İdrar Yolu Enfeksiyonu

İdrar yolu enfeksiyonu nedir?

Üriner sistemde en sık görülen hastalıklardan birisi olan idrar yoları enfeksiyonu, üriner sistemin herhangi bir bölgesinde görülebilmektedir. İdrar yolu enfeksiyonuna en sık neden olan bakteri ise E. Coli olmaktadır.

İdrar yolu enfeksiyonun sıklıkla görüldüğü bölgeler içerisinde ise üretra, böbrekler ve mesane yer almaktadır. 

İdrar, kanın filtrelenmesinden sonra ortaya çıkan bir atıktır. Normal şartlarda herhangi bir kirlilik söz konusu değildir. Ancak idrar yollarına herhangi bir sebepten dolayı bakteri bulaşması halinde idrar yolu enfeksiyonu ortaya çıkmaktadır. 

İdrar yolu enfeksiyonu nedenleri

İdrar yolu enfeksiyonuna genellikle bakteriler neden olmaktadır. Üretradan idrar yollarına giren bakteriler idrar yollarının tüm bölgelerini enfekte edebilir. Bunun yanında bakterilerin mesane ve böbreklere ilerlemesi de söz konusu olmaktadır. 

İdrar yolu enfeksiyonunun en sık görülme sebebi E. Coli bakterisi olmaktadır. Vakaların %90’nında bu bakterinin enfekte ettiği görülmektedir. Bu bakteri ise tipik olarak kalın bağırsakta bulunmaktadır. E. Coli bakterisinden sonra idrar yolu enfeksiyonuna en sık neden olan bakteriler içerisinde Klebsiella, Protus mirabilis ve Staphylococcus saprohyticus olmaktadır. 

İdrar yolu enfeksiyonu kadınlarda erkeklerden daha fazla görülmektedir. Bunu sebebi ise kadınların idrar yolları ile anüsleri arasındaki genişliğin erkeklere göre daha dar olmasıdır. Bunun yanında idrar yolu enfeksiyonuna neden olan etmenlerin içerisinde el hijyeni de bulunmaktadır. Temas edilen yüzeylerden ellere bakteriler bulaşabilir. Daha sonrasında kontamine olmuş parmaklar ile vajinaya dokunmak bakterilerin idrar yollarına ulaşmasına neden olabilir. Bunun önlenmesi için tuvalete girip çıktıktan sonra ve cinsel birliktelikten önce ellerin yıkanması gerekmektedir.

İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri

İdrar yolu enfeksiyonunda idrar yollarının iç kısmında yer alan astar dokusunda iltihaplanma söz konusu olmaktadır. Bu sebeple de hastalarda yaygın olarak görülen belirtiler içerisinde şunlar yer alır:

• İdrarda kan (hematüri)
• Böğürde, pelvik bölgesinde, karında ya da belin alt kısmında ağrı
• İdrara çıkarken ağrı (dizüri)
• Pelvisin alt kısmında basınç
• Acil idrara çıkma ihtiyacı
• Kötü kokulu idrar
• Sık idrara çıkma
• İdrar kaçırma
• Peniste ağrı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Aşırı yorgun hissetme
• Zihinsel bulanıklık
• Ateş
• Üşüme

İdrar yolu enfeksiyonu tedavi yöntemleri

İdrar yolu enfeksiyonuna genel olarak bakterilerin neden olmasından dolayı tedavisinde antibiyotik kullanılmaktadır. Bu sebeple de idrar yolu enfeksiyonunun evde tedavi edilmemesi ve doktora başvurulması gerekir. 

Antibiyotik seçiminde geniş spektrumlu antibiyotikler tercih edilebileceği gibi yapılan idrar kültür testleri sayesinde hedefe yönelik antibiyotik kullanımı da mümkün olmaktadır. Antibiyotik tedavisinde talimatlara uymak çok önemlidir. Tedavi sona ermeden önce hastanın kendini daha iyi hissetmesi durumunda ilaç kullanımını bırakmaması ve doktorun önerdiği süre boyunca ilacına devam etmesi gerekmektedir. Aksi halde enfeksiyonun kısa süre içeresinde tekrarlaması söz konusu olacaktır.

Çok sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren kişiler için ise antibiyotik kullanımı daha uzun süre devam etmektedir.  Bu hastalara antibiyotik kullanımı çeşitli zamanlarda önerilmektedir. Bunların içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Her gün antibiyotik kullanımı gereken hastalar
• Gün aşırı antibiyotik kullanması gereken hastalar
• Cinsel ilişkiden sonra antibiyotik kullanması gereken hastalar
• Semptomların ilk belirtisini görür görmez antibiyotik kullanması gereken hastalar

İdrar yolu enfeksiyonunda kullanılması gereken spesifik antibiyotik ilaç gruplarının içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Kinolonlar
• Fosfomisin
• Doksisiklin
• Sefalosporinler
• Amoksisilin
• Sülfonamidler
• Nitrofuratoin

İdrar yolu tedavisinde kullanılan antibiyotiklere karşı bağışıklık kazanılabilir mi?

Özellikle sık sık idrar yolu enfeksiyonu olan hastaların antibiyotiğe karşı bağışıklık kazanması olası durumlardan birisidir. Bu sebeple de hekimler bu riski göz önüne alarak doğru bir şekilde tedaviyi planlar. 

Hastaların antibiyotiğe karşı bağışıklık kazanması durumunda ise tedavi daha zorlu olmakla birlikte daha uzun sürmektedir. Bu durumda hekimler alternatif tedavi seçenekleri önermektedir. Diğer tedavi seçenekleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• İzle ve bekle yaklaşımı ile sistemin bu süre içerisinde temizlenmesi sağlanabilir. Bu sebeple de bekleme döneminde bol sıvı tüketilmesi önerilmektedir. Özellikle bol miktarda su içilmesi gerekmektedir.
  
  
• Bazı dirençli vakalarda ya da enfeksiyonun böbreklere ilerlemesi durumunda hastalara hastane yatışı önerilmektedir. Bu sırada uygulanan tedavi ise intravenöz tedavi olmaktadır. Bu tedavide ilaçlar damar yolu ile verilmektedir. Taburcu olduktan sonra ise hastaların oral yolla antibiyotik kullanmaya devam etmesi istenebilir. 

İdrar yolu enfeksiyonu çeşitleri

İdrar yolu enfeksiyonu kendi içerisinde 3 çeşide ayırılmaktadır. İdrar yolu enfeksiyonunun çeşitlenmesinde enfeksiyondan etkilenen kısım önemli olmaktadır. bunun yanında enfeksiyon görülen bölgeler farklı belirtilere de sahiptir.

Üretit

İdrarın mesaneden vücudun dışarısına atılmasını sağlayan ve içi boş bir tüp şeklinde olan üretra da enfeksiyon oluşması durumunda üretit adı verilmektedir. Üretitin en karakteristik belirtisi ise idrar sırasında yanma yapmasıdır.

Sistit

Mesane de enfeksiyon oluşması durumuna sistit adı verilmektedir. Üretranın yukarı doğru çıkan bakteriler nedeni ile oluşur. Sistitin karakteristik belirtileri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Pelvik basınç
• İdrara kan
• Alt karın rahatsızlığı
• Sık sık idrara çıkma
• İdrar yaparken ağrı

Piyelonefrit

İdrar yolundaki enfeksiyon ya da tıkanıklık sebebiyle böbreklerde enfeksiyon oluşması durumuna piyelonefrit adı verilmektedir. İdrar yollarındaki tıkanıklık idrarın böbreklere kaçmasına neden olmaktadır. Piyelonefritin karakteristik belirtileri içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Sırt ya da yan taraflarda ağrı
• Kusma
• Yüksek ateş
• Mide bulantısı
• Titreme
• Üşüme

Geçmeyen idrar yolu enfeksiyonu

Kronik idrar yolu iltihabı, tedavinin doğru bir şekilde yapılmasına rağmen başarılı sonuç alınamaması durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Bazı vakalarda ise tedaviye olumlu yanıt verdikten bir süre sonra tekrarlaması söz konusu olmaktadır. 

Kronik idrar yolu enfeksiyonu tanısının konulabilmesi için 12 aylık süreç içerisinde idrar kültürünün 3 kez pozitif olması ya da 6 ay içeresinde ikinci kez idrar yolu enfeksiyonunun tekrarlaması gerekmektedir. 

Üşütme ve idrar yolu enfeksiyonu 

Soğuk iklim koşulları ve vücudun soğuması hakkında yapılan çalışmalarda vücudun soğuması sebebiyle oluşan soğuk stresinin idrar yolu enfeksiyonu gibi bazı alt karın enfeksiyonları riskini arttırdığını göstermektedir. Bu konuda yapılan çalışmalar idrar yolu enfeksiyonunun kişileri hipotermiden korumak için kullandığı bir savunma mekanizması olduğunu göstermektedir. 

Soğuk aylarda sürekli olarak idrara çıkma isteği ve idrar yolu enfeksiyonu yaşayan kişilerin dikkat etmeleri gereken noktalar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

Sıcak kalmak

Vücudun sıcak tutulması hipotermi tehlikesinin azalmasını sağlayacağı için savunma mekanizmasının devreye girme ihtimalini düşürmektedir. Ayrıca vücudun sıcak kalması diürez olasılığının azalmasını da sağlamaktadır. Bu sebeple de soğuk günlerde kat kat giyinmek ve sıcak iç mekanlarda bulunmak önemlidir.

Yeterince su tüketmek

Soğuk günlerde normalden fazla idrara çıkmak vücudun su kaybetmesine de neden olabilmektedir. Bu sebeple de özellikle bu aylarda normalden daha fazla sıvı tüketmeye özen gösterilmesi gerekir. Susuz kalmak ise vücudun normal fonksiyonlarının bozulmasına neden olabilir.

Dikkatli olmak

Soğuk aylarda yaşanılan değişiklikleri dikkatle takip etmek ve belirtileri erken evrede yakalamak önemlidir.

Hamilelikte idrar yolu enfeksiyonu

Hamilelik döneminde görülen en yaygın bakteriyel enfeksiyon idrar yolu enfeksiyonu olmaktadır. Hamilelik döneminde de idrar yolu enfeksiyonunun farklı türleri görülebilir. Bazı vakalarda ise idrar yolu enfeksiyonu herhangi bir belirti vermez ve tesadüfen keşfedilir. 

Hamilelikte idrar yolu enfeksiyonu belirtileri

Hamilelik sırasında oluşan idrar yolu enfeksiyonu belirtileri herhangi bir zamanda karşılaşılan idrar yolu enfeksiyonu belirtileri ile benzerlik göstermektedir. Bu sebeple de belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır:

• İdrara çıkarken yanma hissi
• Ateş
• Normalden daha sık idrara çıkma hissi
• Kasık kemiğinin üzerinde ağrı
• İdrar kaçırma
• Bulanık, kanlı ya da kokulu idrar
• İdrar yaptıktan sonra mesanenin tam olarak boşalmama hissi

Hamilelik döneminde idrar yolu enfeksiyonu tehlikeli midir?

Hamilelik sürecinde bağışıklık sisteminde meydana gelen değişiklikler nedeni başta olmak üzere bu süreçte vücutta meydana gelen birçok değişiklik idrar yolu enfeksiyonuna neden olmaktadır. Özellikle bebeğin büyümesi ile birlikte mesane üzerinde baskı oluşturması ve mesanenin tam olarak boşalamaması idrar yolu enfeksiyonunun en büyük sebebi olmaktadır. 

Hamilelik sırasında idrar yolu enfeksiyonu geçirmek, yüksek tansiyon riskinin artmasına neden olmaktadır. Bunun yanında bebeğin erken ve düşük doğum ağrılığında doğması da söz konusu olabilmektedir. Bu sebeple de idrar yolu enfeksiyonunun en kısa süre içerisinde tedavi edilmesi gerekir. 

Çocuklarda ve bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu

Çocuklarda ve bebeklerde en sık görülen enfeksiyonların içerisinde idrar yolu enfeksiyonu da yer almaktadır. Ancak çocukların bağışıklık sistemleri bu enfeksiyon ile savaşmada yeterli olmayacağı için en kısa süre içerisinde doktora başvurulması gerekmektedir. Bu dönemdeki idrar yolu enfeksiyonu tedavisi genellikle bir hafta sürmektedir. 

Çocuklarda ve bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu belirtileri

Çocuklarda görülen idrar yolu enfeksiyonu genellikle üretra'da ya da mesane de meydana gelmektedir. Bu sebeple de çocuklarda görülen idrar yolu enfeksiyonu belirtileri içerisinde şunlar yer alır.

• İdrar yaparken yanma ya da batma hissi
• Bulanık görünen veya kötü kokan idrar
• Sık sık idrara çıkma
• İdrar miktarında azalma
• Ateş
• Geceleri tuvalete gitmek için sık sık uyanma
• Mesane bölgesinde görülen karın ağrısı
• Tuvalet eğitimi olan çocuklarda alt ıslatma sorunu

Çocukların böbreklerinde enfeksiyon oluşması durumunda ise yukarıda belirtilen belirtilerin yanı sıra şu belirtiler de yer alır:

• Çocuklarda hasta görünüm
• Ateş
• Titreme
• Sırt ve yan ağrıları
• Şiddetli yorgunluk
• Kusma

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonunun riskleri

İdrar yolu enfeksiyonu kızlarda erkeklere göre daha fazla görülmektedir. Bunun sebebi ise üretralarının daha kısa olması ve anüse daha yakın olmasıdır. Bunun yanında 1 yaşın altında ve sünnetsiz erkek çocuklarında da idrar yolu enfeksiyonu görülme riski artmaktadır. Bunun yanında çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu görülme riskini arttıran faktörler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• İdrar yolların yapısal bir sorun
• İdrarın mesaneden üreterlere ya da böbreklere geri kaçması
• Kötü tuvalet ve hijyen alışkanlıkları
• Ailesinde idrar yolu enfeksiyonu öyküsünün bulunması

İdrar yolu enfeksiyonu böbrekleri nasıl etkiler?

İdrar yolu enfeksiyonunun kronikleşmesi böbreklerin zara görme ihtimalini arttırmaktadır. Kronik idrar yolu enfeksiyonun gerektiği gibi tedavi edilmemesi durumunda ise böbrekte görülebilecek hasarlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Böbrek apnesi
• Böbrek yetmezliği
• Böbrek hasarı
• Hipertansiyon
• Enfeksiyonun kana karışması
• Kalıcı böbrek hasarı 
• Kronik piyeloneferit

İdrar yolu enfeksiyonu nasıl önlenir?

Özellikle sık aralıklar ile idrar yolu enfeksiyonu olan kişilerin bazı yaşam tarzı değişikliklerine giderek idrar yolu enfeksiyonundan kurtulması mümkün olmaktadır. Özellikle kronikleşmiş idrar yolu enfeksiyonunda aşağıda belirtilen noktalara dikkat etmek tekrarlama ihtimalinin ya da sıklığının azalmasını sağlayacaktır.

Hijyen kurallarına uymak

Hijyen kurallarına titizlikle uymak idrar yolu enfeksiyonunun önlenmesinde son derece önemlidir. Özellikle kadınların bu noktaya daha fazla dikkat etmesi gerekmektedir. Çünkü E. Coli bakterisinin rektumdan vajinaya bulaşması daha kolay olmaktadır. Bu sebeple de tuvalet ihtiyacı karşılandıktan sonra önden arkaya doğru temizlemenin yapılması gerekmektedir. 

Regl zamanlarında ise kullanılan hijyenik ürünlerin gerekli aralıklar ile değiştirilmesine dikkat edilmesi gerekir. Bunun yanında vajina temizliği için sabun, vajina temizleyiciler ya da deodorant kullanımından da kaçınılmak gerekir. Çünkü bu ürünler vajinanın doğal bakteri florasının bozulmasına ve enfeksiyonlara daha açık hale gelmesine neden olmaktadır. 

Bol miktarda sıvı tüketimi

Her gün düzenli olarak sağlıklı miktarlarda sıvı tüketmek önemlidir. Bunun yanında bitki ya da meyve çayları da tüketilebilir. Bu sayede idrar yollarındaki bakterilerin temizlenmesi mümkün olmaktadır.

İdrar alışkanlıklarının değiştirilmesi

İdrar, idrar yollarındaki bakterilerin temizlenmesi için son derece önemlidir. Sonuç olarak idrar vücudun atık maddesidir ve mesanenin boşalması ile bu atık maddelerden kurtulunur. Bu sebeple de özellikle idrar yolu enfeksiyonu olan kişilerin sık sık idrara çıkması enfeksiyonun temizlenmesini sağlayacağı gibi enfeksiyon riskinin azalmasına da yardımcı olmaktadır.

Cinsel birliktelikten önce ve sonrasında da idrar yapılması gerekmektedir. Çünkü cinsel ilişki sırasında bakterilerin bulaşması söz konusu olmaktadır. Eğer cinsel ilişkiden önce idrar yapılamıyor ise bölgenin ılık su ile temizlenmesi gerekir.

Doğum kontrol yöntemlerinin değiştirilmesi

Bazı kadınların doğum kontrol yöntemi olarak diyafram kullanması idrar yolu enfeksiyonu riskini arttırmaktadır. Bu sebeple de diğer doğum kontrol yöntemlerine yönelinmesi gerekmektedir. 

Su bazlı kayganlaştırıcı kullanılması

Cinsel ilişki sırasında kayganlaştırıcı kullanan kişilerin kayganlaştırıcılarını su bazlı olanlardan tercih etmeleri önerilmektedir. Özellikle sık sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren kişilerin sperm öldürücü kayganlaştırıcılardan uzak durması gerekmektedir.

Kıyafetler

Dar kıyafetlerin tercih edilmesi idrar yolu enfeksiyonu riskinin artmasına neden olmaktadır. Çünkü bu kıyafetler nemli b ir ortamın yaratılmasına neden olabilir. Bunun önlenmesi için ise bol ve pamuklu kıyafetlerin tercih edilmesi gerekmektedir. 

İlaçlar

Özellikle menopoz sonrası kadınların kullanmış olduğu östrojen içeren kremler vajinanın bakteri florasının değişmesine neden olmaktadır. Bu durum da idrar yolu riskinin artmasına neden olmaktadır. Bu sebeple de menopoz döneminde olan ve sık sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren hastaların bu durumu hekimleri ile görüşmeleri gerekmektedir.