Kolit

Kolit nedir?

Kolit en basit hali ile kalın bağırsak iltihabı olarak tanımlanabilir. Kolit bağırsak mukozasının virüs ya da bakterilere verdiği iltihabi cevap olmaktadır. Kolit bağırsaklarda ülsere neden olmasının yanı sıra genel olarak akut ve kronik olarak ikiye ayrılmaktadır. Toplumda en sık görülen bağırsak iltihabı hastalıkları içerisinde ise Crohn ve ülseratif kolit hastalıkları olmaktadır.

Kolit hastalıkları belli bir süreç içerisinde ilerlemektedir. Bu süreç üçe ayrılır. Bunlar alevlenme, şiddetlenme ve remisyona girme olmaktadır. Hastalık remisyona girdiğinde belirtiler ortadan kaybolur. Bu hastalıkların tedavisi ile görülen komplikasyonların engellenmesi ve hastalığın ilerlemesinin durdurulması mümkün olmaktadır.

Kolit nedenleri

Kolitin nedeni genellikle bilinmemektedir. Ancak belirlenebilen kolit nedenleri içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Bazı bakterilerin kalın bağırsakta popülasyonunun artması
• Yenidoğanlarda görülen nekrotizan enterokolit
• Kalın bağırsağa radyasyon geçişinin olması
• Kan akışının olmaması
• Ülseratif kolit
• Crohn hastalığı
• Bakteriler nedeniyle gıda zehirlenmelerinin yaşanması
• Virüs ya da parazitlerin neden olduğu enfeksiyonlar

Kolit çeşitleri

Kolit birçok alt çeşide sahip olmaktadır. Bu çeşitlerin içerisinde ise şunlar yer alır.

Crohn hastalığı

Crohn hastalığı sindirim sisteminin herhangi bir bölümünü etkileyebilen bir hastalık olmaktadır. Bunun yanında genellikle ince bağırsaklardaki tutuluma neden olmaktadır. Crohn hastalığı sadece bağırsak dokusunun üst yapısını değil daha derin dokuları etkilemektedir.

Ülseratif kolit

Ülseratif kolitte etkilenen bağırsak bölümleri içerisinde kalın bağırsak ve rektum bulunmaktadır. Kalın bağırsakların iç yüzeylerinin iltihaplanması sonucunda oluşan ülseratif kolitin neden olduğu belirtilerin yaklaşık olarak %95’i rektumda görülmektedir. Bunun yanında ülseratif kolit hastalığı genellikle makattan yukarı doğru ve tüm kalın bağırsak boyunca yayılım göstermektedir.

Ülseratif kolitin belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır. Görülen belirtiler hastalığın şiddetine ve inflamasyonun yoğunluğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

• Göz iltihabı
• Ağız yarası
• Cilt sorunları
• Mide bulantısı
• Eklem ağrısı
• Eklemlerde şişme
• Kilo kaybı
• İştahsızlık
• Makattan kan gelmesi
• Rektal ağrı
• Ateş
• İshal
• Karın ağrısı
• Karından seslerin gelmesi

Atakların şiddetli olmasında durumunda bu belirtilerin yanında nefes darlığı ve düzensiz kalp atışları da hastalarda görülen semptomlar içerisinde yer almaktadır.

Ülseratif kolit kendi içerisinde çeşitlere ayrılmaktadır. Ülseratif kolitin çeşitlenmesinin altında yatan neden ise inflamasyonun görüldüğü bölge ve şiddetidir. Ülseratif kolit türleri içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Fulminant kolit
• Tüm kolonun iltihaplanmasına neden olan pancolitis veya evrensel kolit
• Rektumdan başlayarak kalın bağırsağın sol kısmının iltihaplanmasına sol taraflı kolit adı verilmektedir.
• Rektum ve rektuma bitişik olan kolonun küçük bir bölümünün iltihaplanması durumuna proktosigmoidit adı verilmektedir.
• Rektumun iltihaplanması ise ülseratif Proktit olarak adlandırılmaktadır.

Ülseratif kolitin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Ancak bağışıklık sisteminin sağlıklı dokulara saldırması sebebiyle oluştuğu düşünülmektedir. Bunun yanında bazı etnik gruplarda daha fazla görülmesi sebebiyle genetik olduğu da düşünülmektedir. 30 yaşın üzerindeki kişilerde daha sık görülen ülseratif kolitin çevresel sebepler nedeniyle ortaya çıktığına dair bulgular ise yapılan çalışmalar ile kanıtlanamamıştır.

Ülseratif kolitin bu kadar önemli olmasının nedeni tedavi edilememesi durumunda kolon kanseri riskini arttırmasıdır. Bunun yanında ülseratif kolitin neden olduğu farklı hastalıklar da bulunmaktadır. Bu hastalıkları ise şu şekilde sıralamak mümkün olmaktadır:

• Omurilik kemikleri arasında eklem iltihabı
• Pıhtılaşma riski
• Nadir olarak görülse de karaciğer hastalıkları
• Sepsis
• Bağışıklık sisteminin çökmesi
• Aşırı su kaybı
• Bağırsaklarda kanama
• Kolon delinmesi
• Kalın bağırsak duvarının kalınlaşması

Alerjik kolit

Genellikle çocuklarda görülen bir kolit türü olan alerjik kolit özellikle inek ve soya sütü sebebiyle görülmektedir. Belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Kanlı dışkı
• İshal
• Kabızlık
• Bulantı
• Karın ağrısı
• Gaz

Mikroskobik kolit

Özellikle ileri yaştaki kişilerde görülen isalin %20’sinden sorumlu olan mikroskobik kolit teşhisi zor olan kolit çeşitlerinden birisi olmaktadır. Mikroskobik kolitte endoskopi görüntülemesi normal olmakla birlikte bağırsak mukozasından alınan örneklerin çeşitli yöntemlerle incelenmesi ile tanı konulabilmektedir. Bu sebeple de mikroskobik kolittin kesin tanı alabilmesi için biyopsi şart olmaktadır.

Mikroskobik kolitin nedenleri henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Genetik yatkınlığın yanı sıra bazı besinlere kalın bağırsağın gösterdiği aşırı tepkiler de neden olabilmektedir. Bunun yanında otoimmün hastalıklar ile mikroskobik kolit arasında güçlü bir bağlantı bulunduğu bilinmektedir.

Mikroskobik kolit belirtileri içerisinde öncelikle ishal bulunmaktadır. Her yaşta görülen kronik ishalde öncelikle mikroskobik kolitin araştırılması gerekmektedir. Araştırma sırasında kalın bağırsağın birçok yerinden örnek alınması gerekmektedir.

Enfeksiyöz kolit

Kolit çeşitleri arasında bulaşıcılığı en yüksek olan çeşidi enfeksiyöz kolit olmaktadır. Dışkının oluştuğu kalın bağırsaklardaki kolonun iltihaplanması olarak tanımlanmaktadır. Enfeksiyöz kolitte görülen belirtiler gastroenterit ve IBD benzeri semptomlara neden olabilmektedir. Bu belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Kilo kaybı
• İştah kaybı
• Ateş
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı
• Kusma
• Sulu ya da kanlı ishal

Enfeksiyöz kolitte kendi içerisinde çeşitlere ayrılmaktadır. Enfeksiyöz kolit türleri ve bu türlerin nedenleri ise şunlar olmaktadır:

• Adenovirüs, norovirüs, sitomegalovirüs ve rotavirüs neden olduğu viral kolit.
• Mycobacterium tuberculosis, Campylobacter jejuni, Clostridum difficile, Salmonella, Yersinia enterocolitica ve Escherichia coli gibi bakterilerin neden olduğu bakteriyel kolit.
• Entamoeba histolytica parazitik kolite neden olmaktadır.
• Son olarak klamidya, HIV, Herpes simplex1 ve 2, gonore ve sifiliz cinsel yolla bulaşan kolite neden olmaktadır.

İskemik kolit

Kalın bağırsağın bir kısmına geçici kan akışının azalması ile ortaya çıkan istemik kolit genellikle kolonu besleyen kan damarlarının daralmasından kaynaklanmaktadır. Bunun yanında düşük kan basıncı da istemik kolite neden olabilmektedir. Kan akışının azalması ile hücrelerin oksijeni azalır ve bu durum da kolon dokusunun zarar görmesine neden olabilir. 64 yaşın üzerindeki kişilerde daha sık görülen istemik kolitin nedenleri arasında şunlar yer almaktadır:

• Kalp yetersizliği
• Kolun kan akışına zarar veren cerrahi müdahaleler
• Diyabet
• Damar sertliği
• Radyoterapi tedavisi görmek
• Yüksek tansiyon
• İnme geçirmek
• Kan dolaşımının etkilenmesine neden olan periferik arter hastalığı
• Sigara içmek
• Travma geçirmek
• Kansızlık
• Kolon kanseri

İstemik kolit kolonun herhangi bir kısmında görülebilmektedir. Ancak sıklıkla karın bölgesinin sol tarafında ağrıya neden olmaktadır. Diğer bir yandan istemik kolit diğer sindirim problemleri ile karıştırılan belirtilere neden olmaktadır. Bu belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Mide bulantısı
• İshal
• Bağırsakların hızlı hareket etmesi ile acil tuvalete çıkma hissi
• Dışkıda parlak kırmızı ya da kestane rengi kan 
• Dışkı olmadan kan çıkışı
• Karında ani bir şekilde ortaya çıkan ağrı, kramp ya da hassasiyet

İstemik kolitin tedavi edilebilmesi için bazı vakalarda ilaç kullanılması gerekebilir. Ancak genellikle kendi kendine iyileşen bir kolit türü olmaktadır.

Antibiyotik kullanımına bağlı psödomembranöz kolit

Kalın bağırsağın iç astarında görülen iltihaplardan birisi olan psödomembranöz kolitin nedeni antibiyotik kullanımına bağlı komplikasyonlar olmaktadır. Hastalığın görülmesinin en yaygın nedeni ise Clostridium difficile enfeksiyonu olmaktadır. Bu bakterin bağırsaklarda aşırı derecede çoğalması kolite neden olmaktadır. Normal şartlarda da bu bakteri bağırsak florasının içerisinde yer almaktadır. Ancak iyi bakteriler Clostridium difficile bakterisinin aşırı çoğalmasını engeller. Ancak antibiyotik kullanımı iyi bakterilerin popülasyonlarını azalttığı için zararlı bakterilerin popülasyonunun artmasına neden olabilmektedir. Bu durumda da ortaya psödomembranöz kolit çıkar.

Kolajenöz kolit

Bulaşıcı kolit türlerinden birisi olan Kolajenöz kolit kalın bağırdakta oluşan enfeksiyondan dolayı meydana gelmektedir. Kolon astarının alt tabakasında yer alan kolajen tabakası bağırsaklardan su emilimini engellediği için ishale neden olmaktadır. Özellikle ishalin a2 haftadan daha uzun sürdüğü ve istemsiz kilo vermenin gözlemlendiği kişilerin doktora başvurması gerekmektedir.

Spastik kolit

Spastik kolit hastalığının nedeni tam olarak anlaşılamamakla birlikte sinirsel kolit adı ile de anılmaktadır. Özellikle duygusal baskı ve stres altında olan kişilerde görülen spastik kolit, kadınlarda erkeklere oranla 2 kat daha fazla görülen bir kolit türü olmaktadır. Spastik kolitin karakteristik belirtisi ise ishal ya da kabızlık olmaktadır.

Radyoterapi yan etkisi olarak görülen radyasyon kolit

Radyasyon kolit olarak da adlandırılan bu kolit türü kanser tedavisinin bir parçası olan radyoterapinin bir yan etkisi olmaktadır. Radyoterapinin bağırsakların zarar görmesine neden olması kolite de neden olmaktadır.

Lenfosittik kolit

Lenfosittik kolitin oluşmasında beyaz kan hücreleri rol almaktadır. Beyaz kan hücreleri aynı zamanda lenfosit olarak adlandırılır ve kalın bağırsağın iç duvarında birikmesi durumunda lenfosittik kolit hastalığı meydana gelir.

Kolit tanı yöntemleri

Kolitin tanı alabilmesi için öncelikle hekimler hastaların öykülerini alırlar ve daha sonrasında fiziki muayene yaparlar. Bunun yanında kan ve gayda testleri de uygulanmaktadır. Bunun yanında kalın bağırsağın iç yapısının incelenmesi için kolonoskopi yapılır ve son olarak gerekli görülmesi durumunda biyopsi uygulanmaktadır.

Kolit belirtileri

Kolitin farklı türlerinin olması sebebiyle belirtilerin de farklılık göstermesi mümkün olmaktadır. Ancak tüm kolit türlerinin ortak belirtileri içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Eklem ağrıları
• Eklemlerde şişme
• Gözde kızarıklık
• Yanma hissi
• Karaciğer fonksiyonlarında bozulma
• Cilt döküntüleri
• Makatta akıntı
• Kusma
• Ateş
• Titreme
• Dışkıda kan
• İshal
• Kabızlık
• Kansızlık
• Şişkinlik
• Karın ağrısı ve kramp

Kolit tedavisi

Farklı kolit türlerinin bulunmasından dolayı kolit tedavisi de farklılık göstermektedir ve her kolit türüne göre tedavi çeşitlenmektedir.

Psödomembranöz kolit tedavisi

Kullanılan antibiyotiklerin Psödomembranöz kolite neden olmasından dolayı tedavinin ilk adımı antibiyotik kullanımının durdurulmasıdır. İlaç kullanımının durdurulması ile belirtilerde iyileşmeler görülmektedir. Ancak belirtilerde iyileşme görülmemesi durumunda hastalığa neden olan Clostridium Difficile için antibiyotik kullanımı gerekli olmaktadır. Hastalığın tekrarlaması durumunda ise cerrahi müdahale bir seçenek olmaktadır. Bunun yanında hastalığın tekrarlamaması için beslenme tarzına da dikkat edilmesi gerekir. Bu değişiklikler içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Baharatlı yiyeceklerden uzak durmak
• Kızartma tüketmemek
• Gün içerisinde tüketilen öğün sayısının arttırılması
• Yumuşak ve kolay sindirilebilen besinlerin seçilmesi
• Kahve, çay, gazlı içecek ve alkolden uzak durmak
• Bol sıvı tüketmek

İstemik kolit tedavisi

İstemik kolit tedavisinin planlanmasında hastalığın şiddeti önemli olmaktadır. Çünkü istemik kolitin neden olduğu şikayetlerin önemli bir kısmı geçici olmaktadır. İstemik kolit tedavisinde kullanılabilecek yöntemler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Kolonun delinmesi, ya da bağırsakta tıkanıklıkların yaşanması durumunda cerrahi müdahale yapılmaktadır.
• Kan damarlarının daralmasına neden olan hormon, migren ve bazı kalp ilaçlarının kesilmesi gerekebilir.
• Eğer istemik kolite neden olan etmen kalp yetmezliği ya da başka bir hastalı ise o zaman bu sağlık probleminin ortadan kaldırılması gerekmektedir.
• Kan pıhtılaşması olan hastalarda pıhtıların çözülmesi için ilaçlar kullanılabilir.
• Hafif geçirilen istemik kolit atakları için su diyeti, antibiyotik kullanımı ve yakın gözlem yeterli olabilmektedir.

Spastik kolit tedavisi

Strese bağlı olarak görülen spastik kolitte iltihap söz konusu olmadığı için antibiyotik kullanımına gerek bulunmamaktadır. Bu sebeple de spastik kolit tedavisinde genellikle kabızlık ya da ishal giderici ilaçların kullanılması yeterli olabilmektedir. Bunun yanında stresle mücadele edilebilmesi için psikolojik destek alınması önerilmektedir.

Mikroskobik kolit tedavisi

Mikroskobik kolit genellikle kendi kendine iyileşen bir kolit türü olmaktadır. Ancak nadir olarak görülse de uzun süreli tedavi de gerekli olabilmektedir. Mikroskobik diyet tedavisinde genellikle ishale yönelik ilaçlar ve diyet uygulanmaktadır.

Kolit beslenme

Kolitin nedeni beslenme olduğu düşünülmese de beslenmede bazı değişiklikler yapmak özellikle ülseratif kolitin kontrol edilmesine yardımcı olmaktadır. Her hasta için önerilen diyetlerin farklı olması gerekir. Uygun diyetin belirlenebilmesi için ise gerekli testlerin yapılması gerekmektedir. Kolit hastalarının dikkat etmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Öğünleri küçültmek
• Öğünleri sıklaştırmak
• Bol miktarda sıvı tüketmek
• Kafein, gazlı içecekler ve alkolden uzak kalmak
• Gıda takviyeleri kullanmak
• Yüksek kalorili diyetlerin uygulanması hastaların istemsiz olarak kilo kaybetmesini engelleyecektir. 
• Özellikle ülseratif kolit olan kişilerde aynı zamanda laktoz intoleransı da görüleceği için beslenmeden süt ve süt ürünlerinin çıkarılması gerekebilir. 
• Kolitin bağırsaklarda yağ emilimini azaltmasından dolayı diyetin düşük yağlı olmasına özen gösterilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde yağlı yiyecekler semptomların artmasına neden olacaktır.
• Bağırsak hareketlerinin yavaşlaması ve krampların azaltılması için tuz tüketimine de dikkat edilmesi gerekmektedir. Kolit hastalarının beslenmelerinden tuzu çıkarması ile bu belirtiler de iyileşme görülür.
• Son olarak kolit hastalarında gluten hassasiyeti de sıklıkla görülen bir durumdur. Bu sebeple de beslenmelerinden glutenin çıkarılması gerekebilir.

Yemek günlüğü tutmak

Beslenmenizi düzenlemek için öncelikle bir beslenme günlüğü tutarak işe başlamak gerekir. Bu günlük sayesinde bazı besinlerin belirtileri kötüleştirdiğini fark edilebilir. Bu sayede sorunlu besinler beslenmeden çıkarılabilir. Ancak besinleri diyetten çıkarmadan önce hekim ile konuşulması gerekmektedir. Çünkü alınması gereken vitamin ve minerallerin tam olarak alınması gerekmektedir.

Yeni bir besin denenecek ise o zaman günde sadece bir farklı besinin denenmesi gerekmektedir. Bu sayede besinin herhangi bir sorun yaratıp yaratmadığının belirlenmesi kolay olur.

Düşük kalıntılı diyet

Özellikle alevlenme döneminde düşük kalıntılı ve lifli besinler tüketmek belirtilerin iyileştirmesinde etkili olmaktadır. Bu diyetler dışkının miktarını ve sıklığını azaltmak için tasarlanmış olan diyetlerdir.

Düşük kalıntılı diyete örnek olarak şu besinler verilebilir:

• Yumurta
• Yağsız et
• Balık
• Pişmiş sebzeler
• Beyaz pirinç
• Düşük lifli makarna
• Erişte
• Mısır gevreği gibi tam tahıl olmayan kahvaltılıklar
• Beyaz ekmek

Kolit bulaşıcı mıdır?

Kolittin bulaşıcı olan ve bulaşıcı olmayan türleri bulunmaktadır. Bunun yanında aynı kolit çeşidinin bulaşıcı olan ve olmayan türleri de bulunmaktadır.

• Mikroskobik kolit bulaşıcı değildir.
• Enfeksiyöz kolitin birçok türü bulaşıcı olmaktadır. Ancak bulaşıcı olamayan türleri de bulunmaktadır. Bunların içerisinde istemik kolit bulaşıcı olmayan türler içeresinde yer alır.
• Psödomembranöz kolit bulaşıcıdır.
• Alerjik kolit bulaşıcı değildir.
• Ülseratif kolitin bulaşıcılığı bulunmamaktadır. 
• Crohn hastalığının bulaşıcılığı bulunmaz.
• Proktit kolitin bulaşıcı olan ve olmayan türleri bulunmaktadır.
• Enterit kolitin de bulaşıcı olan ya da olmayan türleri bulunmaktadır.