İdrar testi nedir?
İdrarın çeşitli değerlerinin kontrol edilmesini sağlayan testte idrar testi adı verilmektedir. İdrar yolu enfeksiyonundan diyabete kadar pek çok farklı hastalığın tanı almasını sağlamaktadır.
İdrar tahlilinde idrarın görünümü, konsantrasyonu ve içeriği gibi birçok parametre kontrol edilmektedir. İdrar testi sonucunda anormal değerlerin görülmesi durumunda hastalığın tanı alması için daha fazla test yapılması gerekebilmektedir.
İdrar testi neden yapılır?
İdrar testi çok farklı nedenler ile yapılabilen bir test yaygın testlerden birisi olmaktadır.
Sık görülen nedenlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.
Genel sağlığın kontrolü
İdrar tahlili rutin sağlık muayenelerinde tercih edilen testlerden birisidir. Hamilelik kontrolü ya da operasyon öncesinde hazırlığın bir parçası olmaktadır. Bunun yanında herhangi bir belirti ile hastaneye yatırılan hastalara da diyabet, karaciğer ya da böbrek hastalıkların taranması için kullanılmaktadır.
Tıbbi durumun teşhisi
Karın ağrısı, sık ve ağrılı idrara çıkma, sırt ağrısı, idrarda kan ve diğer idrar sorunları varsa idrar tahlili istenebilmektedir. Bu test sayesinde idrarla ilgili bu şikayetlerin hangi sorundan kaynaklandığı teşhis edilebilir.
Tıbbi durumun izlenmesi
İdrar yolları ya da böbrekle ilgili hastalıkların tanı almasından sonra hastanın durumunun kontrol edilmesi için de idrar testlerinden yararlanılmaktadır. Bu hastalar için idrar testlerinin düzenli yapılması gerekebilmektedir.
İdrar testi nasıl yapılır?
İdrar testi yapılmadan önce herhangi bir hazırlığa gerek bulunmamaktadır. Ancak özel bir değere bakılacak ise o zaman sağlık uzmanı bu konuda hastaları uyarır.
Ancak bazı ilaçlar idrar tahlili sonuçlarının etkilenmesine neden olabilmektedir. Bu sebeple de tahlil öncesinde ilaç kullanan kişilerin doktorlarına bilgi vermesi gerekmektedir.
İdrar tahlilin yapılabilmesi için hastalara numune kabı vermektedir. Bazı değerlerin daha sağlıklı alınabilmesi için idrar örneğinin sabah saatlerinde örnek alınması gerekebilir. Bunun yanında kültür testi için gerekli numuneyi akışın ortasından da toplanması gerekebilir.
Kültür testi olarak adlandırılan bu testte numune örneğinin alınması için şu adımlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
- Öncelikle idrar açıklığının temizlenmesi gerekir. Bunun için kadınların iç dudaklarını ayırması ve önden arkaya doğru alanın temizlenmesi gerekmektedir. Erkeklerde ise penisin ucunun temizlenmesi yeterlidir.
- Daha sonrasında tuvalete idrar yapmaya başlanır.
- İdrarın ortasında numune kabına idrar yapılır.
- Numeninin 30- 60 ml olması yeterli olmaktadır.
- Daha sonrasında idrar yapma işlemini tuvalete tamamlanması gerekir.
- İdrar numunesinin 60 dakika için teslim edilmesi gerekmektedir.
- Eğer bu süre içerisinde numune teslim edilemezse doktorun söylediği biçimde numunenin buzdolabında saklanması gerekmektedir.
Bazı durumlarda idrar örneğinin toplanması için idrar yolu açıklığından mesaneye ince, esnek bir tüp takılmaktadır.
İdrar testinde hangi değerlere bakılır?
İdrar tahlili üç farklı şekilde değerlendirilmektedir. Bunlar görsel muayene, seviye çubuğu testi ve mikroskobik muayene olmaktadır.
Görsel muayene
Görsel muayenede laboratuvar teknisyeni idrar örneğini görsel olarak incelemektedir. Bu muayenede bulanıklık ya da alışılmadık bir kokunun bulunması enfeksiyon gibi bazı sorunlara işaret edebilmektedir.
Bunun yanında idrarın köpüklü görünmesi de idrarda protein göründüğünün bir işareti olmaktadır. Görsel muayenede idrarın rengi de önemli olmaktadır.
İdrar renginin kırmızı ya da kahverengi görünmesine kan neden olabileceği gibi tüketilen besinler ya da ilaçlar da neden olabilmektedir.
Yağ çubuğu testi
Yağ çubuğu üzerinde çeşitli kimyasallardan şeritlerin bulunduğu ince, plastik bir çubuktur.
Bu kimyasalların tepki göstermesine neden olan maddelerin idrarda bulunup bulunmadığı test edilmektedir. Yağ çubuğu testti ile kontrol edilenler içerisinde şunlar yer almaktadır.
Asitlik
pH ölçümü ile idrardaki asit miktarı ölçülmektedir. pH seviyesi böbrek ya da idrar yolu bozukluğu ile ilgili fikir vermektedir.
Konsantrasyon
Parçacıkların idrarda ne kadar konsantre olduğunu gösteren testtir. Konsantrasyonun normalden daha fazla olması yeterli miktarda sıvı tüketmemenin bir sonucudur.
Protein
Normal şartlar idrardaki protein seviyesinin düşük olması beklenmektedir. Protein miktarındaki küçük artışlar önemli olarak görülmez. Ancak büyük artışlar böbrek problemlerinin işareti olarak kabul edilmektedir.
Şeker
Sağlıklı bir kişinin idrarında neredeyse hiç şeker bulunmaz. Ancak testte idrarda şeker bulunması diyabet için takip testlerinin yapılması gerekmektedir.
Ketonlar
Şekerde olduğu gibi idrarda küçük miktarda dahi keton bulunması durumunda hastanın diyabet açısından takip edilmesi gerekmektedir.
Bilirubin
Kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasından dolayı ortaya çıkan Bilirubin kanla birlikte karaciğere taşınır ve safranın bir parçası haline gelmektedir. İdrarda Bilirubin bulunması ise böbrek hasarının bir işareti olarak kabul edilmektedir.
Enfeksiyon
İdrarda nitritlerin veya lökosit esterazın bulunması idrar yolu enfeksiyonunun belirtisi olarak kabul edilmektedir.
Kan
İdrarda kan görülmesi ek testlerin yapılması gerektiğini ortaya koyar. Çünkü bu durum böbrek hasarı, enfeksiyon, böbrek ya da mesene taşı, böbrek ya da mesene kanseri ya da kan bozukluklarını göstermektedir.
Mikroskobik muayene
İdrar tahlilinin bir parçası olan mikroskobik muayenede konsantre idrar damlaları özel bir makine içerisinde mikroskobik olarak incelenir.
Aşağıda yer alan seviyelerin herhangi birinin ortalamanın üstünde olması durumunda hastaların ekstra teste ihtiyacı olmaktadır.
- Beyaz kan hücresi enfeksiyon belirtisi olabilir.
- Kırmızı kan hücresi böbrek hastalığı, kan bozuklukları ya da mesane kanseri gibi başka bir tıbbi durumun belirtisi olabilmektedir.
- Bakteriler, mayalar ya da parazitler enfeksiyon göstergesi olabilmektedir.
- Tüp şeklinde proteinler böbrek bozukluklarının bir sonucu olabilmektedir.
- İdrardaki kimyasallardan oluşan kristaller böbrek taşı belirtisi olarak yorumlanabilir.
İdrar testi ne zaman yapılır?
İdrar testlerinden sağlık hakkında birçok farklı bilgi elde edilebilmektedir. Bu sebeple de çeşitli nedenler sebebi ile istenir.
Aşağıda yer alan bir ya da birden fazla durum için idrar testi istenebilmektedir.
- Belirli sağlık durumlarının erken belirtilerini taramak amacıyla rutin tıbbi muayenenin bir parçası olarak
- Diyabet ya da böbrek hastalıklarına ait çeşitli belirtilerin yaşanması
- Diyabet ya da böbrek hastalığı gibi hastalıkların tedavisinin takip edilmesi
- İdrar yolu enfeksiyonunun teşhis edilmesi
- Hastane yatışı
- Ameliyata hazırlık kontrolü olarak
İdrar testinde gebelik
Laboratuvar ortamında yapılan idrar testinde hamilelik belirtilerine bakılmaz. Bunun için kan testi kullanılır. Ancak eczaneden alınabilen çubuk testler ile ev ortamında hamilelik testi yapılabilmektedir.
Doğru tanının alınabilmesi için genellikle ilk adet döneminin beklenmesi gerekmektedir. Ancak bazı testler döllenmeden 7- 10 gün sonra da sonuç verebilmektedir. İdrar testi iki farklı şekilde yapılabilir.
Bu yöntemlerden ilki test çubuğunun idrara batırılmasıdır. İkincisi ise çubuğun ortasındaki alana birkaç damla idrarın damlatılması gerekir. Yaklaşık olarak 5 dakika beklendikten sonra sonuç alınabilir.
Gebelik testi bazı durumlarda yanlış pozitif sonuç verebilmektedir. Bu durumların içerisinde şunlar yer alır.
- Bazı anksiyete ilaçları
- Bazı antipsikotikler
- Antikonvülsanlar
- Parkinson hastalığı için kullanılan ilaçlar
- Bazı diüretikerler
- Antihistaminikler
- Kısırlık tedavisinde hCG enjeksiyonı
- Kemoterapi
- Molar gebelik
- İdrar yolu enfeksiyonu
- İdrarda kan ya da beyaz hücrelerin görülmesine neden olan böbrek hastalıkları
- Germ hücreli tümörler
- Hipofiz sorunları
İdrar testi değerleri kaç olmalı?
Tam idrar tahlilinde beklenen normal değerler şu şekilde olmaktadır.
- Dansite: 1.005- 1.025
- pH: 4,5- 5
- Bilirubin: negatif
- Hemoglobin: negatif
- Berraklık: berrak
- Renk: sarı
- Gkukoz: negatif
- Keton: negatif
- Lökosit esteraz: negatif
- Nitrit: negatif
- Protein: negatif
- Ürobilinojen: negatif
- Bakteri: negatif
- Eritrosit: < 2/ hpf
- Lökosit: <2- 5 hpf
- Epitel: <15- 20 hpf
- Hyalin silindir: 0- 5
- Kristal: nadir
- Maya: negatif
