Romatizma nedir?
Eklemler, tendonlar, bağlar, kemikler ve kasların etkilenmesine neden olan romatizma birçok farklı türü bulunmaktadır. Eklemlerin etkilenmesine neden olan romatizmal hastalıklara genel olarak artrit adı verilmektedir. Bazı durumlarda bu hastalıklara iskelet sistemi hastalıkları da denmektedir.
Bu durumu inceleyen tıp alanına romatoloji adı verilmektedir. Doktorun romatizmal bir hastalıktan şüphelenmesi durumunda hastalarının romatoloğa yönlendirmektedir. Kronik bir hastalık olan romatizma bazı durumlarda iç organları da etkilemektedir.
İltihaplı ve iltihapsız romatizma olarak kabaca ikiye ayrılır. İltihaplı romatizma öncelikli olarak eklem dokuları olmak üzere çeşitli dokularda immün mekanizmaları sebebiyle hasara ve çeşitli sorunlara yol açan kronik bir hastalıktır. Eklemlerde neden olduğu iltihaplanma ağrı ve eklem hareketlerini kısıtlaması ile karakterize olmaktadır.
Romatizma tanı yöntemleri
Romatizmanın teşhis edilebilmesi için öncelikle hastaların şikayetleri incelenmektedir. Bunun yanında kesin tanı konulabilmesi için bazı görüntüleme testlerinden yardım alınmaktadır. Bu görüntüleme yöntemleri içerisinde şunlar bulunur.
- Röntgen
- Manyetik rezonans
- Bilgisayarı tomografi taraması
- Eklem ve kemik ultrasonu
Görüntüleme yöntemlerinin yanı sıra hastalara uygulanacak bazı testlerde romatizmanın türünün belirlenmesi açısından kullanılmaktadır. Bu testler içerisinde şunlar bulunmaktadır.
- ESH
- CRP
- Eklem sıvısı ve doku örneği
Romatizma nedenleri
Romatizmanın görülmüş olduğu dokularda tahrip sonucunda aşınma oluşması halinde romatizma meydana gelmektedir. Hemen hemen her yaşta görülmesinin sebebi genetik geçiş, cinsiyet, obezite, çevresel faktörler ve yaş gibi nedenler ile görülmesidir.
Romatizmaya neden olan etmenler romatizmanın türüne bağlı olarak değişiklik göstermektedir. İltihaplı romatizma türlerinin görülmesine neden olan etmen bağışıklık sisteminin görülen bir hata sonucunda bağışıklık sisteminin sağlıklı dokulara saldırmasıdır.
İltihapsız romatizma ise genellikle genetik geçişli olarak görülmektedir. Bunun yanında cinsiyet, kilo ve yaş gibi etmenlerde görülme ihtimalini arttırmaktadır. Romatizmanın sıklıkla rastlanan nedenleri içerisinde şunlar da yer almaktadır.
- Ağır spor yapılması
- Darbe ve yaralanmalar
- Metabolik problemler
- Yaşam tarzı
- Eklem ve dokuların yıpranması
- Stres
Romatizma belirtileri
Romatizmanın türüne bağlı olarak hastalarda görülen belirtilerde değişiklik göstermektedir. Yaygın görülen belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Birden fazla eklemde görülen ağrı
- Etkilenen eklemlerde kızarıklık ve şişlik
- Eklem sertliği
- Özellikle ayak bilekleri, diz ve dirseklerde hissedilen ağrı
- Göğüs ağrısı
- Nefes darlığı
- Saç dökülmesi
- Omurgaya doğru yayılan bel ağrısı
- Hareket etmede zorluk
- Güneşe karşı hassasiyet
- İştahın azalması
- Ateş
- Kilo kaybı
- Kronik yorgunluk
- Özellikle sabahları olmak üzere eklemlerde tutukluk
- Enerji düşüklüğü
- Dinlenirken artan ağrı
- Ayağa kalkarken artan ağrı
- Böbrek fonksiyonlarının bozulması
- Döküntü
- Gözlerde tahriş ve yanma
- Ayak tırnaklarında oluşan değişiklikler
- Ağız kuruluğu
- Beze oluşumu
Romatizma tedavi yöntemleri
Romatizma tamamen iyileştirilebilen bir hastalık olmamakla birlikte bu alanda son yıllarda görülen gelişmeler sayesinde belirsizler önemli bir kısmı kontrol altına alınabilmiştir. Romatizma tedavisinde hastaların ve sağlık ekiplerinin sürekli olarak iletişimde olmaları ve iş birliği içerisinde davranmaları gerekmektedir.
Ömür boyu devam eden kronik hastalıklardan birisi olan romatizma alevlenme dönemlerine sahip olmaktadır. Tedavinin ana amacı bu dönemdeki şikayetlerin azalmasını ya da tamamen ortadan kalkmasını sağlamaktır.
Romatizma egzersizleri
Romatizma egzersizleri eklemlerde görülen tutukluğun azalmasını sağlarken kasların güçlenerek hastaların daha az ağrı hissetmesinde sağlamaktadır. Romatizma egzersizleri romatizmanın etkilediği bölgeye bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ancak tüm romatizma tiplerinde dikkat edilmesi gereken ortak noktalar vardır. Bunlardan ilki tenis ya da futbol gibi yaralanma riski yüksek olan spor ve egzersizlerden kaçınmaktır.
Bunun yerine tüm eklem açısıyla yapılan aerobik gibi egzersizlere yönelmesi gerekmektedir. Romatizma hastalarına 3 tip egzersiz önerilmektedir. Bu egzersizlerin içerisinde germe antrenmanları, direnç antrenmanları ve eklemlerin tüm açılarıyla çalışmasını sağlayan egzersizler yer almaktadır. Direnç egzersizleri içerisinde izometrik egzersiz olarak adlandırılan egzersiz çeşitleri kullanılmaktadır.
İzometrik egzersizlerde sabit olan bir direnç itilir ya da çekilir. Germe egzersizleri ise eklemlere bası yapmaktan kaçınarak eklemlerin esnekliğini arttırmaya yönelik uygulanan egzersizlerdir. Bu egzersizler sayesinde eklemlerin esnekliği artmakla birlikte kuvveti de gelişmektedir.
Esnekliği geliştiren sporlar içerisinde yüzme bisiklet ve yürüyüş yer almaktadır. Romatizma hastalarının günlük olarak egzersizlerini yapmaları sadece tutukluğu ve ağrının azalmasını sağlamakla kalmaz aynı zamanda hastaların günlük yaşam kalitelerini önemli ölçüde arttırır.
Romatizma ameliyatı
Romatizma tedavi seçenekleri içerisinde cerrahi seçenekler en son başvurulan yöntemlerdir. Hastanın eklemlerinin ciddi şekilde zarar görmesi durumundan başvurulmaktadır. Romatizma hastalarına uygulanan cerrahi prosedürler içerisinde eklem artroskopisi ya da eklem protezi bulunmaktadır.
Romatizma ameliyatının yan etkileri
Romatizma eklem hasarına neden olması durumunda uygulanan protez ameliyatlarında bazı riskler bulunmaktadır. Bu risklerin içerisinde şunlar yer alır.
- Kan pıhtılaşması
- Protezin gevşemesi
- Protezin kemikle kaynamaması
- Hareket kısıtlılığı
- Enfeksiyon
Romatizma ameliyatının faydaları
Romatizma ameliyatlarından sonra tedavinin başarılı olması durumunda hastaların ağrıları tamamen ortadan kalkar. Bunun yanında eklem hareketliliğini geri kazandığı için hastalar günlük yaşamlarını devam edebilirler.
Romatizma ameliyatı sonrası yaşam
Protez ameliyatlarından sonra hastaların özenli bir şekilde takip edilmeleri gerekmektedir. İyileşme süreci tamamlandıktan ve herhangi bir komplikasyon görülmedikten sonra hastalar yaşamlarına neredeyse olduğu gibi devam edebilirler. Ancak dikkat etmeleri gereken bazı noktalar bulunmaktadır.
- Ameliyattan sonra egzersizlerin ve fizik tedavinin aksatılmaması gerekmektedir.
- Protezlerin kullanım sürelerinin bilinmesi ve kullanırken gevşememesi ya da çıkmaması için aşırı yük bindirmekten kaçınılması gerekmektedir.
- Protezlerin düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir.
- Protezin kullanım ömrünü uzatabilmek için düzenli olarak bakımının yapılması önemlidir. Protezin düzenli aralıklarla temizlenmesi ve bakımının yapılması sayesinde enfeksiyon riski azalırken kullanım ömrünün uzaması mümkün olmaktadır.
Romatizma hastalığının iyileşme süreci
Romatizma ameliyatlarından sonra hastaları bekleyen iyileşme süreci hastaların yaşlarına genel sağlık durumlarına ve ameliyat sonrasında uygulanan tedavi planına göre farklılık göstermektedir. Romatizma ameliyatlarından sonra genel olarak beklenilen süreç şu şekilde olmaktadır.
- Ameliyattan sonra hastaların hastanede kalma süreleri bir ila 3 gün içerisinde değişiklik göstermektedir.
- Ameliyattan sonra çeşitli ağrı kesicilerin de ilaçlara ihtiyaç duyulabilir.
- Ameliyattan sonraki 2 hafta boyunca operasyon yapılan bölgede şişlik ve ağrı görülebilir.
- Hastaların ameliyattan sonra 2 ile 6 hafta arasında değişen fizik tedavi seanslarına katılmaları gerekmektedir.
- Hastaların günlük yaşamlarına kademeli bir şekilde dönmelerine önem verilmelidir. Bu süre 3 ile 6 ay arasında değişiklik göstermektedir.
Romatizma hastaları nelere dikkat etmeli?
Romatizma hastalarının belirtilerin şiddetlenmemesi ve eklemin daha fazla zarar görmemesi için dikkat etmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Sağlıklı kilonun korunması
- Tütün ve tütün ürünlerinin kullanımının bırakılması
- Diş sağlığına dikkat edilmesi
- Düzenli olarak egzersiz yapılması
- Alkol kullanımından uzak durulması
- Topuklu ayakkabı kullanılmaması
- Stresin yönetilmesi
Romatizma hastalığının risk faktörleri nelerdir?
Romatizma sadece eklemlerin değil aynı zamanda iç organlarında etkilenmesine neden olmaktadır. Romatizmanın birçok farklı çeşidi bulunmakla birlikte neden olduğu komplikasyonlar değişiklik göstermektedir. Romatizma ile birlikte görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kalp krizi
- Felç
- Kalp yetmezliği
- Akciğer fibrozu
- Pulmoner hipertansiyon
- Böbrek yetmezliği
- Lenfoma
- Lösemi
Romatizma hastalarında beslenme
Romatizma hastaları genel olarak Akdeniz tarzı beslenme düzenini benimsemeleri önerilmektedir. Bunun yanında et, alkol, gluten ve süt gibi belirtileri arttırabilecek besinler tespit edilmelidir. Eleme yöntemi kullanılarak semptomları şiddetlendiren besinlerin beslenmeden çıkarılması önemlidir.
Romatizma hastaları genel olarak iltihap arttırıcı gıdalardan uzak durmaları gerekmektedir. Bu gıdaların içerisinde gazlı içecekler, kızartılmış yiyecekler, hayvansal yağlar, rafine edilmiş karbonhidratlar ve işlenmiş etler bulunmaktadır.
Bu besinlerin yerine sebze ve meyve ağırlıklı bir beslenme düzeninin benimsenmesi gerekmektedir. Bunun yanında balık başta olmak üzere yeterince yağsız et tüketilmelidir. Ayrıca sağlıklı yağlar içerisinde yer alan kuruyemişlerimde optimal düzeyde tüketilmesi önerilir.
