinde etkili olabildiği için vücuttaki birçok fonksiyonun etkilenmesine neden olabilir. Hipofiz bezi hormonlarının etkilenmesinden dolayı da vücudun hormon dengesi bozulur. Bu bozukluktan etkilenen hormonlar içerisinde tiroid hormonları, cinsiyet hormonları ve metabolizma gibi hormonlar yer almaktadır.

Hipofiz bezinde görülen tümörler hücrelerin kontrolsüz bir şekilde büyümelerinden dolayı oluşmaktadır. Genellikle iyi huylu olan bu tümörlere hipofiz adenomu adı da verilmektedir. Adenomlar iyi huylu olmalarına karşın ulaştıkları boyular sebebiyle sağlığı olumsuz etkileyebilirler ve genellikle hipofiz bezinin ilk kısmında görülürler. Hipofiz adenomları nadir olarak kötü huylu olurlar. En sık 25 ile 45 yaş aralığındaki kadın ve erkeklerde görülen hipofiz tümörleri genellikle hayat boyu tedaviye ihtiyaç duymaz.

Hipofiz tümörü çeşitleri

Hipofiz tümörleri, hipofiz bezinin farklı alanlarında oluştuğundan kendi içerisinde çeşitlenmektedir.

Adenom

En yaygın görülen hipofiz tümörü olan adenomlar genellikle yavaş bir büyüme seyrederler. Bu sebeple de tedavilerinde radyoterapi ve cerrahi yöntemler uygulanmaktadır.

Hipofiz karsinom

Hipofiz tümörleri içerisinde kötü huylu çeşitlerden birisi olan hipofiz karsinom hızlı büyüme seyri gösterirler. Bu sebeple de hızlı bir şekilde tedavi edilmeleri gerekir. Ancak tedavi edilmeleri zordur ve diğer hipofiz tümörü çeşitlerine göre daha ciddi sonuçlara neden olurlar.

Hipofiz apopleksisi

Hipofiz bezindeki ani bir kanama sebebiyle oluşan hipofiz apopleksisi kilo değişiklikleri, görme bozuklukları ve baş ağrısı ile kendisini belli eder. 

Hipofiz kisti

Genellikle küçük olan ve belirti vermeyen hipofiz kistlerinin içerisi sıvı dolu olmaktadır. Radyoterapi ve cerrahi yöntemler ile kolaylıkla tedavi edilebilirler.

Hipofiz granülomu

Hipofiz bezinin inflamatuvar reaksiyonuna neden olan bir hipofiz tümörü türü olmaktadır. Kilo değişiklikleri, baş ağrısı ve görme bozukluklarının yaşanmasına neden olurlar.

Hipofiz tümörü tanı yöntemleri

Hipofiz tümörünün tanı alması için öncelikle hastaların şikayetleri dinlenmektedir. Daha sonrasında yapılan kan testleri ile hastaların hormon düzeyleri kontrol edilir. Hormon düzeylerinde herhangi bir problem ile karşılaşılması durumunda ise MR ve bilgisayarlı tomografi görüntüleme sistemlerinden yardım alınır. 

Yapılan testlerde tümörün büyüklüğünün 1 santimetreden küçük olması durumunda mikroadenom adı verilmektedir. 1 santimetreden daha büyük olan adenomlara ise makro adenom adı verilir. Mikro adenomlar genellikle herhangi bir soruna neden olmaz. Ancak makroadenomlar çevre dokuları etkilediği için ve bu dokulara baskı uyguladığı için bazı sağlık problemlerine neden olurlar. Bu belirtiler de tanı koyma aşamasında kullanılan kriterlerden birisi olmaktadır.

Hipofiz tümörünün tanı almasını sağlayan bu belirteçlerin yanı sıra tümörler fonksiyonel faaliyetler de gösterebilmektedir. Bu faaliyetler içerisinde ise hormon salınımı bulunur. Bu sebeple de bazı hormonlar aşırı derecede salgılanmaya başlanır. Bu hormonların içerisinde en sık görüleni ise büyüme hormonu olmaktadır.

Hipofiz tümörü belirtileri

Hipofiz tümörü sebebiyle görülen belirtiler tümörün büyüklüğünün yanı sıra tutunduğu bölge tarafından da etkilenmektedir. Bunun sebebi ise tümörün boyutu çevresindeki dokuların ne kadar etkileneceğini ve hangi dokuların baskı altında kalacağını etkileyen en önemli faktör olmasıdır. Tümörün yapmış olduğu bu baskılama hormon üretiminin azalmasına neden olabileceği gibi hormon salınımının anormal artmasına da neden olabilmektedir.

Bunu yanında tümörün hormon üretim yeteneğine sahip olması durumunda görülen belirtileri içerisinde hormon fazlalığı görülür. Hipofiz tümörünün boyutları sebebiyle çevre dokulara bası uygulaması durumunda hastalarda görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

Eğer hipofiz tümörü hormon üretim yeteneğine sahip ise o zaman belirtilerin içerisinde farklı hormonların fazlalığı görülür. Bunun yanında hipofiz tümöründe görülen ortak belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Halsizlik
• Yorgunluk
• Adet düzensizliği
• Görme kaybı
• Görme alanının daralması
• Bulantı
• Kusma
• Baş ağrısı
• Cinsel işlev bozuklukları
• Kilo artışı
• Bulanık görme
• Çift görme
• Gözlerin aynı anda aynı yöne doğru hareket edememesi
• Yüzde uyuşma veya ağrı
• Baş dönmesi
• Şah damarının kafatası içerisine girdiği noktalarda bası hissi
• Bilinç kaybı
• Hipofiz tümörünün çok büyümesi durumunda beyin içerisindeki su dolaşım yollarının tıkanmasına neden olur. Bu durumda beyinde su birikmesi ile sonuçlanır. 
• Vücut kıllarının dökülmesi
• Üşüme
• Bazı vakalarda makroadenomlar hipofiz bezinin arka tarafına baskı yapar. Bu durumda hastalarda şekersiz diyabet görülür ve bu sebeple de hastalar sık sık idrara çıkar. Vücut su kaybını engellemek için çok fazla susar.

Bu belirtilerin yanı sıra hormonların artmasına neden olan tümörlerin varlığında hastalarda görülen belirtileri içerisinde şunla yer almaktadır.

Prolaktin hormonunun fazla salgılanması durumunda

Prolaktin salgılayan hipofiz tümörleri genellikle kadınlarda ve ileri yaştaki erkeklerde görülmektedir. Bu hormonun fazla salgılanması temel olarak kadınlarda östrojen ve erkeklerde testosteron eksikliğinin yaşanmasına neden olur. Bu sebeple de kadın ve erkek hastalarda farklı belirtilere neden olmaktadır.

Hipofiz tümörü sebebiyle prolaktin hormonunun fazla salgılanması öncelikle adet düzensizlikleri ya da adetin tamamen ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Bunun yanında memeden süt gelmesi de görülebilir.

Erkeklerde ise cinsel işlev bozuklukları, ereksiyon problemleri ve cinsel dürtü kaybı görülmektedir. Bu belirtilerin yanında sperm sayısında azalma ve erkeklerin meme dokularında büyüme de görülür.

Bunların yanında hem erkeklerde hem de kadınlarda görülen ortak belirtiler içerisine kısırlık, cinselliğe karşı genel ilgisizlik ve osteoporoz kaynaklı olarak kemiklerde zayıflama belirtileri görülmektedir.

Büyüme hormonunun fazla salgılanması durumunda

Hipofiz tümörü sebebiyle büyüme hormonun gelişme çağında fazla salgılanması durumunda çocuklarda aşırı uzama görülmektedir. Halk arasında dev hastalığı olarak da adlandırılan bu durum tıp dilinde gigantizm olarak adlandırılmaktadır. Bunun sebebi ise çocukların kemik plaklarının kapanmasından önce çok fazla büyümenin yaşanmasıdır.

Yetişkin döneminde hormonun fazla salgılanması ise burun, çene, el ve ayak gibi vücudun uç kısımlarının büyümesi gözlemlenmektedir. Vücudun uç bölümlerinde bu belirtilerin görülmesinin sebebi ise yetişkinlerde büyüme plaklarının kapanmış olmasıdır.  Bu belirtilerin yanı sıra hastalarda aşağıdaki belirtiler de görülmektedir.

• Yüksek kan şekeri
• Terleme 
• Kalp ve eklem problemleri
• Aşırı terleme
• Gece uyurken horlama
• Ses kalınlaşması
• Dişlerin yanlış hizalanması
• Baş ağrısı
• Karpal tünel sendromu
• Vücut kıllarının artması

Gonadotropin hormonunun fazla salgılanması durumunda

Gonadotropin salgılanmasına neden olan hipofiz tümörü nadir görülen bir tür olmaktadır. Ancak hipofiz bezinin ön kısımda salgılandığı için erkeklerin testis, kadınların ise overlerinin fonksiyonlarının düzenlenmesinde etkilidir. Bu etkiden dolayı da bu hormonlar üzerinde görülür. Bu hormonda görülen fazlalığının neden olduğu belirtiler ise erkeklerde düşük testosteron seviyesine bağlı olarak cinsel isteksizlik ve kadınlar düzensiz adet dönemleri görülmektedir.

ACHT hormonunun fazla salgılanması durumunda

Hipofiz tümörünün ACHT tümörünün fazla salgılanmasına neden olduğu durumlarda hastalar şu belirtiler görülmektedir. 

• Cilt ile ilgili problemler (akne gelişimi, çatlak oluşumu, ciltte yağlanma)
• Psikolojik sorunları
• Yüksek kan basıncı ve kan şekeri seviyeleri
• Kas güçsüzlüğü
• Anormal vücut bölgelerinde yağlanma

TSH hormonunun fazla salgılanması durumunda

Hipofiz tümörü sebebiyle fazla TSH hormonunun salgılanması durumunda ise hastalarda görülecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Sinirlilik ve huzursuzluk hali
• Bağırsakların hızlı çalışmasına bağlı olarak yaşanan bağırsak sorunları
• Çarpıntı
• Kilo kaybı
• Hızlı ve düzensiz kalp atışı
• Yüksek tansiyon
• Aşırı terleme
• Uyku problemleri
• Boynun ön kısmında bulunan tiroidin büyümesine bağlı olarak yumrunun oluşması

FSH ve LH hormonlarının fazla salgılanması durumunda

LH ve FSH hormonlarının fazla salgılanması durumunda hastalarda görülebilecek şikâyetler genellikle cinsel hormonların etkileri üzerine olmaktadır.

• Kısırlık
• Adet düzensizlikleri
• Cinsel işlev bozuklukları

Hipofiz tümörü nedenleri

Hipofiz tümörünün nedeni yapılan çalışmalar ile kanıtlanabilmiş değildir. Ancak bu çalışmalarda hipofiz tümörü riskini arttıracak risk faktörleri belirlenmiştir. Bu çalışmalarda belirlenen risk faktörleri şunlar olmaktadır.

• Ailesinde hipofiz tümörü olan kişiler
• MEN tip 1 hastalığına sahip olan kişiler
• Carney kompleksine sahip olan hastalar
• McCune- Albright sendromu hastaları
• Bazı radyasyon tedavileri
• Kemik iliği nakli olunması
• Beyin travmaları

Hipofiz tümörü tedavi yöntemleri

Hipofiz tümörünün tedavisi tümörün yerleşim yerine ve büyüklüğüne göre değişiklik göstermektedir. Bu sebeple de farklı tedavi yöntemleri ayrı ayrı kullanılabileceği gibi birçok tedavi yöntemi tedavi programı içerisinde kullanılabilir.

Hipofiz ameliyatı

Hipofiz tümöründe en sık kullanılan yöntemlerin başında tümörün cerrahi yöntemler ile çıkarılması bulunmaktadır. Genellikle endoskopik yöntemler uygulanır.  Ancak bazı vakalarda tümör çıkarılması zor olan bölgelerde yerleşim gösterir ya da tümörün tamamen çıkarılması mümkün olmaz. Bu durumlarda diğer tedavi yöntemlerinin de kullanılması gerekir.

Hipofiz tümörü ameliyatından sonra hormon salınımının yeterli olmaması durumunda hastaların hormon takviyesi sağlayacak ilaçlar kullanmaların gerekmektedir.

Radyoterapi

Tümöre X ışınlarını gönderilmesi ile uygulanan radyoterapi tedavi yöntemi ile tümörün boyutlarının küçültülmesi sağlanır. Hipofiz tümörlerinin önemli bir kısmının tedavi edilmesini sağlayan radyoterapi bazı vakalarda tümörün tamamen yok edilmesini sağlamayacağı gibi bazı yan etkilere de sahip olmaktadır.

Bunun yanında Gamma Knife Radyocerrahi de hipofiz tümörü tedavisinde sıklıkla uygulanan bir yöntemdir. Açık bir ameliyat olmaması ve genellikle tek seansta sonuç alınması sebebiyle başarı oranı yüksektir.

İlaçlar

Hipofiz tümöründe kullanılan ilaçlar hormonların salınımının azaltılmasını sağlayan ilaç grupları olmaktadır.

Hangi yöntem ya da yöntemlerin uygulanacağı hastanın durumuna göre seçilmektedir. Hipofiz tümörünün tedavi edilmemesi durumunda ise ciddi sorunlara yol açabilir.