Rektal Prolapsus (Makat - Bağırsak Sarkması) Nedir?
Kalın bağırsak sarkması olarak da bilinen rektal prolapsus kalın bağırsağın son kesiminin makattan dışarı doğru çıkmasına ya da sarkmasına denmektedir. Hastalığın ilk dönemlerinde hastalar dışkılama alışkanlıklarında değişiklik yaşar. Yine bu dönemde makattan akıntı gelmesi hastaların rahatsız olmasına neden olur. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde ise bağırsak makattan dışarı doğru çıkıntı yapar. Hem kalın bağırsağın makattan dışarı çıkması hem de dışkılama sırasında makattan dışarı çıkıp daha sonrasında içeri girmesi hastaların makatı kontrol eden kaslarında hasara neden olmaktadır. Makatı kontrol eden bu kasların hasar görmesinin ise hastaların dışkılarını tutmadan zorluk yaşamasına kadar varan sonuçları vardır.
Genellikle kadınlarda ve yaşlılarda daha sık görülen kalın bağırsak sarkması beraberinde mesane ve rahim sarkmaları da sıklıkla görülen bir durumdur. Uzun süreli kabızlık şikayeti olan ve bunun için ilaç kullanan erkeklerde de sıklıkla makat sarkması görülmektedir. İlk dönemlerinde dışarı çıkan kalın bağırsak parçası kendiliğinden tekrar içeri girebilmektedir. Ancak hastalığın ilerleyen dönemlerinde hastalar dışarı çıkan bu parçayı eli ile gitmek zorunda kalabilirler.
Rektal Prolapsus Nedenleri
Rektal prolapsus'un birçok nedeni bulunmaktadır. En sık görülen sebepleri; uzun süreli kabızlıklarda aşırı ıkınma alışkanlığının bulunması ve doğum sırasındaki zorlu ıkınmalardır. Bazı vakalarda ise genetik yatkınlık görülmektedir. Bunların yanından hastaların yaşlanmalarına bağlı olarak gelişen bazı fiziksel durumlarda rektal prolapsusu tetiklemektedir. Yaşla birlikte leğen kemiğinde bulunan kaslar ve makat kontrolü sağlayan kaslar gevşemektedir. Her iki kas grubunun da gevşemesininden dolayı kalın bağırsak sarkması yaşanabilmektedir.
Rektal prolapsus neden olan bir diğer etmen ise sinir hasarları olmaktadır. Makatta bulunan kaslara mesaj gönderen sinirlerin çeşitli sebeplerle hasarlanması durumundan hastalar hem dışkıyı tutmada hem de dışkılamadan bazı problemler yaşamaktadır. Bu problemlerde rektal prolapsusu geliştirebilmektedir. Makat çevresindeki sinirlerin hasarlanmasına neden olan etkenler arasında hamilelik ya da normal vajinal doğumlar, pelvis bölgesinde gerçekleştirilen cerrahi operasyonlar, omurga yaralanmaları ve omurga kırılmaları bulunmaktadır. Rektal prolapsus genellikle bir sebep yerine birkaç sebebin bir araya gelmesi ile ortaya çıkmaktadır.
Rektal Prolapsus Belirtileri
Kalın bağırsak sarkmasında genellikle karşılaşılan belirtiler şunlar olmaktadır:
- Sürekli ıkınma hissi,
- Makatta ıslaklık hissi,
- Dışkılama sırasında zorlanma,
- Dışkı kaçırma,
- İdrar kaçırma,
- Kronik kabızlık,
- İstemsiz olarak gaz kaçırma,
- İstemsiz olarak dışkı kaçırma,
- Çamaşırlarda lekelenmeler,
- İshal,
- Rektal kanamalar,
- Makat bölgesinde kaşıntı,
- Yürüme ya da oturma sırasında olumsuz his,
- Makat bölgesinde ülserleşme,
- Makattan kötü koku gelmesi,
- Makat bölgesinde ağrı,
- Çıkan rektum parçasında doku ölümü,
Rektal Prolapsus Testleri
Rektal prolapsus teşhis edilebilmesi için genellikle klinik muayene yeterli olmaktadır. Bazı durumlarda tanı konulabilmesi için hastalardan ıkınması istenebilir.
Video Defekografi
Bazı hastalarda kalın bağırsak sarkması makatın içinde gizli şekildedir. Bu hastalarda rektal prolapsusun teşhis edilebilmesi için dışkılama sırasında çekilen özel bir röntgen filmi olan video defekografi ile tanı konulabilir. Bu teknikte hastaların bağırsak hareketlerinin gerçekleşirken grafiler çekilebilir ve tedavi planlamaları da bu aşamada yapılabilir.
Anorektal manometri
Kalın bağırsak sarkması için kullanılan bir diğer test anorektal manometridir. Bu testte makat çevresinde bulunan kasların fonksiyonları ve makat ile rektum arasındaki koordinasyon incelenir.
Endoskopik Muayene
Kalın bağırsak sarkması teşhisinde kullanılan bir diğer tanı yöntemi ise endoskopik muayene olmaktadır. Anoskopi, rektosigmoidoskopi, rektoskopi ve kolonoskopi yöntemlerinden hasta için uygun olanı belirlenerek uygulanır.
Rektal Prolapsus Tedavi Yöntemleri
Rektal prolapsus tedavisi için hastaların sürekli olarak ıkınmalarına neden olan kabızlık nedenleri ortadan kaldırılsa bilen kalın bağırsak sarkması geri alınamaz. Bu sebeple rektal prolapsus tedavisi için tek seçenek cerrahi işlemler olmaktadır. Rektal prolapsusu tedavi etmek için kullanılabilecek iki farklı ameliyat yöntemi bulunmaktadır.
Abdominal
Bu yöntemde kalın bağırsak sarkması ameliyatı karından girilerek gerçekleşmektedir.
Perineal
Perineal yoldan gerçekleşen ameliyatlarda ise makattan girilerek işlemler uygulanmaktadır. Hasta için hangi yöntemin daha verimli olacağına hastaların genel sağlık durumlarının yanı sıra test sonuçlarının göstergeleri ile birlikte karar verilmektedir.
Diyet Değişiklikleri
Özellikle kısmi rektal prolapsus tanısı alan hastalar için kolay sindirilebilir ve kabızlığa neden olmayacak besinler ile bir diyet oluşturulmaktadır. Hastaların bu diyeti dikkat etmeleri ve aşırı yemekten kaçınmaları gerekmektedir.
Laksatif kullanımı
Şiddetli kabızlık yaşayan hastaların tedavisinde laksatif ilaçlardan da yardım alınmaktadır. Bu ilaçlar ile hastaların daha kolay bir şekilde dışkılaması sağlanmaktadır. Ancak ilaçların uzun süre kullanımı önerilmez. Çünkü uzun süreli laksatif ilaç kullanımı bağırsak hareketlerinin zıt yönde etkileyebileceği gibi besinlerdeki emilimi de azaltarak hastalarda vitamin ve mineral eksikliğine neden olmaktadır.
