Trakeostomi Nedir?
Trakeostomi, kişinin ağzından ya da burnundan nefes alamadığı durumlarda cerrahi bir hava yolunun oluşturulmasıdır. Sağlıklı olan kişilerde soluk alma ve verme işlemi burundan veya ağızdan gerçekleşir. Bazı hastalıklar ya da farklı sebeplerden kaynaklı olarak soluk alıp verme kendiliğinden gerçekleşemez ve dışarıdan destek sağlanır.
Trakeaya yani soluk borusuna yapay olarak hava yolu sağlanır ve hasta daha rahat nefes alır. Boynun ön kısmında bulunan trekeaya kesi açılarak içeri tüp sokulur ve geçici ya da kalıcı olarak cerrahi bir hava yolunun oluşması sağlanır. Bazı kişiler tüp takıldıktan sonra kendileri nefes alabilmektedir fakat bazı durumlarda ise tüpün ventilatöre ya da solunum makinesine bağlanması gerekir.
Trakeostomi Kanülü
Trakeostomi kanülü, nefes borusundaki 2. Ve 3. Ya da 3. Ve 4. Kıkırdakların arasına açılan deliğe konulan kanüldür. Trakeostomi uygulanan hastalar genellikle konuşma işlevlerini kaybeder, bazı hastalar ise uygun kanüllerle konuşmaya devam eder.
Trakeostomi kanülü, cerrahi bir operasyonla takılmaktadır. Trakeanın uygun olan bölgesine kesi atılır ve trakeostomi kanülü yerleştirildikten sonra dikiş ya da cerrahi bant ile sabitlenir. Bu operasyon ortalama olarak 20-40 dakika arasında değişmektedir.
Trakeostomi Neden Açılır?
- Nefes almayı zorlaştıran boyuna ve baş bölgesinde yaşanılan travmalar
- Felç, boğaz kanseri gibi durumlarda hava yolunun tıkanmasıyla birlikte açılır
- Kişinin bir veya iki haftadan fazla solunum cihazını kullanması gereken tıbbi durumlarda
- Bazı sıvıların akciğere gitme riskini azaltmak amacıyla
- İyileşme dönemlerinde nefes almanın kolaylaştırılması için
- Kafa ya boyun cerrahisi gerçekleştirilecek hastaların hazırlık sürecinde açılmaktadır.
Trakeostomi Nasıl Açılır?
Hastanın öyküsü detaylı olarak alınır ve trakeostomi için değerlendirme yapılır. Trakeostomi işlemi genel anestezi altında yapılmaktadır. Ses tellerinin hizasının aşağısında bir kesi atılır ve genellikle kıkırdak yapının 2. Ve 3. Halkaları arasında açılmış olan aralığa trakeostomi kanülü yerleştirilmektedir. Bu kanül ile hava yolu direkt olarak soluk borusuna gönderilmektedir. Tüpün sabit olarak kalması için cerrahi bir dikiş veya bantlama yapılır. Bazı hastalar solunumda fazla zorlandıklarından dolayı tüpün ucuna ventilasyon cihazı da takılabilir.
Trakeostomi Hangi Hastalara Açılır?
Trakeostomi genellikle acil durumlarda, hastanın nefes almasını sağlayabilmek için açılır fakat bazı kronik hastalıklarda ve doğuştan hastalıklarda da açılabilir. Geçici olarak veya kalıcı olarak trakeostomi açılabilir. Şu hastalara trakeostomi açılabilmektedir;
- Gırtlak ve boğaz kanseri hastaları,
- Ses teli rahatsızlıkları,
- Üst solunum yolundaki tıkanmalar,
- KOAH gibi solunum yolunu etkilemiş olan hastalıklar,
- Felç,
- Bilinç kaybı,
- Pnömoni,
- Doğuştan oluşmuş hava yolu deformasyonları,
- Anafilaksi,
- Hava yolundaki yanıklar,
- Yabancı cisim tıkanıklığı olan hastalara, gerektiği durumlarda trakeostomi açılabilir.
Trakeotomi ve trakeostomi farkı nedir?
Trakeotomi, boynun ön bölgesinde ciltte açılan kesinin ardından trakea halkalarının arasında bir aralık oluşturulur ve buradan bir tüp yerleştirilir. Trakeaya yerleştirilmiş olan bu tüp ile hasta nefes almaya devam edebilmektedir. Trakeostomide ise trakeaya ulaşılıp trakeanın kenarları cilde dikilip ağızlaştırılır. Kısacası trekeotomi, soluk borusunda bir açıklık oluşturularak dışarıdan solunum sağlanmasını sağlayan trakeostomi işlemi sırasında açılan kesiye verilen isimdir.
Trakeostominin Komplikasyonları
Trakeostominin açılma süreci genellikle güvenli olsa da bazı durumlarda komplikasyonlar oluşabilir. Özellikle acil durumlarda açılan trakeostomide komplikasyonların ortaya çıkma riski daha fazladır. Trakeostomideki bazı komplikasyonlar şu şekildedir;
- Enfeksiyon
- Kanama
- Trakeostomi tüpünün düzgün yerleştirilememesinden kaynaklı tüpün yerinin değişmesi
- Tiroid bezinde ya da boyundaki sinirlerin hasar görmesi
- Soluk borusunun ya da yemek borusunun hasar alması
- Pnömotoraks
- Trakeostomi tüpünde tıkanma
- Bronşiyal tüplerde enfeksiyon
- Soluk borusunda daralma
Trakeostomi Sonrası Konuşma
Trakeostomi işlemi gerçekleştirilen bazı hastalar konuşma yetilerini kaybedebilirken bazı hastalar konuşmaya devam edebilmektedir. Genel olarak trakeostomisi olan hastaların konuşmaları pek mümkün olmamaktadır. Trakeostomi sonrasında ses tellerinden geçen hava kesilecektir.
Bazı hastalara delikli trakeostomi kanülü ya da konuşma kanülü de takılabilir. Bunların dışında konuşma valfi kullanılır, kullanılan bazı valfler ventilatöre bağlanmış olan hastalara da uygun olarak tasarlanmıştır ve hastanın konuşmasını kolaylaştırır.
Trakeostomi ve Beslenme
Trakeostomi sonrasında beslenme dikkat edilmesi gereken önemli bir durumdur. Yemek yeme işlemi trakeostomisi olan kişiler için zorlayıcı olabilmektedir. Başlangıç aşamasında ufak yudumlar, sıvı ve yumuşak gıdalar tüketilmelidir. İlerleyen süreçlerde alışma sürecinden sonra normal yiyeceklere geçilebilir fakat çok sert, acı, baharatlı, büyük lokmalar, asitli gıdalar tüketilmemelidir.
