Laparoskopi nedir?
Bir dizi farklı hastalık ve durumun teşhisi veya tedavisinde kullanılan laparoskopi, karın veya pelvik boşlukların içini incelemek için kullanılan tıbbi bir prosedürdür. Laparoskopi'nin en büyük avantajı uygulanması için küçük kesilerin yeterli olmasıdır.
Laparoskopi işlemi, küçük bir kesiden yerleştirilen ince bir tüp kullanılarak karın veya pelvik boşluk incelenir. Bu işlemde kullanılan aletlere laparoskop adı verilir. Laparoskop fiber optik kamera ya da cerrahi ekipmanlar içerebilir.
Laparoskopi nedenleri
Laparoskopi ile birçok hastalık teşhis ya da tedavi edilebilmektedir. Bu sağlık koşullarından bazıları şunlardır.
Kadınlarda kısırlık
Laparoskopi ile skar dokusu, endometriozis ve fibroid tümör gibi sorunların kontrol edilmesi mümkündür. Bunun yanında rahim, fallop tüpleri ve yumurtalıklarda herhangi bir anormallik olup olmadığı da kontrol edilebilir.
Kadın üreme sisteminin diğer sorunları
Pelvik taban ve vajinal prolapsus dahil olmak üzere bazı histerektomi türleri de laparoskopik cerrahi kullanılarak gerçekleştirilebilmektedir.
Ektopik gebelik
Ektopik gebelikte embriyo fallop tüplerine yerleşir ve büyür. Gelişmekte olan embriyonun cerrahi olarak çıkarılmaması halinde fallop tüpleri yırtılmaktadır. Bunun önlenmesi için laparoskopi cerrahiden yararlanılmaktadır.
Yapışkanlıklar
Pelvik boşlukta oluşan sıkar dokusunun tedavisinde laparoskopi kullanılmaktadır.
Üriner sistem hastalıkları
Laparoskopi ile çeşitli böbrek hastalıkları, böbrek kanseri, üreter tıkanıklıkları, mesane hastalığı ve idrar kaçırmanın nedenlerini araştırmak ve tedavi etmek mümkündür. Çoğu durumda bu sağlık sorunlarının hem teşhis hem de tedavisinde laparoskopi kullanılmaktadır.
İç organ kanserleri
Karaciğer ve pankreas kanserleri laparoskopi ile teşhis edilebilir. Bunun yanında bazı kolorektal kanserler laparoskopi cerrahisi ile tedavi edilebilmektedir.
Karın boşluğunda sıvı birikmesi
Karın boşluğunda biriken sıvının nedenini belirlemede laparoskopi yardımcı olmaktadır.
Diğer sağlık sorunları
Laparoskopinin teşhis ve tedavi amacıyla kullanıldığı diğer sağlık sorunları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kist, miyom, taş ve poliplerin çıkartılması
- Küçük tümörlerini çıkartılması
- Biyopsi
- Üretral ve vajinal rekonstrüksiyon cerrahisi
- Testis düzeltme ameliyatı
- Rektal prolapsus onarımı
- Fıtık onarım ameliyatları
- Özofagus anti reflü ameliyatları
- Safra kesesinin çıkarılması
- Apandisitin çıkarılması
- Bağırsak rezeksiyonu ameliyatı
- Rektumun çıkarılması
- Mesanenin çıkarılması
- Prostatın çıkarılması
- Böbrek üstü bezlerinin çıkarılması
- Böbreğin alınması
- Dalağın alınması
- Geçiş hücreli kanser tedavisi
- Pankreas kanseri için Whipple prosedürü
- Midenin alınması
- Karaciğer rezeksiyonu
Laparoskopi nasıl yapılır?
Laparoskopi operasyonları her ne kadar kapalı yöntemle uygulanan operasyonlar olsa da genel anestezi altında uygulanmasından dolayı operasyon öncesinde hazırlık sürecine ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanında işlemden sonra da hastaların iyileşme süreçlerinde özel gereksinimlerinin dikkate alınması önemlidir.
Laparoskopi ameliyatlarından nasıl hazırlanır?
Laparoskopi ameliyatlarının önemli bir kısmı genel anestezi altında yapılmasından dolayı ameliyattan yaklaşık olarak 8 saat önce yeme ve içmenin kesilmesi gerekmektedir. Bu gereklilik anestezi sebebiyle mide bulantısının önlenmesi amacıyla önerilir.
Bunun yanında operasyondan sonra hastayı eve götürmek için birinin ayarlanması gerekmektedir. Bunun yanında ameliyatın özel gereksinimlerine bağlı olarak öncesinde spesifik talimatlar hekimler tarafından verilebilir. Laparoskopi işlemine girmeden önce hastane önlüğü giyilir ve hastanın sağlık durumunun operasyon için iyi olup olmadığını anlaşılabilmesi için gerekli testler yapılır.
Her şeyin yolunda olması durumunda ameliyathanede sıvıların ve anestezinin uygulanması için damar yolu açılır. Bunun yanında anestezi sırasında solunum yolunun açık kalmasını sağlamak için boğaz solunum tüpü yerleştirilecektir.
Laparoskopi işlemi sırasında
Laparoskopi ameliyatı göbek deliği ya da leğen kemiğinin yanında açılan küçük bir kesi ile başlar. Bu kesi, karbondioksit gazının karnı ya da pelvik boşluğa pompalanması için kullanılır. Laparoskopik cerrahide kullanılan aletler için trokar adı verilen dar cerrahi tüpler kullanılır ve ardından karın ya da pelvik boşluğunu gazla şişirmek için gaz tüpünü trokardan geçirir.
Karbondioksit gazı karın duvarın organlardan ayrılmasına yardımcı olur ve bu sayede organların monitörde görselleştirilmesi kolaylaşır. Gerekli alan şişirildikten sonra gaz tüpü çıkarılır ve laparoskop trokardan geçirilir. Laparoskop ameliyat bölgesinin gerçek zamanlı görüntülerini video monitörüne yansıtarak cerrahlara yol gösterir. Daha sonrasında diğer cerrahi aletlerin yerleştirilmesi için daha fazla sayıda kesi yapılır.
Bu kesilere de trokarlar ve ardından cerrahi aletler yerleştirilir. Bazı laparoskopi ameliyatlarında fazla sıvının dışarı çekilmesi için boşluğun içine drenaj yerleştirilebilir. Bazı vakalarda drenajın ameliyattan sonra da vücut içinde kalması gerekmektedir. Operasyonun tamamlanmasının ardından tüm kesiler dikilir. Dikiş atılmadan önce vücuttaki gaz dışarı atılır. Solunuma yardımcı olan boru çıkarılmadan önce hastanın yaşam belirtilerinin stabil olması beklenir.
Laparoskopi işleminden sonra
Laparoskopi ameliyatının bitmesinin ardından hastalar uyanıncaya kadar iyileşme odasında beklemektedir. Bu aşamada ameliyatın neden olduğu ağrıların hafifletilmesi için ağrı kesici verilebilir. Ayrıca karbondioksit gazının pompalanmasından dolayı şiddetli gaz ağrısı görülebilir.
Ameliyatın türüne ve vücudun tepkisine bağlı olarak hastaların taburcu edilme zamanı belirlenecektir. Hastaların önemli bir kısmı genellikle aynı gün taburcu edilmektedir.
Laparoskopik cerrahinin avantajları
Laparoskopik yönteminin açık yöntemi göre daha sık tercih edilmesinin temel sebebi hastalara sağlamış olduğu avantajlardır.
Bu avantajların içerisinde şunlar yer alır;
- Karın duvarında daha az travma
- Daha az ağrı kesici ilaç kullanımı
- Daha az kan kaybı
- İyileşme sırasında daha az yara ağrısı
- Kanama riskinin azalması
- Hastanede daha az vakit geçirmek
- Daha küçük yara izleri
- Yara enfeksiyonu riskinin azalması
Laparoskopik cerrahinin olası riskleri
Laparoskopi işlemi de cerrahi nitelikler taşımasından dolayı bazı komplikasyonlar veya riskler içermektedir. Bunların içerisinde şunlar yer alır.
Trokar yaralanmaları
Trokar kameranın yerleştirilmesinden önce körü körüne yerleştirilen aparatlardır. Bu sebeple de trokarın yerleşimi sırasında yaralanma riski bulunur.
Bu nedenden dolayı görülen komplikasyonlar nadir olmakla birlikte ciddidir. Bu komplikasyonların içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Kan damarı yaralanmaları
- Giriş yerinde fıtık
- Bağırsak yaralanması
- Sinir yaralanması
İnsuflasyon komplikasyonları
Bazı hastalar laparoskopi ameliyatlarından önce karın boşluğunun şişirilmesi amacıyla kullanılan karbondioksit gazına karşı olumsuz reaksiyon gösterebilirler. Bu sebeple de ameliyat öncesi testlerde kardiyopulmoner durum açısından hastalar taranmaktadır.
Görülebilecek komplikasyonlar içerisinde şunlar bulunur;
- Soğuk gazın önceden ısıtılmaması durumunda hipotermi
- Karbondioksit tutulması olarak adlandırılan hiperkapni
- Deri altı veya göğüs boşluğunda hava sıkışması
- Akciğerlerin çökmesi
Genel cerrahi riskleri
Tüm cerrahi operasyonlarda görülen ortak riskler içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Yara enfeksiyonu
- Aşırı kanama
- Skar dokusundan kaynaklanan iç yapışıklıklar
- Anesteziye karşı gösterilen alerjik reaksiyon
Laparoskopiyi ne zaman önerilmez?
Laparoskopik cerrahinin birçok avantajı bulunsa da bazı durumlarda önerilmemektedir.
Bu durumlar içerisinde şunlar yer alır;
- Laparoskopik aletlerin erişimini ya da görünürlüğünü engelleyebilecek yara ve yapışıklık olasılığını arttıran bölgede daha önce gerçekleştirilmiş olan ameliyatlar
- Operasyon uygulanacak bölgede aşırı vücut kitlesinin bulunması (laparoskopla görüntüleme yapmayı zorlaştırmaktadır)
- Yaygın enfeksiyon ya da kanama durumlarında acil durumun yönetilmesi için açık operasyonların uygulanması gerekir.
- Kardiyopulmoner koşulların bulunması hastaların karbondioksite karşı olumsuz reaksiyon gösterme riskini artırmaktadır.
Laparoskopi sonrası karın şişliği
Laparoskopi ameliyatlarından sonra hastaların bir miktar rahatsızlık hissetmeleri beklenen bir durumdur. Özellikle ameliyat sırasında ameliyat bölgesine pompalanan karbondioksit gazının tamamen çıkarılmamasından dolayı hastalarda gaz ağrısı görülebilmektedir.
Bu ağrı özellikle hastaların omuz bölgesinde şiddetlenir. Gaz ağrısının omuz bölgesinde hissetmesinin temel nedeni ise vücut içerisinde kalan gazın omuz bölgesine giden sinirlere baskı uygulamasıdır.
Ameliyattan sonraki birkaç gün hissedilen gaz ağrısının hafifletilmesi için asetaminofen reçete edilmektedir. Ameliyattan sonra karın, omuz ve göğüs bölgesinde hissedilebilecek gaz ağrısının hafifletilmesi için sıcak duş almak, ısıtma yastığı kullanmak ve yürümek işe yarayacak yöntemler içerisinde yer almaktadır.
Laparoskopi dış gebelik ameliyatı
Dış gebelik durumlarında da laparoskopiyi ameliyatları kullanılabilmektedir. Genel anestezi altında yapılan bu ameliyatlarda göbek deliğinden kesi açılarak içeri girilir. Öncelikle pelvis bölgesi incelenir ve dış gebelik tespit edilir.
Dış gebeliğin sonlandırılması için harici olarak 2 ya da 3 kesinin daha açılması gerekli olabilmektedir. Dış gebelik tedavisinde laparoskopi ameliyatları 2 farklı yöntemle uygulanmaktadır. Hangi yöntemin seçileceğini ise etkilenen fallop tüpünün gördüğü hasar temel alınarak karar verilir. Eğer fallop tiplerine çok fazla hasar veya kanama var ise etkilenen tüpün çıkarılması için salpenjektomi uygulanmaktadır.
Hasarın minimum düzeyde olduğu ve tüpün sağlam kalacağı durumlarda salpingotomi uygulanmaktadır. Ancak bu operasyondan sonra küçük bir risk de olsa hamilelik materyallerinin tüpte kalması söz konusu olmaktadır. Bu sebeple de operasyondan sonra hastaların takip altında kalması gerekir.
Laparoskopi sonrası iyileşme süreci
Laparoskopi ameliyatlarından sonra genellikle hastalar aynı gün taburcu edilirler. Ancak tam iyileşme süresi yaklaşık 2 ile 3 hafta sürmektedir.
Bu süre zarfında açılan küçük kesilerde yara ağrısı beklenebilir. Bu ağrılar kısa sürede ağrı kesici ilaçlarla yönetilebilir.
Laparoskopi sonrası nelere dikkat edilmeli?
Laparoskopi işlemlerinde genellikle genel anestezinin uygulanmasından dolayı ameliyattan sonraki ilk 24 saat hastaların kendilerini uykulu hissetmeleri mümkün olmaktadır. Bu süre zarfı içerisinde araç kullanmamaları ya da alkol tüketmemeleri gerekir.
Bunun yanında hastaların dikkat etmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır;
- Ameliyattan sonra genellikle 5. günde dikişlerin ya da zımbaların alınması gerekmektedir.
- Ameliyattan 24 saat sonra duş alınabilir.
- Duş alınırken dikişleri kapatan pansumanın çıkarılması gerekir
- Ameliyattan sonra reçete edilen ilaçların düzenli bir şekilde kullanılması gerekir
- Hastaların ameliyattan sonra mümkün olduğunca hareketli olmaları gerekmektedir. Bu sayede pıhtı oluşum riski azalır.
- Riskinin azalması için dinlenirken ayak bileğinin hareket ettirilmesi ve bacakların dizlerden kırılıp uzatılması gerekmektedir.
- Doktorların gerekli görmesi halinde pıhtılaşma riskinin azaltılması için hareket kabiliyeti gelişene kadar gece ve gündüz dereceli kompresyon çorapları giyilmesi gerekebilir.
- İyileşme sürecinde yüksek lifli, sağlıklı ve dengeli bir diyetin benimsenmesi gerekmektedir.
- Sigara kullanımının bırakılması gerekir.
- Enfeksiyon belirtilerine dikkat edilmesi gerekir.
- Ameliyattan sonra hafif yürüyüşler yapmak hastalar için yararlıdır. Hafif egzersizlere başlamak için iki, üç hafta beklemeleri gerekir. Daha önceki aktivite seviyelerine ulaşmaları için ise 4-6 hafta beklemeleri gerekmektedir
- Laparoskopi işleminin kadınlara uygulanması durumunda 4-6 hafta sonra seks yapabilirler.
- Hastalar arasında değişiklik göstermekle birlikte genellikle 2- 4 hafta içerisinde işe dönülebilir.
Laparoskopi sonrası vajinal kanama
Laparoskopi işleminden sonraki bir ayda vajinal kanama beklenen bir durumdur. Hastaların önemli bir kısmında ameliyattan sonraki 4 ile 6 hafta boyunca normal adet döngüsü görülmez.
Normal adet döngüsünün geri döndüğü zamanında ise normalden daha fazla kanama ve daha fazla rahatsızlık hissedilebilir. Hafifletmeye yardımcı olup olmadığının belirlenebilmesi için 2 ila 3 adet döngüsü süresince beklenmesi gerekiyor.
