Akciğer Sönmesi (Pnömotoraks)

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) nedir?

Akciğerlerde ortaya çıkan bir delik buradaki havanın akciğer ile göğüs duvarı arasındaki boşluğa kaçmasına neden olmaktadır. Göğüs duvarı arasındaki bu boşlukta hava ve gaz birikimi gözlenir. Bu durum akciğerlerin tamamen ya da kısmen çökmesine neden olur. Bu sebeple de çökmüş akciğer adı da verilmektedir.

Genellikle tüberküloz ile birlikte görülen akciğer sönmesi sigara kullanan kişilerde de sıklıkla görülebilmektedir. Büyük risk altında olan bir diğer grup ise koah hastaları olmaktadır. Bu risk gruplarının oluşmasının sebebi bu özellikleri taşıyan kişilerin akciğer yapılarının popülasyona göre daha zayıf olmasıdır. Bu sayede deliklerin kendiliğinden gelişmesine karşı savunma mekanizmaları daha düşüktür.

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) tipleri

Akciğer sönmesin temel olarak spontane ve travmatik olmak üzere 2 türü bulunmaktadır. Daha nadir görülmekle birlikte tansiyon ve regl pnömotoraks da akciğer sönmesi tipleri arasında yer almaktadır

Spontane pnömotoraks

Spontane akciğer sönmesinde, akciğerde herhangi bir yaralanma olmadan akciğerlerin çökmesi söz konusudur. Spontan pnömotoraks kendi içerisinde birincil ve ikincil spontan pnömotoraks olmak üzere ikiye ayrılır. Birinci spontan pnömotoraksta akciğerlerin çökmesine neden olan sebep akciğerlerdeki anormal hava ceplerinin parçalanarak havayı serbest bırakmasıdır. Birincil spontan pnömotoraksta akciğerin sönmesine neden olan etmenin altında herhangi bir sağlık durumu ya da hastalık bulunmaz.

İkincil spontan pnömotoraks tipinde ise akciğerlerin çökmesine neden olan etmenler akciğer hastalıklarıdır. Bu hastalıklar akciğerlerin tıkanmasına neden olur. Bu tıkanma da bül adı verilen ve patlayabilen şişkin alanların oluşmasına sebep olur. 

Travmatik pnömotoraks

Akciğer sönmesin bir diğer tipi de travmatik pnömotoraks olmaktadır. Travmatik pnömotoraks kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır. İlk tipi yaralanmaya bağlı olarak görülen akciğer sönmesidir. Bıçak yarası ya da kırık kaburga gibi sebepler ile akciğerin yaralanması sonucunda ortaya çıkar. Travmatik akciğer sönmesinin ise iatrojenik pnömotoraks olmaktadır. Bu durum santral venöz hat yerleştirilmesi ya da biyopsi gibi sebepler ile akciğerin delinmesi durumunda ortaya çıkmaktadır.

Tansiyon pnömotoraks

Bu durum havanın akciğerlerine girebildiği ancak dışarı çıkamadığı durumlarda görülmektedir. Tek yönlü valf etkisi sebebiyle akciğerlerin içerisinde basınç oluşumuna neden olur. Tansiyon pnömotoraks acil tıbbi müdahale gerektiren bir sağlık sorunudur.

Regl pnömotoraks

Regl pnömotoraks nadir olarak görülmekle birlikte endometriozisli kadınları etkileyen bir durumdur. Çünkü rahmin dışında büyüyen endometrial doku plevral boşluğa doğru kanayan kistler oluşturabilir. Bu kanama akciğerlerin çökmesini neden olabilir.

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) nedenleri

Akciğer sönmesi bazı durumlardan ve hastalıklardan kaynaklanabilmektedir. Temel olarak akciğer sönmesine neden olan 2 tip durum bulunmaktadır.

Bu durumlardan ilki daha öncesinde akciğer hastalığı tanısı olmamasına rağmen, akciğer sönmesi komplikasyona neden olabilecek astım, kistik fibrozis, koah, tüberküloz, amfizem ve boğmaca gibi herhangi bir hastalığı olan kişilerde ortaya çıkmasıdır. Akciğer sönmesi %70 oranında KOAH hastalarında görülmektedir. Neden olabilecek diğer tıbbi durumlar içerisinde şunlar da yer almaktadır:

• Akciğerini toplanması
• Kolajen damar hastalığı
• İdyopatik pulmoner fibrosis 
• Akciğer kanseri
• Lenfanjiyoleiomyomatoz
• Akut solunum sıkıntısı sendromu

Akciğer sönmesine neden olan ikinci durum ise travmatik nedenlerdir. Bıçak yarası, ateşli silah ve kaburga kırığı gibi akciğer doku bütünlüğünü bozan nedenlerden dolayı akciğer sönmesi görülebilmektedir. Bunun yanında biyopsi ya da venöz kateterizasyon gibi bazı tıbbi prosedürler de travmatik akciğer sönmesine neden olabilmektedir. Travma tik akciğer sönmesi silin nedenler içerisinde ayrıca şunlar yer almaktadır:

• Künt kuvvet travması
• Sinir bloğu
• Mekanik ventilasyon

Bunların yanından akciğer ile akciğerin dış yüzeyi arasında oluşan küçük baloncuklar embriyogenez sırasında oluşur ve genellikle genç erkeklerin etkiler. Bu baloncuklar da spontane akciğer sönmesine neden olabilmektedir.

Akciğer sönmesine nadir görülen bir diğer nedeni ise kadınların menstural periyotları sırasında gülen akciğer sönmesidir. Regl pnömotoraks adı verilen bu durum endometriyal dokunun akciğerlere bağlanıp kist oluşturduğu durumlarda ortaya çıkar. Bu kistler plevral boşluğa giren kan ve havanın serbest kalmasına sağlayarak akciğerlerin sönmesine neden olabilir.

Bu nedenlerin yanında kişilerdeki bazı yaşam tarzı faktörleri de akciğer sönmesine neden olabilmektedir. Bu nedenlerin içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Uyuşturucu kullanımı
• Hava basıncında ciddi değişiklikler içeren uçuşlar
• Tüplü ya da derin deniz dalışı

Risk faktörleri

Akciğer sönmesi riskin arttıran faktörler arasında şunlar yer almaktadır.

• Akciğer sönmesi erkeklerde kadınlara oranla 7 kat daha fazla görülmektedir
• Erkeklerin uzun boylu olması akciğer sönmesi riskini artırmaktadır.
• Sigara kullanımı akciğer sönmesi açısından en büyük risk olarak değerlendirmektedir.
• Son olarak ailesinde akciğer sönmesi görülen her 10 kişiden birinde akciğer sönmesi görülmektedir
• Hamile olmak
• Marfan sendromu

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) belirtileri

Akciğer sönmesine ile birlikte görülen belirtiler uyanıkken dinlenirken uyku sırasında ya da göğüs travmalarında görülebilir. Deliğin küçük olduğu vakalarda herhangi bir belirtinin görülmemesinden dolayı kendi kendine iyileşme mümkün olmaktadır. Akciğerlerde oluşan deliğin büyük olması durumunda ise görülen belirtiler arasında şunlar yer almaktadır.

• Hızlı kalp atışı hızı
• Oksijen eksikliğinden kaynaklanan cilt renginin mavi ya da kül renginde olması
• Kolay yorulma
• Göğüste sıkışma hissi
• Nefes darlığı ya da yeterince nefes alamama hissi
• Özellikle öksürürken ve derin nefes alırken omza kola ya da sırta yayılabilen keskin göğüs ağrısı
• Boyun damarlarının genişlemesi
• Burun deliklerinin büyümesi
• Düşük tansiyon
• Anksiyete

Semptomların hastalara göre şiddetinin farklılık göstermesinden dolayı hastaların bir şeylerin ters gittiğini anlaması birkaç gün sürebilmektedir. Ancak herhangi bir akciğer sönmesi belirtisinin görülmesi halinde acil tıbbi yardım alınması son derece önemlidir. Çünkü akciğer sönmesi hayatı tehdit eden hastalıklardan birisi olmaktadır.

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) tanısı nasıl konur?

Akciğer sönmesi tanrısından fiziksel muayene son derece önemli olmaktadır. Uzmanlar akciğerin etkilenen tarafındaki nefes seslerini dinleyerek akciğer sönmesi olup olmadığını tespit edebilirler. Çünkü bu hastalarda akciğerin etkilenen tarafındaki nefes sesleri çok az ya da hiç olmayabilir. Bunun yanında normal nefes alım sırasında göğsün her 2 tarafının da eşit şekilde inip kalkması gerekmektedir. Akciğer sönmesi olan kişilerde göğsüm bir tarafı yükselmeye bilir. Akciğer sönmesi tanısının kesinleşmesi için konulan diğer tetkikler ise şunlar olmaktadır.

• Göğüs röntgeni
• Bilgisayarlı tomografi
• Ultrasonografi
• Arteriyel kan gazı testi

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) tedavi yöntemleri

Özellikle akciğerdeki delinmenin küçük boyutlu olduğu vakalarda durum kendiliğinden iyileşir ancak söz konusu büyük bir delik ise hastaların hastane yatışının yapılması gerekmektedir. Akciğer sönmesini tedavisi de temel hedef havanın çıkarılması ve akciğerin yeniden şişirilmesidir. Bunun için iğne aspirasyonu adı verilen bir prosedür uygulanmaktadır.

İğne aspirasyonu

İğne aspirasyonunda kaburga arasından akciğer ile göğüs duvarı arasındaki boşluğa bir iğne yerleştirilmektedir. Daha sonrasında hastalara göğüs tüpü yerleştirilebilir ve akciğer sönmesine neden olan etmen iyileşene kadar birkaç gün boyunca göğüs tüpü sabit kalabilir. Bu prosedürün işe yaramadığı durumlarda göğüs cerrahisi uygulanmaktadır.

İğne aspirasyonu hastalar için ağrılı bir süreç olabilmektedir. Bu sebeple de bölgesel ağrı kesici ya da anestezi uygulanabilir. Bunun yanında olası enfeksiyonların önlenmesi için antibiyotik tedavisi de başlanabilir. Acil serviste tedavi gören hastalar ileri bakım için göğüs hastalıklarına ya da göğüs cerrahına sevk edilebilir.

Kimyasal plöredez

Akciğerlerin yeniden çökmesini engellemek için plöredez yapılabilir. Bunun için cerrah bir kesi yapar ve daha sonra bir tüp yerleştirir. Bir sonraki aşamada akciğerlerin göğüs boşluğuna bağlanması için çeşitli kimyasallar kullanarak deliği ortadan kaldırırlar.

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) ameliyatı

Yukarıda belirtilen tedavi yöntemleri genellikle akciğer sönmesine tedavisinde yeterli olabilmektedir. Ancak bazı vakalarda hasarın onarılması için cerrahi prosedürleri ihtiyaç duyulmaktadır. Diğer tedavilere yanıt vermeyen ve aşağıda belirtilen durumlara sahip olan hastalara ameliyat önerilmektedir.

• Travmatik akciğer yaralanmaların
• Her 2 akciğerinde sönmesi
• Tekrarlayan akciğer köprüsü
• Göğüs tüpü takılmasına rağmen genişlemeden akciğer
• Göğüs tüpünde sürekli hava sızıntısının olması

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) ameliyatının yöntemleri

Akciğer sönmesi görülen hastalarda uygulanabilecek tedavi yöntemlerinden birisi de ameliyat prosedürleri olmaktadır. Akciğer sonrasında uygulanan ameliyatlar açık ve kapalı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Kapalı yöntem

Akciğer sönmesi olan hastaların cerrahi yöntemler ile de müdahale edilmektedir. Bu prosedürler içerisinde en fazla kullanan ve kapalı ameliyat türü olan VATS yöntemi olmaktadır. Bu prosedürde 2 santimlik tek bir kesiden göğüs içerisine girilir. Daha sonrasından kamera ve cerrahi ekipmanlar ile akciğerde bulunan delik onarılır. Sağlıklı dokuya en az zarar veren yöntem olduğu için hastaların ameliyat sonrasında iyileşme süreçleri daha hızlı ve daha konforlu olmaktadır.

Endoskopik zımba yöntemi olarak da adlandırılan kapalı VATS yöntemi uygulanacak kişilerin özellikleri arasında bunlar yer almaktadır.

• Akciğer sönmesi nüks eden hastalar
• Bül ya da hava kesesinin tespit edilmesi
• Mesleksel risk grubunda olanlar

Akciğer sönmesi tedavisi için uygulanan ameliyat ortalama olarak 45 dakika sürmektedir. Atelektazi tipi akciğer sönmesine ise prosedür süresi 10-15 dakika ile sınırlı olmaktadır. Ameliyattan sonra hastaların 2-3 gün hastanede kalması yeterli olmaktadır.

Açık yöntem

Her ne kadar günümüzde nadir olarak tercih edilse de akciğer sönmesi tedavi yöntemlerinden birisi de açık ameliyat olmaktadır. Bu ameliyattan üçüncü ve dördüncü kaburgalar arasında 7- 8 santim uzunluğunda bir kesi açılır. Daha sonrasında akciğerde yer alan hava kesecikleri özel bir prosedürle çıkartılır. Bu işlem sırasında akciğerin dış bölümünün de çıkartılması mümkün olmaktadır. Daha sonrasından plörodez adı verilen bir reaksiyon oluşturarak akciğerlerin yapışması sağlanır.

Ameliyatın sonunda göğüs boşluğu içerisine diren yerleştirilir ve anatomik olarak kapatılır. Yerleştirilen diren ameliyattan 1- 2 gün sonra çıkarılır.

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) ameliyatının komplikasyonları

Akciğer sönmesi ameliyatlarından sonra bazı riskli durumlar ortaya çıkmaktadır. Bu komplikasyonların görülme olasılığı kapalı yöntemle yapılan ameliyatta %2 ile %10 arası değişiklik göstermektedir. Akciğer sönmesi ameliyatlarından sonra görülebilecek komplikasyonlar arasında şunlar yer almaktadır.

• Akciğerde hava kaçağı oluşması
• Kanama
• Enfeksiyon
• Hastalığın tekrarlaması

Akciğer sönmesi (Pnömotoraks) Ameliyatı Sonrası Yaşam

Akciğer sönmesi yaşayan kişilerin tedaviden sonra dikkat etmeleri gereken ilk nokta uçağa binmeleri ya da tüplü dalış yapmamalarıdır. Özellikle tedaviden sonraki 2 hafta boyunca hastaların bu aktivitelerden kaçınmaları son derece önemlidir. Tekrarlayan akciğer sönmesi olan hastaların ise bu faaliyetlerin son derece dikkatli bir şekilde gerçekleştirmeleri gerekmektedir

Hastaların akciğer sönmesi yaşamadıktan sonra ikinci bir pnömotoraks geçirme riski son derece yüksek olmaktadır. Bu sebeple özellikle ilk 30 gün içerisinde hastaların son derece dikkatli olmaları gerekmektedir. Tedaviden sonraki ilk yıl boyunca da nüksetme ihtimali son derece yüksek olmaktadır. Yapılan araştırmalarda hastaların ilk 3 yılda yeniden akciğer sönmesi ile karşı karşıya kalma olasılığının %20 ile %60 arasında değiştiği bilinmektedir. Bunun yanında akciğer sönmesi iyileştikten sonra genellikle uzun vadeli komplikasyon görülmez.

Akciğer sönmesi sonrasında hastaların dikkat etmesi gereken diğer noktalar arasında şunlar yer almaktadır.

• Hastaların aylık doktor kontrollerini ihmal etmemeleri gerekir.
• Ağır yük kaldırmamalıdırlar.
• Ameliyattan sonra en az 6 ay boyunca ıkınma ya da efor gerektirecek fiziksel aktivitelerden ve spor faaliyetlerinden uzak durmaları gerekir.
• Düzenli bir şekilde yürüyüş yapılmalıdır.
• Sigara kullanılmamalı ve sigara kullanılan ortamlarda bulunmamalıdır.
• Bağırsak sağlığına dikkat etmeli ve kabızlığın önlenmesi açısından liften zengin besinlerle beslenmeleri gerekir.
• Verilen ilaçların düzenli bir şekilde kullanılması gerekmektedir.

Akciğer sönmesi (pnömotoraks) iyileşme süreci

Akciğer sönmesi görülen kişilerdi tedavi ve izleme için birkaç gün olacak şekilde hastane kalışı gerekmektedir. Bu süre içerisinde doktorlar hastaların durumlarını yakından takip etmesi ve gerekli olması halinde oksijen verilmesi mümkün olmaktadır.

Genellikle akciğer sönmesi 2 hafta içerisinde iyileşmektedir. Çünkü vücut akciğerlerin etrafındaki ekstra havayı emerek akciğerlerin yeniden şişmesini sağlayabilir. Bunun yanında akciğer delinmesi olan insanların büyük bir kısmında tedavi bu gerekmeden iyileşme görülmektedir.

Akciğer sönmesi komplikasyonları

Akciğer sönmesi tedavisi sonrası genellikle sorunsuz bir şekilde iyileşmektedir. Ancak bazı vakalarda ciddi komplikasyonlar görülebilir. Bu komplikasyonların içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Kalp yetmezliği
• Solunum yetmezliği
• Tedavinin neden olduğu hasar ya da enfeksiyona bağlı akciğer ödemi