Periton Diyaliz

Periton Diyaliz Nedir?

Periton diyaliz, böbreklerin işlevini tam olarak yerine getiremediği durumlarda hastaların kanlarındaki atık maddelerin uzaklaştırılmasını sağlayan tedavi seçeneklerinden birisi olmaktadır. 

Periton diyalizi sırasında hastalar mide bölgelerine bir tüp aracılığı ile temizleme sıvısı zerk etmektedir. Periton olarak adlandırılan karın iç astarı ise bir filtre görevi görerek kandaki atıkların temizlenmesini sağlar. Belirli bir süre sonra ise filtrelenmiş atık içeren temizleme sıvısı karından dışarı akar ve kan temizlenmiş olur.

Periton diyalizin vücudun içerisinde çalışmasından dolayı, hemodiyaliz adı verilen ve kanı temizlemeye yönelik daha yaygın uygulanan bir prosedürden farklılıkları bulunmaktadır. Hemodiyaliz vücudun dışında kanın filtrelenmesini sağlamaktadır.

Periton diyaliz tedavisi evde, işte ya da seyahatte uygulanabilmektedir. Ancak böbrek yetmezliği olan tüm hastalara uygulanabilen bir prosedür değildir. Uygulanabilmesi için hastaların ellerinin becerikli olması ve evde kendilerine bakabilmesi gerekmektedir. 

Periton Diyaliz Türleri

Periton diyaliz iki farklı şekilde uygulanabilmektedir. Bu türler ve özellikleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

Sürekli ayaktan periton diyalizi (SAPD)

Makine gerektirmeyen bu periton diyaliz türünde değişim olarak adlandırılan, temizleme sıvısının zerk edilmesi ve boşaltılması uygulaması, hastaların uyanık olduğu saatlerde yapılmaktadır. Bu yöntemde temizleme sıvısı karın bölgesine kateter aracılığı ile zerk edilir. Bekleme süresi dolduktan sonra yerçekimi yardımı ile sıvı katerden dışarı doğru akar.

Bu yöntemde hastaların uyanık olduğu saatler içerisinde 3- 5 değişim yapması gerekmektedir. Uyku zamanlarında ise bekleme süresi daha uzun olan değişimler uygulanmaktadır. Uygulama evde, tatilde ya da iş yerinde yapılabilir. Önemli olan temiz ve kuru bir yerde uygulamanın yapılmasıdır. Bekleme süresi içerisinde hastalar günlük işlerine devam edebilirler. 

Aletli periton diyalizi (APD)

Sürekli döngülü periton diyalizi olarak da adlandırılan aletli periton diyalizinde otomatik döngüleyici adı verilen bir makine kullanılmaktadır. Makine hastalar uykuda iken değişimi otomatik olarak yapar. Hastalar uyurken makine hastanın karnını temizleme sıvısı ile doldurur ve sıvının karında kalmasına sağlar. Bekleme süresinin sonunda ise sıvıyı otomatik olarak boşaltır. 

Bu yöntemin kullanılması sırasında hastaların makineye bağlı kalması gerekmektedir. Gün boyu değişim yapılmaması artılarından birisi olmakla birlikte sabahları uzun denilebilecek bir süre boşaltma işleminin tamamlanmasının beklenmesi gerekmektedir. 

Periton Diyalizi Ne İşe Yarar?

Böbreklerin yeterince iyi çalışmadığı durumlarda periton diyaliz tedavisi önerilebilmektedir. Böbrek hasarı genellikle aşağıda belirtilen hastalıklarda zaman içerisinde kötüleşmektedir.

• Diyabet
• Yüksek tansiyon
• Böbreklerin kanı süzmekle görevli olan filtrelerin hasar görmesine neden olan glomerülonefrit
• Böbreklerde çok sayıda kistin oluşmasına neden olabilen polikistik böbrek hastalığı da dahil olmak üzere genetik hastalıklar
• Böbreklere zarar verebilecek ibuprofen ve naproksen gibi ağrı kesicilerin ağır ya da uzun süre kullanılması

Herhangi bir sebepten dolayı böbreklerin kandaki atık maddeleri yeterince temizleyemediği durumlarda başvurulan yöntemlerden birisi de periton diyaliz olmaktadır. Bu sayede hastaların kanlarındaki atıkların süzülmesi ve vücuttan dışarı atılması mümkün olmaktadır.

Periton diyalizin önerildiği hastaların özellikleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Hemodiyaliz uygulanması durumunda hastanın yan etkileri ile başa çıkamayacak durumda olması
• Günlük rutine daha az müdahale edecek bir tedavi seçeneğinin tercih edilmesi
• Hastaların daha kolay çalışmak ya da seyahat etmek istemeleri
• Böbrek fonksiyonlarının bir kısmının devam etmesi

Bunun yanında periton diyalizin tavsiye edilmeyeceği durumlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Karın bölgesinde daha öncesinde kalmış olan ameliyat izleri
• Karın bölgesinde geniş kas grubunun zayıflamış olması
• Hastaların kendilerine bakmada sorun yaşaması ya da bakım desteğinden yoksun olunması
• Sindirim sisteminin etkilenmesine neden olan iltihaplı bağırsak hastalığı gibi hastalıkların bulunması

Periton Diyaliz Nasıl Uygulanır?

Periton diyalizi uygulamadan önce hazırlık aşaması bulunmaktadır. Bu aşamada temizleme sıvısının karın içine zerk edilebilmesi için bölgeye kateter yerleştirilmesi gerekmektedir. Kısa bir operasyonla yerleştirilen kateter hem temizleme sıvısının karın içerisine zerk edilmesini hem de atık maddelerin dışarıya atılmasını sağlamaktadır.

Periton diyaliz uygulaması ise ancak ameliyat yarasının iyileşmesinden sonra mümkün olmaktadır. Bunun için de hastaların en az 2 hafta beklemesi gerekir. Ayrıca bu süre içerisinde hastalara ya da hastalara bakım veren kişilere periton diyalizle ilgili olarak eğitim de verilmektedir. 

Periton Diyalizin Süreci

Periton diyalizinin uygulama adımları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Diyalizat adı verilen temizleme sıvısı kateter yolu ile karın bölgesine zerk edilir. 
• Sıvı bölgede genellikle 4- 6 saat arasında kalır. Bu süreye bekleme süresi adı verilmektedir. Her hasta için bekleme süresi farklılık göstermektedir.
• Diyalizattaki dekstroz şekeri kandaki atıkların, kimyasalların ve ekstra sıvını filtrelenmesine yardımcı olur. Bu maddeleri karın zarındaki küçük kan damarları filtreler.
• Bekleme süresinin sonunda karın bölgesindeki temizleme sıvısı ve atık maddeler yine kateter yolu ile boşaltılır. 

Uygulama periton diyalizin türüne göre farklılık göstermektedir. Eğer sürekli ayaktan peritoneal diyaliz yöntemi kullanıyor ise bu adımların hastanın uyanık olduğu saatler içerisinde manuel olarak uygulanması gerekmektedir. Ancak hastaya makineli periton diyaliz önerildi ise o zaman bu işlemler hastanın uykusu sırasında makine tarafından özel olarak uygulanmaktadır. 

Periton Diyaliz ve Beslenme

Periton diyaliz tedavisi uygulanan hastaların da beslenmelerine dikkat etmesi gerekmektedir. Çünkü bu hastaların böbrekleri vücuttaki atık ürünleri ve fazla sıvıyı yeterince uzaklaştıramaz. Diyette doğru miktarda protein, kalori, vitamin ve minerallerin bulunması gerekmektedir. Dengenin doğru bir şekilde uygulanabilmesi için hastaların diyetisyen ile birlikte beslenme programlarını hazırlamaları önerilmektedir. Genel olarak uygulanması gereken kurallar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

Protein

Vücudun büyüme, kas inşa etme ve dokuları onarabilmesi için proteine ihtiyacı bulunmaktadır. Vücut besinlerdeki proteini kullandıktan sonra üre adı verilen bir atık ürün kalır. Böbrekler bu maddeyi aramadığı için hastaların kanlarında çok fazla üre birikmesi mümkün olmaktadır. diyaliz ve diyet ile ürenin seviyesinin düşük tutulması son derece önemlidir.

Ürenin temizlenmesi ile birlikte vücutta normalde kanda kalan proteinleri de kaybetmektedir. Kaybedilen proteinlerin telafi edilmesi önemlidir. Bu sebeple de hastaların daha fazla miktarda protein tüketmesi gerekmektedir. 

Hastaların tükettiği protein türü de burada önem kazanmaktadır. Hastaları her öğünlerinde yüksek kalitede protein tüketmeleri gerekmektedir. Bunların içerisinde yumurta, balık, tavuk ve et gibi hayvansal kaynakların kullanılması gerekmektedir. Düşük kaliteli proteinlerin ise sınırlandırılması gerekmektedir. Düşük kaliteli proteinler içerisinde ise sebze ve tahıl gibi bitki kaynaklı proteinler bulunmaktadır.

Kalori

Kaloriler vücuda enerji vermektedir. Kalorinin kaynağı ise tüketilen besinlerdir. Başka bir kalori kaynağı da diyalizat solüsyonu olmaktadır. Çünkü bu solüsyon şeker içermektedir. Solüsyondaki şeker ise fazla sıvının dışarı atılmasını sağlarken aynı zamanda fazla kalori alımı söz konusu olabilmektedir.

Potasyum

Gıdalarda doğal olarak bulunan bir mineral olan potasyumun hem çok fazla tüketilmesi hem de çok az tüketilmesi kalp için tehlikeli olmaktadır. Kuru meyvelerde, kuru yemişlerde, kuru fasulye ve bezelyede bol miktarda bulunmaktadır. Bunun yanında kırmızı ette, sütte ve birçok meyve ile sebzede de potasyum yer almaktadır. Potasyum seviyesinin hem yüksek hem de düşük olması sorun yaratacağı için uzmanlar tarafından hastaların kanlarındaki potasyum miktarı yakından takip edilmektedir.

Sıvı ve Sodyum

Sodyum, yiyeceklerde doğal olarak bulunan ve kan basıncının etkilenmesine neden olan bir mineraldir. Fast food ürünler, sofra tuzu, konserve yiyecekler ve işlenmiş etlerde yüksek miktarda bulunmaktadır.

Periton diyaliz ile normal diyet takip edilebilir. Sodyumun izlenmesi ise hastaların susuzluğunu ve kilo alımını kontrol edebilmeleri açısından sonra derece önemlidir. Ayrıca yüksek şekerli solüsyon kullanımının azaltılmasını sağlayabilir. Uzmanlar hastaların kan basınçları ve sıvı seviyelerini kontrol ederek doğru diyalizatı seçmektedir.

Fosfor

Tüm besinlerde fosfor bulunmaktadır. Bol miktarda bulunan ürünler içerisinde ise bezelye, süt, kuru fasulye ve süt ürünleri bulunmaktadır. Fosforun kanda yükselmesi kemiklerdeki kalsiyumun çekilmesine neden olmaktadır. bu kemiklerin zayıflamasına ve kolay bir şekilde kırılmasına neden olabilir.

Kandaki fosfor miktarının doğru düzeyde tutulabilmesi için ise fosfat bağlayıcı olarak adlandırılan ilaç reçete edilebilmektedir. Bu ilaçların yemekle birlikte alınması gerekmektedir. bunun yanında diyetisyen ile fosfor oranı düşük proteinler hakkında konuşulması gerekmektedir.

Vitamin ve Mineraller

Diyaliz tedavisi kandaki suda çözünen vitaminlerin de atılmasına neden olmaktadır. bu sebeple de besinlerden vücudun ihtiyacı olan tüm vitamin ve minerallerin alınması mümkün olmayabilir. Bu durumda uzmanlar hastalarına vitamin ve mineral takviyeleri önermektedir. Hastaların sadece reçete edilen takviyeleri kullanmaları son derece önemlidir. Çünkü bazı hastalar için bazı vitamin ve mineraller son derece zararlı olabilmektedir. 

Periton Diyaliz Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Periton diyaliz, böbrek fonksiyonları yeterince iyi olmayan hastalara önerilen bir tedavi seçeneğidir. Böbrek hasarının kronik olduğu göz önüne alındığında hastaların hayatları boyunca diyalize ihtiyaçları olacaktır. Ancak bir süre sonra gerek karındaki fıtıklaşmadan gerekse de periton diyalizin yetersiz kalmasından dolayı hastaların hemodiyalize ya da böbrek nakline ihtiyaçları olmaktadır. Hastalara böbrek nakli yapılması durumunda ise bir daha periton diyaliz tedavisine ihtiyaçları kalmaz.

Periton Diyaliz ve Hemodiyalizin Farkı

Hem periton diyaliz hem de hemodiyaliz böbreklerin görevini üstlenerek kanın filtrelenmesi görevini yerine getirebilmektedir. Temel farkları ise periton diyalizde hastanın kanı vücudunun içerisinde filtrelenirken, hemodiyalizde ise hastaların kanı dışarıda bir makine yardımı ile filtrelenmektedir. Ancak periton diyalizin hemodiyalizle karşılaştırıldığında bazı artıları bulunmaktadır. Bu avantajlarının içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Periton diyalizin evde, işte ya da temiz ve kuru olan herhangi bir ortamda uygulanabilir olmasından dolayı hastalara daha fazla özgürlük ve günlük rutini devam ettirme imkanı sunmaktadır.
  
  
• Periton diyaliz, hemodiyalize göre daha kısa aralıklarla uygulandığı için vücutta daha az potasyum, sodyum ve sıvı birikmesi söz konusu olmaktadır. Bu durumda hastaların beslenmelerinde daha esnek olmalarına yardımcı olur.
  
  
• Böbrek yetmezliğinde böbrekler işlevlerinin önemli bir kısmını kaybetmektedir. Ancak bir süre daha görevlerini yerine getirmeye devam ederler. Periton tedavisi uygulanan hastalar hemodiyaliz hastalarına göre böbrek fonksiyonlarını daha uzun süre koruyabilirler.
  
  
• Periton diyalize başlamadan önce hastalara katater tüpü yerleştirilmektedir. Bu sayede temizleme sıvısı vücudun içerisine zerk edilebilir. Ancak hemodiyalizde kanın vücudun dışında temizlenebilmesi için her seansta damara iğne yerleştirilmesi gerekmektedir. Bu durum da damarların zaman içerisinde zarar görmesine neden olur. 

Periton Diyalizinde Katater Temizliğinin Önemi

Periton diyaliz tedavisi gören hastaların enfeksiyon riskleri yüksek olmaktadır. bu sebeple de özellikle kateter bölgesine azami özenin gösterilmesi ve temizliğinin nasıl yapılması gerektiği konusunda derinlemesine bilgi alınması gerekmektedir. Bunun yanında dikkat edilmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Katetere dokunmadan önce ellerin ılık su ve sabun ile yıkanması gerekmektedir.
• Kateter bölgesinin her gün temizlenmesi gerekir. Bölgenin temizlenmesinde kullanılacak temizleyici hakkında doktordan bilgi alınmalıdır. 
• Kateterin duş haricinde sürekli olarak temiz ve kuru tutulmasına özen gösterilmelidir.
• Değişim sırasında cerrahi maske ve eldiven kullanılması gerekmektedir.

Periton Diyalizi Riskleri

Periton diyalizi uygulanan hastalarda görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

Enfeksiyonlar

Karın iç zarının enfeksiyonuna peritonit adı verilmektedir. Bu periton diyalizinin yaygın görülen bir komplikasyonu olmaktadır. Enfeksiyon ayrıca kataterin yerleştirildiği yerde de başlayabilmektedir. Diyalizi yapan kişinin iyi eğitilmemesi enfeksiyon riskinin artmasına neden olmaktadır.

Kilo Alımı

Diyalizat, dekstroz adı verilen şeker içermektedir. Bu sebeple de vücudun bu sıvının bir kısmını dahi emmesi durumunda günlük ekstra yüzlerce kalori alımına neden olmaktadır. Bu durum da hastaların kilo almasına sebep olur. Bunun yanında kan şekerinin yükselmesine ve diyabete de neden olabilmektedir. 

Fıtık

Vücutta uzun süre sıvının tutulması karın kaslarının zorlanmasına ve fıtığa neden olabilmektedir.

Tedavinin daha az etkili olması

Periton diyaliz tedavisinin birkaç yıl sonra yeterli olmaması mümkün olmaktadır. Bu sebeple de hastaların hemodiyalize yönlendirilmesi gerekebilir.

Periton Diyaliz Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Periton diyaliz yapan kişilerin dikkat etmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Steroid olmayan antienflamatuvar ilaçlarda dahil olmak üzere böbreklere zarar verecek ilaçlardan uzak durmak
• Küvette banyo yapmamak
• Klorsuz havuzda ya da gölde yüzmemek
• Kateter ameliyat yerinin iyileşmesinden sonra hastaların havuza ya da denize girmelerinde herhangi bir sorun bulunmamaktadır. Ancak yüzmeden sonra bölgenin kuru kalması için kuru kıyafetlerin giyilmesi gerekmektedir. 

Periton Diyaliz Tedavisinin Sonuçları

Periton diyaliz tedavisinin kandaki atıkları ve fazla sıvıyı yeterli miktarda uzaklaşması gerekmektedir. Tedavinin yeterince işe yaramasını etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerin içerisinde şunlar yer alır.

• Hastanın vücudunun genel durumu
• Karın iç zarının atıkları ne kadar çabuk filtrelediği
• Kullanılan diyaliz solüsyonu
• Günlük değişim sırası
• Kalış süreleri
• Diyaliz solüsyonundaki şeker konsantrasyonu

Diyalizin vücutta yeterli atığı temizleyip temizlemediğinin anlaşılması için hastalara düzenli testlerin uygulanması gerekmektedir. Bu testlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.

Periton Denge testi (PET)

Bu test ile değişim sırasında kanın ve diyaliz solüsyonunun örnekleri karşılanmaktadır. Sonuçlar, atık toksinlerin kanda diyalizata hızlı mı yoksa yavaş mı geçtiğini göstermektedir. bu bilgi, temizleme sıvısının karında daha kısamı yoksa daha uzun mu kalırsa etkili olacağının belirlenmesine yardımcı olmaktadır.

Temizleme Testi

Bu testte kan örneği ve kullanılmış diyaliz sıvısı üre açısından kontrol edilmektedir. Test, diyaliz sırasında kandan ne kadar ürenin çıkarıldığının anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Vücudun hala idrar üretilmesi halinde uzmanlar ayrıca idrarda ne kadar üre olduğunu da test etmektedir.

Test sonuçları diyaliz rutinin yeterli atığı uzaklaştırmadığını göstermesi halinde doktorlar şunları önerebilmektedir.

• Değişim sayısının arttırılması
• Her değişimde kullanılan diyalizat miktarının artırılması
• Daha yüksek oranda şeker dekstroz içeren bir diyalizat kullanılması