Siroz

Karaciğer vücutta kendi kendini yenileme özelliği olan tek organ olmasının yanı sıra yaklaşık olarak 1,5 ile 2 kg arasında olmaktadır. Karaciğerin vücutta oldukça fazla önemli görevi bulunmaktadır. Bu görevlerin içerisinde yiyeceklerin sindirilmesini sağlayan enzimlerin üretilmesi, kanda bulunan toksinlerin temizlenmesi ve kanın pıhtılaşmasını sağlaması gibi görevleri bulunmaktadır. Vücutta bu kadar çok önemli görevi üstlenmiş olması nedeniyle de karaciğerde oluşan herhangi bir sorun büyük problemlere neden olmaktadır.

Ancak karaciğerde oluşan yara dokuları organın özelliğinden dolayı kolayca iyileşme bilmektedir. Diğer bir yandan yara dokularının çok fazla olması durumun iyileşme yeterince hızlı gerçekleşmez ve bu sebepten dolayı karaciğer gerektiği gibi çalışamaz. Aman içerisinde ise yaralı doku sağlıklı karaciğer dokularının yerini almaya başlar. Yaralı dokuların bunu yapmasına da siroz hastalığı denmektedir.

Sirozun oluşmasına neden olan birçok faktör söz konusu olmaktadır. Bu faktörlerin içerisinde sıklıkla enfeksiyon hastalıkları ve alkol kullanımı bulunmaktadır. Ancak bazı hastalarda sirozun neden görüldüğü açıklanamamaktadır.

Kısacası siroz hastalığı birçok farklı etkenin karaciğer dokusuna geri dönülmez zarar vermesinin sonucunda karaciğerin görevini yerine getirmemesi sebebiyle oluşmaktadır.

Siroz Belirtileri

Siroz hastaları hastalığın ilk dönemlerde belirtiler göremeye bilmektedir. Genellikle ilk belirtiler karaciğerde hasarlı dokuların artması ile ortaya çıkmaktadır. Sirozun belirtileri içinde şunlar bulunmaktadır:

• Yorgunluk,
• Halsizlik,
• Mide bulantısı,
• İştahsızlık,
• Kilo kaybı,
• Vücudun kolayca morarması ve kanamaların gerçekleşmesi,
• Sarılık,
• Bacakların şişmesi,
• Karında görülen şişmeler,
• Yoğun kaşıntı,
• Avuç içlerinde meydana gelen kızarıklıklar,
• Tırnaklarda beyazlaşma,
• Ciltte kan damarlarının çok fazla görünür olması, 
• Hafız problemleri,
• Konsantre olmada yaşanan zorluklar,
• Regl dönemlerinin düzensiz olması,
• Erkeklerde cinsel dürtülerin kaybolması,
• Erkeklerde göğüslerin büyümesi,
• Testislerin küçülmesi,
• Kan kusmak,
• Karında ödem oluşumu,
• Şiddetli kas krampları,
• İdrarın kahve renginde olması,
• Ateş,
• Büyümüş dalak,
• Kemik hastalığı,
• Kemiklerin kolay bir şekilde kırılması.

Siroz Testleri Nelerdir? (Tanı Nasıl Konulur?)

Siroz ilk dönemlerinde hiçbir belirti vermeden ilerleyebilen bir hastalık olduğu için bu dönemdeki teşhisler genellikle genel muayene sonucunda şans eseri fark edilmektedir.

Sirozdan şüphelenilmesi durumunda doktor öncelikle hastaların alkol kullanımı hakkında sorular soracaktır. Ayrıca hastaların geçmişinin de detaylı olarak incelenmesi gerekir.

Sirozun tespit edilebilmesi için klinik muayenenin yanı sıra hastalara bazı kan testlerinin ve görüntüleme yöntemlerinin de kullanılması gerekmektedir. Hastalardan istenilen kan testleri ile karaciğerin görevini doğru bir şekilde yerine getirip getirmediği anlaşılmaktadır. İstenilen bu testler içerisinde; anormal kan sayımı, karaciğer enzim seviyeleri, virüs enfeksiyonu, kandaki düşük protein seviyeleri, antikorlar bulunmaktadır.

Görüntüleme testlerinin içerisinde ise MRI ve ultrason bulunmaktadır. Bunun yanında doktorlar karaciğerin ne kadar hasar  gördüğünün anlaşılması için karaciğer biyopsisi de isteyebilmektedirler.

Yapılan bu testler sonucunda doktorlar sirozun hangi aşamada olduğunu kolaylıkla anlayabilmektedir.

Siroz Tedavi Yöntemleri

Siroz tedavisinin iyi ana amacı bulunmaktadır. Bunlardan ilki siroza sebep olan etmenin ortadan kaldırılmasıdır. İkinci aşama ise sirozdan dolayı ortaya komplikasyonların ortadan kaldırılmasıdır. Her hastanın tedavisi hastalara özel olarak planlanmaktadır. Ancak öncelikle hastaların siroza neden olan etmenlerden uzak durması gerekmektedir. Bu etmenler içerisinde ise şunlar bulunmaktadır.

• Alkol tüketiminin kesilmesi,
• Kilo verilmesi,
• Hepatit B ve Hepatit C varsa tedavisinin yapılması,
• Ağrı ve halsizlik gibi belirtilerin giderilmesi içi ilaçların kullanılması.

İkinci aşama olan komplikasyonların tedavi edilmesi gerekmektedir. Bunun için ise birçok yöntem kullanılmaktadır. 

Düşük Sodyum Diyeti

Özellikle hastalarda çok fazla su tutulumu söz konusu ise o zaman hastaların düşük sodyumlu bir diyet uygulaması gerekmektedir. Ayrıca hastalardaki su tutulumunu azaltmak için ilaçlardan da yardım alınabilmektedir.

Kan Basıncı İlaçları

Sirozda görülen kan damarlarının şişmesi ve patlamasının azaltılması için kan basıncını düşürücü ilaçlardan yararlanılmaktadır.

Antibiyotik ve Aşılar

Siroza hastalıklarda sebep olabileceği için antibiyotik kullanılması gerekebilmektedir. Karaciğerde toksin birikiminin azalması için ilaçlardan yararlanılabilr. Ayrıca karaciğerde iltihap oluşumu söz konusu ise o zaman steroid kullanımı söz konusu olmaktadır.

Ayrıca karaciğer kanserinin oluşup oluşmadığının da takip edilmesi gerekmektedir. Bunun için hastaların düzenli testler yaptırması gerekir.

Karaciğerin kendini yenilemesi sayesinde hastaların karaciğerlerinin ⅔’ünü kaybetmiş olmalarına rağmen hayatlarına devam edebilmektedir. 

Karaciğer Nakli Ameliyatı

Eğer siroz hastalığı ileri boyutlara ermiş ise o zaman hastaların karaciğer nakline ihtiyacı olabilmektedir. Bunun için ölen bir organ donöründen karaciğer nakli yapılabileceği gibi yaşayan donörlerden de karaciğerlerinin bir kısmı alınabilmektedir.

Siroz Evreleri

Siroz iki evreden meydana gelmektedir. Basitçe ilk aşama hafif vakalar olurken, ikinci evresi daha ağır olmaktadır.

Kompanse Siroz

Kompanse siroz denilen bu evrede vücutta ciddi sorunlar oluşmadan karaciğer kendini onarabilmektedir. 

Dekompanse Siroz

Sirozun şiddetlenmesinden sonra oluşan evreye ise dekompanse siroz denmektedir Bu evredeki hastalarda karaciğer hücreleri görevlerini yerine getirememeye başlanmaktadır. Dekompanse siroz evresinde karında su toplanması, yemek borusunda ya da midede varisin oluşması ve bacaklarda ödem oluşması görülmektedir. Ayrıca bu aşamalarda ki hastaların kanlarında ki toksinlerin atılamamasından dolayı hastalarda beyin hasarı veya koma gibi durumlar da görülebilmektedir.

Siroz hastalarının ölüm belirtileri

İlerlemiş karaciğer hastalığı, hastalığın geri dönüşü olmayan bir aşamaya geldiğinin belirtilmesi için kullanılan bir terimdir. İlerlemiş karaciğer hastalığı aynı zamanda son dönem karaciğer hastalığı ve dekompanse siroz olarak da adlandırılmaktadır. Bu aşamada karaciğerin hepatik mimarisinin bozulması ve rejeneratif olması söz konusu olmaktadır.

Henüz majör komplikasyonların gelişmediği hastalar kompanse siroz olarak adlandırılmaktadır. Dekompanse siroz hastalarında ise hepatopulmoner sendrom, hepatorenal sendrom, hepatosüler karsinom (HCC), spontan bakteriyel peritonit, asit ve varis kanaması gibi komplikasyonlar söz konusu olmaktadır. Dönüşü olmayan karaciğer hastalığı diğer ölümcül olan hastalıkların aksine karaciğer nakli ile iyileştirici ve kesin tedavi olmaktadır. Son dönem karaciğer hastalığında görülen komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır.

Sarılık

Safra birikmesi sebebiyle cildin ve gözlerin sararmasına sarılık adı verilmektedir. Sarı renk pigmentleri olan bilirubin ciltteki ve gendeki renk değişikliğine neden olmaktadır. Bu değişiklik aynı zamanda safranın bağırsaklara iletilemediğinin de göstergesi olmaktadır. Safranın vücutta birikmesi kaşıntıya neden olmaktadır. Kaşıntının yönetilmesi için ilaçlar reçete edilebilir. Bunun yanında safranın boşaltılması için karaciğere harici tüp uygulaması da yapılmaktadır.

Kan pıhtılaşması

Son aşamada karaciğerdeki yapısal bozukluklar kanın pıhtılaşmasını sağlayacak proteinleri üretemez hale gelmektedir. Bu sebeple de hastalarda morarma ve kanama riski artmaktadır. Özellikle yemek borusunun alt kısmında yer alan damarların genişlemesi ve mide- bağırsak sistemindeki damarlarda değişiklikler meydana gelmektedir. Damarlarda yaşanan bu değişimler damarların yırtılmasına neden olabilir. Bu sebeple de kanama riski artar. Bu sebeple de hasta bakımında kanama riskinin de göz önüne alınması gerekir.

Karında sıvı birikmesi

Son dönem karaciğer hastalığında görülecek bir diğer komplikasyon ise karında sıvı birikmesidir. Biriken bu sıvı hastaların ciddi bir şekilde rahatsız olmasına neden olmaktadır. Bunun en büyük nedeni ise diyaframa baskı yapmasıdır. Diyaframdaki bu baskı hastaların nefes darlığı yaşamalarına neden olmaktadır. Karında sıvı birikmesinin neden olacağı diğer sorunlar içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Mide bulantısı
• İştahsızlık
• Karın ağrısı
• Sırt ağrısı
• Enfeksiyon

Karında biriken sıvı hastaları rahatlatmak için boşaltılabilir. Ancak kısa süre içerisinde sıvı yeniden birikecektir. Sıvı toplanmasının yavaşlaması için diüretik reçete edilebilir. Hastaların rahat nefes alabilmeleri için ise opioid de reçete edilmektedir.

Beyin fonksiyonlarının azalması

Son dönem karaciğer hastalarında görülen bir diğer komplikasyon ise beyin fonksiyonlarının azalmasıdır. Bunun sebebi ise kandaki toksik maddelerin birikerek hastalarda kafa karışıklığı yaratmasıdır. Hastalarda görülebilecek diğer değişiklikler içerisinde sinirlilik ve kişilik bozukluğu da görülmektedir. Beyin işlevlerinin azalması hastaların daha fazla uykulu hale gelmesine neden olmaktadır. Bu durum hastaların komaya girmelerine dahi neden olabilir. Beyin fonksiyonlarının azalmasının neden olduğu diğer semptomlar içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Depresyon
• İştah azalması
• Yorgunluk
• Geceleri uyumada zorluk
• Kas krampları

Siroz bulaşıcı mı?

Siroz, karaciğer hastalıklarını belirtmek için kullanılan genel bir terim olmaktadır. Bu sebeple de siroza neden olabilecek birçok neden bulunmaktadır. Bu nedenlerin içerisinde alkol ve obezite gibi etkenlerin yanı sıra hepatit hastalıkları da bulunmaktadır.

Hepatit hastalığı ise insanlar arasında bulaşabilen bir virüs nedeni ile görülmektedir. Bu sebeple de hepatit sebebiyle oluşan siroz hastadan diğer insanlara bulaşabilir. Ancak diğer nedenler ile görülen sirozda bulaş riski söz konusu olmamaktadır.

Siroz öldürür mü?

Siroz kronik hastalıklardan birisi olmaktadır. Bu sebeple de evreler halinde ilerleyen bir hastalık olmaktadır. İlerlemesi yavaş olan siroz hastalığının ilk evrelerinde herhangi bir hayati tehlike oluşturmaz. Ancak ilerleyen evrelerinde karaciğer yetmezliğine neden olur. Bu sebeple de sirozun tedavi edilmemesi durumunda hayati tehlike ortaya çıkmaktadır. Ancak son dönemdeki sirozda dahi karaciğer nakli ile hayati tehlike ortadan kaldırılır.

Siroz çeşitleri

Siroz birçok farklı nedenden dolayı oluşabilen bir hastalıktır. Bu sebeple de nedenine bağlı olarak farklı çeşitlere ayrılmaktadır.

Alkolik siroz

Son derece ciddi bir hastalık olan alkolik sirozda alkole bağlı olarak karaciğerde yağlanma söz konusu olmaktadır. Bu yağlanma karaciğerde non fonksiyone dokunun artmasına neden olur. Alkolik sirozun ortaya çıkmasında genetik yatkınlık da etkili olmaktadır. Bunun yanında uzun süreli iltihaplanmalar ve yara fonksiyon kayıplarının oluşmasına neden olur.

Primer biliyer siroz

Safra yollarının ve karaciğerin etkilenmesine neden olan bağışıklık sistemi bozukluğu sebebiyle kendisini gösteren bir siroz hastalığıdır. Otoimmün hastalıklardan birisi olmasının yanı sıra özellikle ileri yaştaki kadınlarda görülmektedir. Primer biliyer siroz hastalığında görülen belirtiler diğer siroz türlerinden belirgin bir şekilde farklı olmaktadır.

Sekonder biliyer siroz

Nadir görülen siroz türlerinden birisi olan sekonder biliyer siroz safra kanallarında görülen yaralanmalardan dolayı oluşmaktadır. Zaman içerisinde yara hücreleri ile sağlıklı safra kanalı hücreleri yer değiştirmektedir. Bu sebeple de fonksiyonu olmayan karaciğer dokusu artar.

Hepatit C'ye bağlı siroz

Karaciğerin büyümesine ya da şişmesine neden olan bu siroz çeşidi hastaların yaklaşık olarak %25’ini etkilemektedir. Hepatit C özellikle alkol tüketen bireylerde görülmektedir.

Kardiyak siroz

Nadir görülen siroz çeşitlerinden birisi olmaktadır. Kardiyak sirozun ortaya çıkmasında kardiyolojik sistemde görülen anormalliklerin uzun süre karaciğeri etkilemesinden dolayı ortaya çıkmaktadır.

Kriptojenik siroz

Kriptojenik siroz kısaca sebebi belirlenemeyen siroz olarak tanımlanabilir. Genellikle karaciğer biyopsisi ile sirozun nedeni belirlenmektedir. Ancak bazı sirozun nedeni biyopsiye rağmen belirlenemez.

Primer sklerozan kolanjit

Yağların sindirilmesini sağlayan safra sıvısı karaciğerde üretildikten sonra safra kanalı aracılığı ile ince bağırsaklara gönderilmektedir. Safra kanalının iltihaplanması durumunda ise safra sıvısı yeterince akamaz. Karaciğerde biriken safra sıvısı ise karaciğerdeki dokuların zarar görmesine neden olarak siroz gelişimi görülür.

Genetik hastalıklara bağlı siroz

Bazı sirozlar vücutta element birikimine bağlı olarak görülmektedir. Örneğin Wilson hastalığı bakır birikimi ile sirozun görülmesine neden olur.