Periferik Damar Hastalığı

Periferik Damar Hastalığı Nedir?

Periferik damar hastalığı bacaklardaki atardamarlarda plak birikimine verilen isimdir. Bacak atardamarları kalpten kollara ve bacaklara oksijen ve besin açısından zengin kanı taşımakla görevlidir. Periferik arter hastalığı aynı zamanda periferik vasküler hastalık olarak da bilinmektedir.

İçi boş tüpler şeklinde olan atardamarlar, kanın pıhtılaşmasını önleyen ve sabit kan akışını destekleyen pürüzsüz bir astara sahiptir. Periferik atardamar hastalığının görülmesi halinde ise atardamar duvarının iç yüzeyinde yağ, kolesterol ve diğer maddelerden oluşan plak birikir. Bu durum atardamarların yavaş bir şekilde daralmasına neden olur.

Birçok plak birikintisinin dışı sert içi ise yumuşaktır. Sert yüzey çatlayabilir ya da yırtılabilir. Bu durum kandaki pıhtılaşma faktörlerinden birisi olan trombositlerin bölgeye gelmesine neden olarak plakların çevresinde kan pıhtılarının oluşmasına neden olur. Bu durum atardamarın daha fazla daralması ile sonuçlanır.

Atardamarın pıhtı ve plak sebebi ile daralması ya da tıkanması durumunda ise kan organların ve diğer dokuların beslenmesini sağlamak için o bölgeden geçemez. Bu durum tıkanıklığın altında kalan bölgelerde doku ölümüne neden olarak kangren görülmesine sebep olur. Kangren en sık ayak parmaklarında görülmektedir.

Periferik atardamar hastalığı olan bazı kişilerin durumları hızlı bir şekilde kötüleşebilir. Bu durumun oluşmasında plağın yeri ve kişinin sağlık durumu son derece etkilidir.

Periferik Damar Hastalığının Nedenleri

Periferik damar hastalığı genel olarak atardamarda plak birikmesi sebebi ile oluşmaktadır. Bu sürece ateroskleroz adı verilmektedir. Kan akışının azalmasına neden olur. Ateroskleroz vücuttaki tüm damarların etkilenmesine neden olmaktadır. Uzuvlara kan sağlayan atardamarlarda meydana gelmesi halinde ise periferik atardamar hastalığına neden olmaktadır.

Bu hastalığın daha az yaygın görülen nedenleri içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Kan damarı iltihabı
• Kol ya da bacaklarda yaralanma
• Kaslarda ya da bağlardaki değişiklikler
• Radyasyona maruz kalma

Periferik Atardamar Hastalığının Belirtileri

Periferik atardamar hastalığı olan kişilerin yarısında herhangi bir belirti görülmez. Bu durum yaşam boyu gelişmeye devam edebilir ve belirtiler atardamarın %60’nın tıkanmasından sonra görülmeye başlanır. Periferik atardamar hastalığında görülebilecek belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Özellikle düz bir şekilde yatarken ayaklarda ve ayak parmaklarında yanma ve ağrı
• Özellikle bir ayağın diğerinden daha soğuk olması
• Ciltte kızarıklık ya da renk değişiklikleri
• Daha sık görülen cilt ve yumuşak doku enfeksiyonları
• İyileşmeyen ayak yaraları
• Bacakta uyuşma ve güçsüzlük
• Bacaklarda ya da ayaklarda nabız olmaması
• Yürüme ya da merdivayaken çıkma gibi belli aktivitelerden sonra kalça, uyluk veya baldır kaslarında birinde ya da her ikisinde de ağır kramplar
• Ayak tırnaklarının yavaş büyümesi
• Yazma ve örgü örme gibi kol ve ellerin kullanıldığı aktivitelerden sonra kollarda oluşan ağrı ve kramplar
• Erektil disfonksiyon
• Bacaklardaki tüylerin dökülmesi ya da tüylerin uzama hızının azalması
• Durumun kötüleşmesi halinde artan ağrılar sebebi ile uykunun bölünmesi
• Yatarken hissedilen ağrıların ayakların sarkıtılması ya da yürüme ile hafiflemesi

Periferik Damar Hastalığının Tanı Kriterleri

Periferik atardamar hastalığının teşhis edilmesi için öncelikle fiziki muayene uygulanmaktadır. Bunun yanında tıbbi geçmiş hakkında gerekli bilgiler alınır. Periferik atardamar hastalığı söz konusu olduğunda etkilenen bölgede nabız zayıf olabilir ya da hiç olmayabilir. Bunun yanında tanının doğrulanması için uygulanabilecek testlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.

Kan Testleri

Periferik atardamar hastalığı ile ilişkili olabilecek diyabet, yüksek kolesterol ve trigliserit gibi durumların araştırılması için uygulanmaktadır.

Ayak Bileği- Kol İndeksi (ABI)

Periferik atardamar hastalığının teşhis edilmesinden en sık kullanılan testtir. Ayak bileğindeki kan basıncı ile koldaki kan basıncı karşılaştırılır. Bunun için koşu bandından yürünmesi gerekebilir. Yürüyüş sırasında atardamarların kontrol edilmesi için egzersizden önce ve sonra kan basıncı ölçülebilir.

Bacak ya da Ayak Ultrasonu

Kanın kan damarlarında nasıl hareket ettiğinin anlaşılması için kullanılmaktadır. Bunun için genellikle doppler ultrasonu kullanılmaktadır.

Anjiyografi

Atardamardaki tıkanıkların aranması için çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılmaktadır. Görüntüleme yönteminden önce tıkalı damarın anlaşılabilmesi için kontrast madde enjekte edilir. Bu sayede damarların daha net bir şekilde görüntülenmesi sağlanabilir. 

Periferik Damar Hastalığının Tedavi Yöntemleri

Periferik damar hastalığının tedavisinin hedefleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Bacak ağrısı gibi belirtilerin yönetilmesi
• Kalp krizi ve felç riskinin azaltılması için atardamar sağlığının iyileştirilmesi

Periferik damar hastalığının tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı durumlarda ilaç kullanımı gerekli olmaktadır.

Periferik damar hastalığında yaşam tarzı değişiklikleri özellikle erken evrede belirtilerin iyileştirilmesine yardımcı olmaktadır. Bu değişikliklerin içerisinde özellikle sigara kullanımının bırakılması ve planlı egzersiz yapılması yer almaktadır.

İlaç Tedavisi

Periferik damar hastalığının belirtilere neden olması durumunda çeşitli ilaçlar reçete edilebilmektedir. Bu ilaçların içerisinde şunlar yer alabilir.

• Statin adı verilen ilaçlar genellikle reçete edilen ilaç grubu içerisinde yer almaktadır. Bu ilaçlar kötü kolesterolün düşürülmesine ve arterlerdeki plak birikiminin azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Bunun yanında kalp krizi ve felç riskinin azalmasını sağlar.
  
  
• Tansiyonun kontrol altına alınabilmesi için tansiyon ilaçları reçete edilebilmektedir. Kontrolsüz yüksek tansiyon atardamarların sertleşmesine ve katı hale gelmelerine neden olabilmektedir. Bu durum kan akışının yavaşlamasına neden olur.
  
  
• Kan şekerinin kontrol edilmesine yönelik olarak da ilaçlar reçete edilebilir. Diyabet olan kişilerde kan şekerinin kontrol altına alınması son derece önemlidir.
  
  
• Pıhtılaşmayı önleyen ilaçlar uzuvlara daha fazla kanın gitmesini sağlayabilir.
  
  
• Silostazol ilacı kanın incelmesini sağlamasının yanı sıra kan damarlarının da genişlemesini sağlamaktadır. Bu sayede bacaklara giden kanda artış olur. Bu sayede bacak ağrılarının tedavi edilmesi mümkündür. 

Periferik Damar Hastalığı Ameliyatı

Periferik damar hastalığının topallamaya neden olması durumunda cerrahi tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi gerekmektedir.

Periferik Damar Hastalığı Ameliyatının Yöntemleri

Periferik damar hastalığında uygulanabilecek cerrahi tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

Anjiyoplasti ve Stent Yerleştirilmesi

Bu certahi yöntem tıkalı olan atardamarın açılması için uygulanmaktadır. Bunun için cerrah tıkalı olan damara katater yönlendirir. Daha sonrasında damarın açılması için küçük bir balon şişirilir. Damarın daha sonrasında çık kalmasını sağlamak için ise atardamara küçük bir tel örgü olan stent yerleştirilir. 

Bypass Ameliyatı

Bu ameliyatlarda vücudun farklı bir bölgesinden alınan sağlıklı bir kan damarı ya da sentetik bir damar kullanılarak tıkalı atardamar etrafından alternatif bir yol oluşturulur. Bu sayede bacaklara kan ulaştırılır.

Trombolitik Tedavi

Kan pıhtısının atardamarı tıkaması halinde pıhtı çözücü bir ilacın direkt olarak ilgili bölgeye zerk edilmesidir. 

Periferik Damar Hastalığı Ameliyatının Faydaları

Periferik damar hastalığında cerrahi müdahalede bulunulması durumunda kan damarının hızlı bir şekilde açılması mümkün olmaktadır. Bu sayede bacağa kan hızlı bir şekilde iletilir. Bu durum doku kaybının minimum seviyede kalmasını sağlarken aynı zamanda hastalık sebebi ile görülen belirtilerin de ortadan kalkmasını sağlar.

Periferik Damar Hastalığı Ameliyatının Komplikasyonları

Periferik damar hastalığı ameliyatlarından sonra görülebilecek sorunlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kateterin cilde girdiği yerde şişlik, kanama ve ağrı
• Göğüs ağrısı
• Nefes darlığı
• Ateş
• Titreme
• Baş dönmesi
• Bacaklarda uyuşukluk
• Karın ağrısı
• Kesi yerinin açılması

Periferik Damar Hastalığının İyileşme Süreci

Periferik damar hastalığının tedavisinde cerrahi yöntemlerin tercih edilmesi durumunda iyileşme süreci şu şekilde ilerlemektedir.

• Uygulanan prosedüre bağlı olarak hastaların 1- 2 gece hastanede kalmaları gerekmektedir. 
• Ateroktomiden sonra iyileşme süreci birkaç gün içerisinde tamamlanmaktadır.
• Anjiyoplasti işleminden sonra iyileşme süreci bir hafta içerisinde tamamlanmaktadır.
• Bypass ameliyatından sonra iyileşme süreci 6- 8 hafta içerisinde tamamlanmaktadır.

Periferik Damar Hastalığı Olan Bireyler Nelere Dikkat Etmeli?

Periferik damar hastalığı olan kişilerin önemli bir kısmı yaşam tarzlarında yapacakları değişiklikler ile belirtilerin kontrol altına alınmasını sağlayabilir. Bu değişiklikler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Tütün ürünlerinin kullanımının bırakılması
• Lif açısından zengin bir diyetin benimsenmesi
• Kolesterol, yağ ve sodyun açısından düşük bir diyetin benimsenmesi
• Düzenli egzersiz yapmak
• Yüksek tansiyon, diyabet ve yüksek kolesterol gibi sağlık sorunlarının tedavi edilmesi.
• Stres seviyesinin düşürülmesi
• Enfeksiyon riskinin azaltılması için ayak ve cilt bakımının titizlikle uygulanması.

Periferik Damar Hastalığının Riskleri

Periferik hastalığı nedeni ile görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kritik uzuv iskemisi durumunda yaralanma ya da enfeksiyon sebebi ile dokular ölmektedir. Belirtileri içerisinde uzuvlarda iyileşmeyen açık yaralar yer almaktadır. Bu durumun tedavi edilmesi için genellikle uzvun kesilmesi gerekmektedir.
• Atardamarda plak birikmesi kalp ve beyindeki kan damarlarının da etkilenmesine neden olarak inme ve kalp krizi görülmesine neden olmaktadır. 
• Periferik damar hastalığının neden olduğu ağrı sebebi ile hareket kabiliyeti kısıtlanabilir.
• Etkilenen kısımda şiddetli ağrılar görülebilir.

Periferik Damar Hastalığı Kimlerde Görülür?

Periferik damar hastalığının görülme riskinin artmasına neden olabilecek faktörler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Sigara kullanmak
• Diyabet hastası olmak
• Ailde periferik arter hastalığı, felç ya da kalp hastalığı öyküsünün bulunması
• Yüksek tansiyon
• Yüksek kolesterol
• Koroner arter hastalığı riskinin artmasına neden olan ve homosistein adı verilen bir tür amino asitin yüksek seviyede olması
• 65 yaşın üzerinde olmak
• Obez olmak
• Kan pıhtılaşma bozukluğunun bulunması
• Böbrek hastalığına sahip olmak