İdrar Kaçırma

Onaylayan Doktor (-lar) ; İlter Tüfek , Mustafa Bilal Tuna • May 01, 2023

KISA YOL

İdrar kaçırma nedir?

Mesane kontrolünün kaybı olarak da adlandırılan idrar kaçırma son derece yaygın görülen ve hastaların utanç duyduğu bir sağlık sorunudur. Şiddetli öksürükte ya da hapşırıkta idrar kaçırmaktan, tuvalete yetişemeyecek kadar ani ve güçlü bir idrar kaçırmaya kadar olan geniş bir yelpazede görülmektedir.

Özellikle yaşın ilerlemesi ile birlikte ortaya çıkan idrar kaçırma yaşlılığın doğal sonuçlarından birisi değildir. İdrar kaçırma probleminin günlük hayatı etkilemeye başlaması durumunda ise doktora görünmek gerekmektedir. Çoğu insan için basit günlük yaşam değişiklikleri ile tedavi edilebilecek bir problem olan idrar kaçırma tedavisinin zamanında başlaması önemlidir.

İdrar kaçırma tanı yöntemleri

İdrar kaçırma probleminin varlığını ve altında yatan sebeplerin araştırılması için hastalara bir takım test ve tetkikler uygulanmaktadır. Bunlardan önce hastaların detaylı öyküsünün alınması ve fiziksel muayenesinin yapılması gerekir. Daha sonrasında ürodinamik testi önerilebilir. İdrar kaçırma probleminin nedeninin anlaşılabilmesi için ise şu tetkikler istenebilir.

İdrar ve kan testleri
Sistoskop kullanarak idrar yollarının ve mesanenin incelenmesi
Mesane ultrasonu

İdrar kaçırma belirtileri

Birçok kişi ara sıra idrar kaçırma yaşayabilir. Bu durum normal olarak karşılanır. Ancak bazı kişiler bu sorunu sık sık yaşayabilmektedir. Bu kaçırmalar sırasında küçük ya da orta miktarda idrar çıkışı olabilir.

İdrar kaçırma türleri

İdrar kaçırmanın türleri idrar kaçırmanın hangi koşullar altında oluştuğunun belirlenmesini sağlamaktadır.

Stres inkontinansı

Genel olarak mesaneye baskı uygulanması durumunda yaşanılan idrar kaçırma durumudur. Bu baskı unsurlarının içerisinde ağır egzersiz, öksürmek, hapşırma ya da ağır bir şeyler kaldırmak bulunabilir.

İdrar kaçırma dürtüsü

Bu türde hasalar öncelikle ani gelişen ve acil tuvalet ihtiyacı hissederler. Daha sonrasında ise idrar kaçırma gerçekleşir. Bu türde geceler de dahi olmak üzere hastalar sık sık idrara çıkma ihtiyacı hissederler. Sıkışma inkontinansı enfeksiyon gibi basit bir nedenden dolayı olabileceği gibi diyabet ya da nörolojik bozukluk gibi çok daha ciddi nedenlerden dolayı görülür.

Taşma inkontinansı

Bu hastalarda mesanenin tamamen boşalması mümkün olmamaktadır. Bu sebeple de hastalar sık sık tuvalete gitme ihtiyacı duyarlar ya da sürekli idrar damlaması söz konusu olur.

Fonksiyonel inkontinans

Bu hastalarda fiziksel ya da zihinsel bir engel tuvalete zamanında yetişebilmelerini engellemektedir. Örneğin şiddetli artriti olan hastaların pantolon düğmelerini zamanında açamamasından dolayı idrar kaçırması söz konusu olabilmektedir.

Karışık inkontinans

Birden fazla türde idrar kaçırma yaşanan durumlara verilen bir isimdir. Karışık inkontinansta genellikle stres idrar kaçırma ve sıkışma idrar kaçırma birlikte görülmektedir.

İdrar kaçırma nedenleri

İdrar kaçırma günlük rutinden ve alışkanlıklardan kaynaklanabileceği gibi fiziksel sorunlardan ya da altta yatan tıbbi durumlardan dolayı da yaşanabilir. Doktorların kapsamlı değerlendirmesinden sonra idrar kaçırmanın nedeni tam olarak anlaşılabilir. İdrar kaçırmanın nedeni temel olarak kalıcı ve geçici olarak ikiye ayrılmaktadır.

Geçici idrar kaçırma

Kişilerin gün içerisinde tükettikleri bazı yiyecek ve içecekler diüretik görevi görmektedir. Bu sebeple de mesane daha fazla uyarılır ve idrar hacmi artar. Bu yiyecek ve içeceklerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

Kafein
Alkol
Yapay tatlandırıcılar
Gazlı içecekler
Maden suyu
Çikolata
Şili biberi
Baharat
Şeker ya da asit oranı yüksek besinler
Turunçgiller
Yüksek dozda C vitamini
Kalp ve tansiyon ilaçları
Sakinleştiriciler
Kas gevşeticiler

Bunların yanında idrar kaçırma problemi basit sağlık sorunları ile de görülebilmektedir. Bu durumların içerisinde ise şunlar yer alır.

İdrar yolları enfeksiyonu

İdrar yollarındaki enfeksiyon mesanenin tahriş olmasına neden olabilir. Bu durum da bazı zamanlarda güçlü bir idrar yapma isteği duyulmasına ve bazen de idrar kaçırmaya neden olabilmektedir.

Kabızlık

Mesanenin yakınında bulunan rektum aynı zamanda mesane ile bazı sinirleri paylaşmaktadır. Bu sebeple de rektumda bulunan sert ve sıkışmış dışkı paylaşılan sinirlerin aşırı derecede uyarılmasına ve idrar sıklığının artmasına neden olabilmektedir.

Kalıcı idrar kaçırma

İdrar kaçırmanın bazı edenleri durumun kalıcı olmasına neden olmaktadır. Özellikle fiziksel sorunlardan kaynaklanan bu durumlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

Gebelik

Kadınların hamilelik dönemlerinde yaşamış olduğu hormonal değişiklikler ve fetüsün sürekli olarak artan ağırlığı stres inkontinansının yaşanmasına neden olabilmektedir.

Doğum

Vajinal doğum mesane kontrolünde de kullanılan kasların zayıflamasına neden olan etmenlerden birisidir. Bunun yanında doğum sırasında mesane sinirlerinin ve destekleyici dokuların da zarar görmesi mümkün olmaktadır. Bu durumlar pelvik tabanın düşmesine neden olabilir. Pelvik tabanın sarkması durumunda ise mesane, rahim, rektum ve ince bağırsak normal konumundan aşağı doğru iner ve vajinaya doğru çıkıntı yapabilir. Bu çıkıntılar ise idrar kaçırmaya neden olabilir.

Yaş

Mesaneyi kontrol eden kasların yaşlanması mesanenin idrar depolama kapasitesinin azalmasına neden olmaktadır. Bunun yanında yaşın ilerlemesi ile birlikte mesane kasılmaları daha sık yaşanmaktadır.

Menopoz

Menopoz döneminde sonra östrojenin az salgılanması mesanenin ve üretranın etkilenmesine neden olmaktadır. Çünkü bu hormon aynı zamanda mesane ve üretranın sağlının korunmasını da sağlamaktadır. Östrojen eksikliği nedeni ile dokuların bozulmasından dolayı idrar kaçırma sorunu görülebilir.

Prostat büyümesi

Özellikle erkeklerde görülen idrar kaçırma problemlerinin önemli bir kısmı iyi huylu olan prostat büyümesi nedeni ile görülmektedir.

Prostat kanseri

Erkeklerde görülen idrar kaçırma probleminin nedenlerinden birisi de prostat kanseri olmaktadır. Özellikle stres inkontinansı ya da sıkışma inkontinansı tedavi edilmeyen prostat kanseri sebebi ile görülmektedir. Ancak daha sık rastlanan durum prostat kanseri tedavisinin yan etkilerinden dolayı idrar kaçırmanın görülmesidir.

Tıkanıklık

İdrar yollarının herhangi bir alanında oluşan tümör, idrarın normal bir şekilde akmasını engeller. Bu durum taşma tipi idrar kaçırmanın yaşanmasına neden olur. Bazı vakalarda ise mesanede oluşan idrar taşları idrar yollarının tıkanmasına ve idrar sızıntısına neden olmaktadır.

Nörolojik bozukluklar

Parkinson hastalığı, MS, beyin tümörü, felç ve omurilik yaralanması mesane kontrolü ile ilgili olan sinir sinyallerinin etkilenmesine neden olabilmektedir. Bu durumda hastalarda idrar kaçırma görülebilir.

İdrar kaçırma risk faktörleri

Bazı risk faktörlerini taşıyan kişilerde idrar kaçırma daha sık görülen bir sorun olmaktadır. Bu risk faktörlerinin içerisinde ise şunlar yer alır.

Cinsiyet

Kadınların hamilelik, menopoz, doğum ve normal kadın anatomisi sebebiyle idrar kaçırma problemini yaşaması olasılığı daha yüksek olmaktadır. Bunun yanında prostat bezinde sorun olan erkeklerde de sıkışma ve taşma tipi idrar kaçırma riski kadınlara göre daha fazla olmaktadır.

Yaş

Yaşın ilerlemesi ile birlikte mesane ve üretradaki kasların zayıflaması söz konusu olmaktadır. Yaşla birlikte meydana gelen bu değişiklikler mesanede tutulabilecek idrar miktarının azalmasına ve istemsiz idrar çıkarma ihtimalinin artmasına neden olmaktadır.

Aşırı kilolu olmak

Fala kilolu insanlarda yağ dokusu mesane ve mesane çevresindeki dokuların üzerindeki baskının artmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de burada bulunan kaslar zayıflar. Aşırı kilolu olan kişilerde öksürme ya da hapşırma durumunda idrar kaçırma görülme olasılığı artar.

Sigara kullanmak

Tütün ve tütün ürünlerinin kullanımı idrar kaçırma riskini arttıran nedenler arasında yer almaktadır.

Aile öyküsü

Kişilerin birinci derece ailesinde idrar kaçırma öyküsünün bulunması durumunda risk artmaktadır.

Bazı hastalıklar

Başta diyabet ve nörolojik hastalıklar olmak üzere bazı hastalıklar idrar kaçırma riskinin artmasına neden olmaktadır.

İdrar kaçırma komplikasyonları

Kronik idrar kaçırma komplikasyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.

Sürekli olarak ıslak kalan ciltte döküntüler, cilt enfeksiyonları ve yaralar gelişebilir.
İdrar kaçırma sorunu yaşayan kişilerde idrar yolları enfeksiyonunun tekrarlama riski artmaktadır.
Son olarak idrar kaçırma kişilerin günlük ve sosyal hayatlarının etkilenmesine neden olabilmektedir.

Kadınlarda idrar kaçırma

Kadınlarda idrar kaçırma problemi erkeklere oranla çok daha sık görülen bir durumdur. Bunun altında yatan başlıca sebep ise menopoz, doğum ve hamilelik gibi dönemlerdir. Bir kadının hayatında bu etkenlerden birisinin bulunması idrar kaçırma problemi aşaması için yeterli olabilmektedir.

Kadınların hamilelik döneminde karşılaştıkları idrar kaçırma problemi genellikle doğum ile birlikte sonlanmaktadır. Ancak bazı kadınların vajinal doğumda zorlanmalarından dolayı pelvik kasların sıkılığını kaybetmesi ve bu kişilerin doğumdan sonra da problem yaşamalarına neden olmaktadır.

Menopoz döneminde ise kadınların vücutlarında önemli değişiklikler meydana gelmektedir. Özellikle östrojen hormonu seviyesinin dramatik bir şekilde değişmesi mesane kontrolünün etkilenmesine neden olabilmektedir.

Erkeklerde idrar kaçırma

Erkeklerde görülen idrar kaçırmanın en sık rastlanılan sebebi prostat bezi ile ilgili sorunlardır. Bunun yanında erkeklerde idrar kaçırmaya neden olabilecek etkenlerin içerisinde şunlar yer alır.

Prostat bezi iltihabı olarak açıklanan prostatit
Geçirilen ameliyatlardan dolayı sinirlerin ya da kasların yaralanması ve hasar görmesi
Erkeklerin yaşlanması ile birlikte prostat bezinin büyümesi

Çocuklarda idrar kaçırma

Çocuklar normal şartlarda 2 ile 4 yaşları arasında mesane kontrolünü kazanırlar. Tuvalet alışkanlığı kazanmış çocukların gündüz kuru kalamamaları durumuna gündüz alt ıslatma problemi ve gece kuru kalamama durumuna ise yatak ıslatma problemi adı verilmektedir. Ancak 4 ile 6 yaş arasındaki çocukların ara sıra altlarını ıslatmaları normal karşılanan bir durumdur. Çocuklarda idrar kaçırma probleminden bahsedebilmek için birkaç ay boyunca haftada bir ya da iki kez idrar kaçırmaları gerekmektedir.

Çocuklarda idrar kaçırma nedenleri

Çocuklarda görülen idrar kaçırma nedenleri her zaman psikolojik olmayabilir. Sebebi her ne olursa olsun anne ve babaların anlayışlı ve yardımcı olmaları gerekmektedir. Çocuklarda görülen idrar kaçırma probleminin nedenleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

İdrarını çok uzun süre tutan çocukların idrar kaçırması son derece sık rastlanan bir durumdur.
Aşırı aktif mesane ise çocukların aniden sıkışmasına ve idrar kaçırmasına neden olmaktadır.
Az aktif mesane ise çocukların tuvaleti günde sadece birkaç kez kullanmasına ve tuvalete gitmek için çok az istek duymasına neden olmaktadır. Az aktif mesanesi bulunan çocukların idrar çıkışları zayıf ya da kesintili olabilir.
Çocukların mesane kaslarının ya da sinirlerinin eş zamanlı çalışmaması durumunda kasların idrarı çok erken kesmesi mümkün olmaktadır. Bu sebeple de mesanede kalan idrar sızıntı yapabilir.

İdrar kaçırma tedavi yöntemleri

Günümüz modern tıbbında idrar kaçırma probleminin tedavisinde her zamankinden daha fazla seçenek bulunmaktadır. Doğru tedavinin planlanmasında ise sahip olunan idrar kaçırma türü, günlük yaşamı ne kadar etkilediği ve durumun ne kadar ciddi olduğu gibi konular etkili olmaktadır. Tedavi seçenekleri tak tek uygulanabileceği gibi kombin yapılarak da uygulanabilmektedir.

Mesane kontrolü eğitimi

Hafif derecedeki idrar kaçırma problemlerinin önemli bir kısmında mesane kontrolü eğitimi ile problem çözülmektedir. Mesane kontrolü eğitimi içerisinde ise şu tedavi yöntemleri yer almaktadır.

Pelvik kas egzersizleri

Kegel egzersizi olarak da adlandırılan pelvik taban egzersizleri sayesinde mesaneyi destekleyen kasların güçlenmesi sağlanmaktadır. Bu sayede idrarın mesanede tutulması ve sızıntıların önlenmesi mümkün olmaktadır.

Aciliyetin bastırılması

Bu tedavi yönteminde güçlü ve aniden ortaya çıkan tuvalete çıkma dürtüsünün kontrol altına alınması sağlanmaktadır. Bu yöntemlerin içerisinde nefes çalışmaları, hareketsiz durmak ve pelvik taban kaslarının sıkıştırılmasının önlenmesi için dikkat dağıtma gibi egzersizler yer almaktadır.

Zamanlı tuvalete gitme

Tuvalet zamanlarının belirlenmesi ve belli bir plan dahilinde sürekli olarak uygulanması mesanenin kontrol edilmesine yardımcı olmaktadır. Başlarda tuvalete gitme aralıklarının sık olarak belirlenmesi ve daha sonrasında bu aralıkların uzatılması ile problemin çözülmesi sağlanmaktadır.

Tıbbi tedaviler

İdrar kaçırma probleminin ciddi olduğu ya da yukarıda bahsedilen yöntemler ile tam başarının sağlanamadığı durumlarda tıbbi tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Tıbbi tedavi seçenekleri içerisinde ise şunlar yer alır.

İlaç kullanımı

Mesane kontrolü sorunlarının giderilebilmesi için hap, sıvı ya da bant şeklinde üretilen ilaçların kullanılması mümkün olmaktadır. Bunu yanında aşırı aktif mesaneye yönelik olarak geliştirilen bazı ilaçların özellikle 65 yaşın üzerindeki hastalarda bilişsel gerilemeye neden olduğu bilinmektedir. Bu sebeple de hasta için en etkili ve en az yan etkiye sahip olan ilaçların doktor tarafından planlanması ve reçete edilmesi gerekmektedir.

Vajinal östrojen krem

Özellikle dürtü ve stres tipi idrar kaçırması olan kadınlarda durumun hafiflemesi için düşük dozda östrojen uygulaması söz konusu olmaktadır. Bu kremler vajinal duvarlara ve üretral dokuya uygulanmaktadır.

Hacim arttırıcı maddeler

Mesane açığının kapatılabilmesini sağlayan hacim arttırıcı maddeler doktor tarafından uygulanan bir yöntem olmaktadır. Bu yöntem ile macun ya da jel kıvamında bir madde üretranın etrafındaki alana enjekte edilir. Özellikle stres tipi idrar kaçırma problemi olan kişiler için uygun olan bir tedavi yöntemidir.

Tıbbi cihaz kullanımı

İdrar kaçırma probleminin yönetilebilmesi için idrarın mesaneden boşalmasını sağlayan katater gibi tıbbi cihazların kullanılması da mümkün olmaktadır. Bunun yanında sızıntının azaltılması için basınç sağlayan vajinal peser halkası ya da sızıntının önlenmesi için üretral eklentisi de kullanılabilir.

Biofeedback

Vücuttan gelen sinyallerin farkında olunmasını sağlayan bir yöntemdir. Bu sayede mesane, üretra ve kaslar üzerindeki kontrolün geri kazanılması sağlanabilir.

Elektriksel sinir simülasyonu

Bu yöntemde mesanenin çevresinde yer alan sinirlere idrara çıkma ve mesane refleksiflerinin kontrol edilmesini sağlayan hafif elektrik akımları uygulanmaktadır.

Ameliyat

Mesanenin pozisyonun değişmesi, idrar yollarında tıkanıklık ya da prostat bezinde problem olması durumunda idrar kaçırma probleminin tedavi edilebilmesi için ameliyat önerilebilmektedir. Bu sorunların giderilmesi sayesinde idrar kaçırma problemi de çözülebilmektedir.

Botoks

Vücuttaki kasları gevşetmek için kullanılan botoks yöntemi idrar kaçırma probleminde de kullanılan bir yöntem olmaktadır. Mesane kaslarının gevşemesini ve idrar sorunun çözülmesi için mesaneye botoks enjekte edilebilir. Bu tedavinin kalıcı olmamasından dolayı zaman içerisinde etkisini yitirecektir. Bu sebeple de düzenli aralıklar ile tekrarlanması gerekir.

Nöromodülasyon cihazları

Mesane kontrolünün geliştirilebilmesi için mesaneye giden sinirlere kalp pilleri yerleştirilebilmektedir. Bunun yanında mesane kontrolünün daha iyi bir şekilde sağlanabilmesi için ayak bileğinin yakınındaki bir sinir de uyarılabilir.

Askı prosedürleri

Hem erkeklerde hem de kadınlarda uygulanan bir diğer yöntem de askı prosedürleri olmaktadır. Üretra kanalının desteklenmesi amacıyla gerçekleştirilen bu yöntemde askı malzemesi olarak sentetik maddeler kullanılabileceği gibi hastaların kendi dokuları da kullanılabilmektedir.

Yapay üretral sfinkter

Erkek hastalarda kullanılabilen bir tedavi yöntemidir. Stres tipi idrar kaçırması olan erkeklere idrar yapamadığı zaman üretranın kapatılmasını sağlayan bir cihazdır. Özellikle prostat ameliyatlarından sonra oluşan sızıntılar için kullanılmaktadır.

Davranış ve yaşam tarzı değişiklikleri

Yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler idrar kaçırma probleminin çözülmesini kolaylıkla sağlayabilmektedir. Bu değişikliklerin içerisinde ise şunlar yer alır.

Sigarayı bırakmak.
İdeal kiloda olmak.
Alkol kullanmamak.
Diğer içecekler yerine suyu tercih etmek.
Yatmadan önce içecek tüketimini sınırlandırmak.
Kabızlığın önlenmesi.
Ağır nesnelerin kaldırılmaması

İdrar kaçırma nasıl önlenir?

İdrar kaçırma her zaman için önlenebilen bir sağlık sorunu değildir. Ancak idrar kaçırma riskinin azaltılması için şu noktalara dikkat edilmesi önemlidir.