Üretra Darlığı

Üretra darlığı (idrar yolu daralması) nedir?

Üretra aynı zamanda idrar yolu olarak da adlandırılmaktadır. Üretra ise mesane ile penisin ucu arasında yer alan ve idrarın dışarı atılmasını sağlayan kanaldır. Bu sebeple de üretra darlığı idrarın tamamen dışarı çıkamamasına ve mesanede birikmesine neden olmaktadır.

Üretra darlığı ise farklı sebeplere bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sebepler kanalın daralmasına neden olur. Oluşan darlık idrar çıkışını azaltabileceği gibi tamamen kesilmesine de neden olabilir. 55 yaşın üzerindeki erkeklerde daha sık görülen bu durum ağrıya da neden olabilmektedir.

Üretra çevresindeki dokunun herhangi bir sebeple zarar görmesi sebebiyle oluşmaktadır. Cildimizde olan yaralanmalarda olduğu gibi bu yaralanmalarda dokunun gerilmesine ve etkilenen yerin kalınlaşmasına neden olmaktadır. Bu gerilme ve kalınlaşmada kanalın daralmasına neden olmaktadır. Üretrada yaşanan bu daralma mesane ve penisin ucu arasında birkaç mm olabileceği gibi birkaç cm uzunluğunda olabilmektedir.

Üretra darlığı belirtileri

Üretranın daralması öncelikle mesanenin tamamen boşalamamasına neden olmaktadır. Üretra darlığının belirtileri de bu sebeple ortaya çıkmaktadır. Üretra darlığında görülen belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Sürekli idrara sıkışmış gibi hissetmek
• İdrar yaparken ağrı hissetmek
• Zayıf idrar akışı
• İdrar hacminde azalma
• İdrar yaptıktan sonra mesanenin tam olarak boşaltılamamış olarak hissedilmesi
• Kesik idrar yapılması
• Üretradan akıntı gelmesi
• İdrarı tutamama
• Alt karın ve genital bölgesinde ağrı hissi
• Penisin ödemlenmesi
• İdrarda kan görülmesi
• İdrar yapabilme yeteneğinin kaybolması
• İdrar renginde koyulaşma
• İdrar yaparken yanma
• İdrar yapma süresinde uzama
• Penide kan
• Prostat iltihabı

Üretra darlığı tansı nasıl konulur?

Üretra darlığının teşhis edilebilmesi için öncelikle hastanın detaylı öyküsünün alınması gerekmektedir. Daha sonrasında ise fiziksel muayenenin yapılması gerekir. Bunun yanında radyolojik ve endoskopik tanı yöntemlerinin de kullanılması gerekir.

Üretra darlığı tanısının konması için kullanılan en sık yöntemlerin başında endoskopik incelemeler gelmektedir. Bu incelemeler için lokal anestezi içeren kayganlaştırıcı bir jel ile ucunda kamera bulunan bir boru penisin ucundan mesaneye kadar üretraya doğru ilerleterek kanal incelenir. Bu işleme de sistoskopi adı verilmektedir.

Üretra darlığında kullanılan radyolojik tekniklerin içerisinde ise ilaçlı röntgenden yararlanılmaktadır. Üretrogram tekniği adı verilen bu yöntem ile ilacın geçişi sırasında darlığın derecesi ve kanalın anatomik yapısı görüntülenmiş olur. 

Üretra darlığı nedenleri

Üretra darlığının meydana gelmesini sağlayacak birden fazla sebep bulunmaktadır. Bazı hastalarda ise ana neden hiçbir şekilde tespit edilemez. Üretra darlığının oluşmasının nedenleri genel olarak 4 başlık altında toplanmaktadır.

İyatrojenik üretra darlığı

İyatrojenik terimi tıbbi uygulamalar sırasında istenmeden ortaya çıkabilen durumları ifade etmek için kullanılmaktadır. İyatrojenik üretra darlığı da üretraya yapılan herhangi bir girişim, tıbbi araç kullanımı ya da ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sebeplerden dolayı üretranın yaralanması ya da ödem yapması sonucunda üretrada darlık meydana gelmektedir. Bu sebeple de herhangi bir müdahale sonrasında istenmeyen durumların ortaya çıkması durumunda nasıl kontrol altına alınabileceğine dair hekimlere danışılması gerekir.

Örneğin TURP prosedürü üretra darlığına neden olabilecek sebeplerden birisi olmaktadır. Bunun yanında sistoskopi ve endoskopik olarak böbreğe müdahale edilen durumlar da üretra darlığına neden olabilecek sebeplerden birisi olmaktadır. Tıbbi araçların içerisinde yer alan üretral kateterler de üretra darlığı nedenlerinden birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Travmatik üretra darlığı

Üretra darlığı nedenleri arasında yer alan bir diğer başlık da çeşitli travmalar olmaktadır. Çeşitli yaralanmalar sebebiyle ortaya çıkan üretra darlığı iyileşmenin gerçekleşmesinden sonra kendini göstermektedir. Özelikle pelvis kemik kırıkları ve genital bölgeye alınan darbeler riskli yaralanmaların başında gelmektedir. Travma sebebiyle oluşan üretra darlığının gelişimi aylara ve yıllara yayılabilmektedir. Bu gelişim sürecinde hastaların idrar yapma ile ilgili herhangi bir problemleri bulunmasa da darlığın oluşması ile semptomların ortaya çıkması da söz konusu olacaktır.

İdiyopatik üretra darlığı

İdiyopatik terimi nedeni belli olmayan anlamına gelmektedir. İdiyopatik üretra darlığı olan kişilerde tüm tetkikler yapılmasına rağmen darlığa neden olan sebep anlaşılamaz. Bu durumlara da idiyopatik üretra darlığı adı verilmektedir.

İnflamatuar üretra darlığı

Çeşitli sebeplerle oluşan hastalıklardan dolayı darlık tetiklenebilir. İnflamasyona neden olabilecek birçok sağlık problemi bulunmaktadır.  Bu problemler geçici olabileceği gibi kalıcı üretra darlığına olabilir. 

İnflamatuar üretra darlığı arasında çeşitli kanserler ve kanser tedavileri yer almaktadır. Bunun yanında bel soğukluğu gibi çeşitli cinsel yollar bulaşan hastalıklar ya da cilt hastalıklarından birisi olan liken skleroz gibi nedenler de bulunmaktadır. 

Bazı durumlarda prostatın çeşitli sebeplerle büyümesi de üretra darlığına neden olmaktadır. Bu durumlarda üretranın anatomik yapısında herhangi bir değişiklik söz konusu olmamaktadır. Bunun yanında bazı hastalarda bu durum doğuştan da gelebilmektedir.

Üretra darlığı tedavi yöntemleri

Üretra darlığı tedavisi belirlenirken darlığın bulunduğu bölge, kişinin genel sağlık durumu ve sebep olduğu semptomlar dikkate alınmaktadır. Bu sebeple de semptomların hafif şekilde görüldüğü durumlarda herhangi bir müdahale yapılmadan hastanın takibi yapılabilir. Diğer bir yandan bazı hastalarda belirtilerin şiddetli olması ya da idrarın böbreklere kaçması durumunda acil müdahale kaçınılmaz olmaktadır. Bu durumda da başvurulacak ilk yöntem suprapubik katater adı verilen tıbbi cihazın yerleştirilmesidir. 

Üretral kateterizasyon

Üretradaki darlık sebebiyle mesanede biriken idrarın boşaltılması için uygulanan üretral kateterizasyon uygulamasında üretraya idrar sondası takılır. Bu tedavi seçeneği özellikle geçici üretra darlıklarında başvurulan yöntem olmaktadır.

Üretral dilatasyon

Kronikleşmiş üretral darlık problemi yaşayan hastalar için uygulanan tedavi yöntemi olan üretral dilatasyon tedavi sonrasında daralmanın tekrarlamaması ya da tekrarın gecikmesi için kullanılmaktadır. Bu tedavi yönteminde kullanılan kateterlerin genişlikleri kademeli olarak arttırılmaktadır. Bu işlemin amacı üretranın skar dokusunun genişletilmesidir. Bu işlemle üretranın astarına herhangi bir zarar verilmez. Bu işlem doktor tarafından uygulanabileceği gibi hastanın kendisi tarafından da uygulanabilir. Ancak dilatasyon tedavisinin başarı oranı tartışmalıdır. Ancak daralmayı geciktirdiği bilinmektedir.

Üretroplasti Ameliyatı

Üretra tedavisinin kalıcı tedavi seçeneği olan üretroplasti ve üretral rekonstrüksiyon yönteminde üretranın daralan kısmı vücuttan çıkarılmaktadır. Kalan sağlıklı kısımlar ise vücudun başka bir kısmından alınan dokular ile birleştirilir. Bazı hastalarda başka doku kullanılmasına gerek kalmaz. Doku kullanılan operasyonlara üretral rekonstrüksiyon adı verilirken, kullanılmayan operasyonlara ise üretroplasti adı verilmektedir. 

Açık ameliyat olarak da adlandırılan üretroplasti ameliyatlar 2 cm’den daha uzun olan ya da tekrarlayan üretra darlığı vakalarında uygulanmaktadır. Bu ameliyat ile üretrada darlık yaşanan bölgenin tamamen çıkarılması sayesinde üretra daralması ihtimali de ortadan kalmaktadır. 

Çıkarılan sorunlu kısmın 2 cm’den daha uzun olması durumunda üretranın birleştirilmesi için ekstra doku kullanılmaktadır. Daha kısa parçanın çıkarılması durumunda ise ekstra doku kullanılmasına gerek kalmaz. 

Endoskopik üretrotomi

Bu yöntem aynı zamanda hastaların tanı almasını sağlayan tanılardan birisi olmaktadır. Ancak tedavi amacıyla kullanıldığı zamanlarda darlık olan bölge lazer ile yakılarak genişletilir. Bu yöntem üretra darlığı vakalarında öncelikli olarak başvurulan yöntem olmaktadır. Genel anestezi altında yapılan bu işlemde idrar deliğinden yaklaşık olarak 1 cm genişliğinde, ucunda kamera, ışık ve daralmış üretrayı kesmek için kullanılacak cerrahi ekipman bulunan bir cihaz ilerletilir. Yoğun ışık altında genişletilmiş görüntü ile yapılan operasyon 1 saat kadar sürmektedir. Ameliyat sonrasında hastalara sonda takılır ve bu sonda 3 gün süreyle kullanılır. Ameliyattan sonra 1 gün hastane yatışı yeterli olmaktadır. Bunun yanında operasyondan sonra hastaların ciddi bir ağrı yaşamazlar ve majör komplikasyon görülme ihtimali son derece düşük olmaktadır. Cerrahi teknikler açısından basit bir ameliyat olmasına rağmen yöntemin başarı oranı %60 ile %75 arasında değişiklik göstermektedir.

Üretra ameliyatı sonrası

Üretra ameliyatı endoskopik ve üretroplasti olmak üzere iki farklı şekilde yapılmaktadır. Bu sebeple de iyileşme dönemi uygulanan yönteme ve hastanın genel sağlık durumuna göre farklılık göstermektedir. Ancak uygulanan yöntem ne olursa olsun ameliyattan sonra hastalara idrar torbası takılır. İdrar torbasının ne kadar süre kullanılacağı ise doktorun kararına göre değişiklik göstermektedir. 

İmplante stent veya kalıcı kateter

Şiddetli üretra darlığı bulunan hastalarda uygulanan bu yöntem özellikle ameliyat olmak istemeyen hastalara uygulanmaktadır. Bu yöntemde üretrayı açık tutmak için stent takılır ve bu sayede mesane boşaltılır. Ancak bu yöntemin kullanılması mesane tahrişine ya da idrar yolu enfeksiyonuna yol açabileceği için çok fazla tercih edilmemektedir.

İlaç Tedavisi

Üretra darlığının tedavisinde sadece tıbbi cihazlar ya da ameliyat yöntemleri kullanılmaktadır. Bunun dışında ilaçla tedavi etmek mümkün olmamaktadır. Bu sebeple de hastalara ilaç ya da alternatif tıp tedavisi önerilmemektedir.

Prostat ameliyatı sonrası idrar yolu daralması

İyi huylu prostat büyümesine uygulanan kapalı prostat ameliyatı sonrasında 4 ile 6 hafta arasında hastaların bir kısmında üretra darlığı ya da mesane boyu darlığı görülebilmektedir. Prostat ameliyatlarından sonra ortaya çıkan bu duruma postprostatektomik üretra darlığı adı verilmektedir. 

Prostat ameliyatından sonra üretra darlığının görülme ihtimali %4 ile 29 arasında değişiklik gösterirken teknolojideki ve cerrahi aletlerdeki gelişmeler sayesinde bu oran %2.2 ile 9.8 arasındaki değerlere inmiştir.

Prostat ameliyatı sonrasında üretra neden daralır?

Kapalı prostat ameliyatlarından sonra görülen komplikasyonlardan birisi olan üretra darlığının oluşmasının sebepleri şu şekilde sıralanmaktadır.

• İdrarın enfekte olması
• Ameliyattan sonra kalın sonda takılması
• Ameliyat sırasında kullanılan aletlerde oluşan enerji kaçakları sebebiyle üretranın içerisinde bulunan mukozanın hasar görmesi
• Prostat ameliyatı sırasında aletlerin fazla miktarda giriş çıkış yapması
• Ameliyatta yüksek enerjinin kullanılması
• Ameliyatta kullanılan aletlerin üretranın genişliğine uygun olmaması
• Prostat hacminin büyük olması ve bu sebeple ameliyat süresinin uzaması

Prostat ameliyatına bağlı olarak gelişen üretra darlığı nasıl önlenir?

Kapalı prostat ameliyatı sırasında bazı noktalara dikkat etmek üretra darlığının önlenmesi konusunda büyük farklar yaratmaktadır. Bu noktalar şu şekilde sıralanabilir.

• Ameliyat sırasında mesane boynu gereğinden daha fazla alınmaması gerekir. Aksi halde skar dokusunun oluşumuna ve skar dokusu da üretranın daralmasına neden olur.
• Ameliyat sırasında yapılan işleme uygun enerjinin kullanılması gerekir. Fazla enerji kullanımı dokulara zarar verecektir.
• Ameliyatta kullanılan tüm cihaz ve aletlerin bakımlarının düzenli bir şekilde yapılması gerekir. Bu sayede olası kaçak noktaları tespit edilebilir.
• Bunların yanında ameliyat sırasında aletlerin rahat bir şekilde giriş çıkışların sağlanabilmesi için yeterli miktarda kayganlaştırıcı maddenin kullanılması gerekir. Bu sayede aletlerin üretra duvarına sürtünmesi ve hasar oluşmasının önüne geçilir. 

Kadınlarda üretra darlığı

Kadınların üretra yapıları erkeklere göre farklılık göstermektedir. Ancak bu durum üretra darlığı yaşamalarının önüne geçmemektedir. Kadınlarda görülen üretra darlığının sebepleri arasında ise şunlar yer almaktadır.

• Uzun süre katater kullanılması
• Radyoterapi
• Uzamış doğum süreci
• Pelvik kemiklerini içeren travma ve kırıklar
• Üretra ve mesane cerrahisi
• Enfeksiyonlar

Kadınlarda üretra darlığının belirtileri nelerdir?

Kadınlarda görülen üretra darlığı belirtileri erkeklerde görülenlerle benzerlik göstermektedir. Kadınlarda görülen belirtiler şunlar olmaktadır.

• Sık idrara gitme
• Ani sıkışma
• Yanma
• İnce akımlı idrar
• Tuvaletini yaptıktan sonra mesanenin tam boşalmam hissi
• İdrar yolu enfeksiyonları
• Kanamalar
• İdrar kaçırma

Kadınlarda üretra darlığı nadir olarak görüldüğü için bazı durumlarda gözden kaçmaktadır. Bu durum hidronefroz (böbreklerde şişme), piyelonefrit (enfeksiyon) ve böbrek yetmezliğine neden olabilmektedir.

Üretra darlığı ameliyatı sonrası iyileşme süreci

Üretra darlığı ameliyatlarından sonraki iyileşme süreci ameliyatta uygulanan yönteme göre değişiklik göstermektedir. Bunun yanında doktor tarafından verilen tavsiyelere tam ve doğru bir şekilde uyulması da iyileşme sürecinin hızlanmasını sağlayacaktır.

Ameliyat sırasında takılan sonda ameliyattan sonraki birkaç gün içinde de kullanılmaya devam edilir. Kapalı yöntem ile yapılan ameliyatlarda sonda kullanma süresi 3- 5 gün olurken açık ameliyatlarda sonda kullanma süresi daha uzun olmaktadır. Bu aşamada hastaların sondalarını çıkarmamaları önemlidir. Zamanı geldiğinde ise sonda doktor tarafından çıkarılmalıdır. Ameliyattan sonra hastaların hastanede 2- 3 kalması gerekmektedir. 

Ameliyat sonrasında reçete edilen antibiyotiklerin ve ağrı kesicilerin kullanılması olası enfeksiyonların önlenmesi ve ağrının kontrol edilmesi açısından önemlidir. Bunun yanında üretra kanalının genişlemesi için kendi kendine sonda takma ya da penis başının sıkılarak kanal içindeki basıncın arttırılmasına yönelik uygulamaların da yapılmaması gerekmektedir.

Ameliyattan sonra hastaların günlük hayatlarına dönmesi için 3 günlük süre yeterli olmaktadır. Ancak spor yapmak ve cinsel ilişkiye girmek için hastaların 2 hafta beklemesi önerilir. 

Ameliyat sonrasında idrar akışında azalma ya da idrar yapmada zorluk söz konusu olursa hemen doktora başvurulması gerekmektedir. Bunların içerisinde özellikle idrar sondasının çıkmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir.

Üretra darlığı ameliyatının riskleri

Üretra darlığı ameliyatı sırasında ve sonrasında ortaya çıkabilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Kapalı ameliyatlarının tekrarlama riski yüksek olmaktadır.
• Yara yerinde akıntı
• Ameliyat yerinde kızarıklık ve enfeksiyon
• Daha öncesinde prostat ameliyatı geçirmiş ve ileri yaştaki hastalarda görülen idrar kaçırma
• Geçici sertleşme sorunu

Üretra darlığı cinselliği nasıl etkiler?

Üretra darlığı ve ameliyatı erkeklerde sertleşme probleminin yaşanmasına neden olabilir. Özellikle leğen kemiği kırıkları sebebiyle ortaya çıkan üretra darlığında yaralanmadan dolayı sertleşme problemi görülebilmektedir.

Üretra darlığı ameliyatından sonra da erkeklerde sertleşme problemi görülebilmektedir. Özellikle açık yöntemle yapılan ameliyatlarda üretrayı dışarıdan saran kaslarda zedelenme olabilmektedir. Bu sebeple de orgazm olmadan meni damlaması görülebilir. Bunun yanında ameliyattan sonra bazı hastalarda meninin dışarıya doğru değil de içeriye doğru fışkırması, geç boşalma ve meni miktarında azalma gibi problemler de görülebilmektedir. 

Sonuç olarak erkeklere uygulanan üretra ameliyatlarından sonra hem sertleşme hem de boşalma problemleri görülebilmektedir. Ancak bu problemler bir yıl içerisinde kendiliğinden düzelir.