Üreter taşı nedir?
Üreterlerden birinde sıkışan düzensiz şekilli katı bir kütle ya da kristallere üreter taşı adı verilmektedir. Üreterler böbreklerden mesaneye idrar taşıyan iki kas tüpü olmaktadır. Her böbreğin mesaneye bağlanmasını sağlayan bir üreter bulunmaktadır. Üreterler yetişkinlerde 10-12 inç uzunluğunda olmaktadır. Taşlar üretranın proksimal (başlangıç noktasına yakın) ya da distal (başlangıç noktasından uzak) olabilir.
Üreterin proksimal ucu böbrek pelvisine bağlanmaktadır. Böbrek pelvisi, her böbreğin ortasında yer alır ve idrarı toplar. Genellikle idrar geçişi sorunsuz bir şekilde gerçekleşmektedir. Üreter taşının büyük olması durumunda ise idrarın böbreklerden mesaneye akışı engellenir.
İdrarda bulunan mineraller ve tuzlar birikmesi taşların oluşmasına neden olmaktadır. Mineraller taşa dönüşen kristaller oluşturmaktadır. Üreter taşları böbrek taşı olarak da adlandırılmaktadır. Ancak üreter taşı, böbrek taşının üreter kanala sıkışması durumuna verilen isimdir.
Üreter taşlarının ana türleri
Üreter taşları sebep olan mineralin çeşidine göre dörde ayrılmaktadır.
Kalsiyum taşları
Üreter taşların en sık görülen türüdür. Kalsiyum taşları kendi içerisinde alt çeşitlere ayrılmaktadır ve bu çeşitler içerisinde en sık görülenleri kalsiyum oksalat taşları ve kalsiyum fosfat taşları olmaktadır.
Ürik asit taşları
İdrarın çok fazla ürik asit olduğu durumlarda ürik asit taşları oluşmaktadır.
Struvit taşları
Bu taşların ana bileşenleri magnezyum amonyum fosfat ve kalsiyum karbon apatit olmaktadır. Bazı vakalarda idrar yolu enfeksiyonlarından sonra görülmektedir.
Sistin taşları
Sistinüri genetik bozukluğu sistin taşlarına neden olmaktadır. Sistinüri, amino asit sistininin böbreklerden idrara sızmasına neden olmaktadır.
Üreter taşı tanı yöntemleri
Üreter taşının teşhis edilebilmesi için öncelikle belirtilerin anlaşılması ve fiziki muayenenin yapılması gerekmektedir. Daha sonrasında ise tanının doğrulanması için bazı testlerin yapılması gerekmektedir. Bu testlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.
İdrar tahlili
Enfeksiyon belirtilerinin aranması ve idrarda üreter taşlarına neden olabilecek madde düzeyleri incelenecektir.
Kan testi
Kan testi ile böbreklerin ne kadar iyi çalıştığı anlaşılmaktadır. Bunun yanında enfeksiyonu kontrol etmek ve üreter taşlarının neden olabileceği diğer sorunlar araştırılmaktadır.
Ultrason
Üreterdeki tıkanıkların belirlenmesi için ultrason görüntülemesinden yardım alınabilmektedir.
BT
Üreter taşının boyutunu, yerini ve sertliğini belirlemek için BT taramasından yararlanabilmektedir.
Üreter taşı nedenleri
Temel olarak idrarda taş oluşumuna neden olabilecek maddelerin fazla olması üreter taşının oluşmasına neden olmaktadır. Üreter taşlarına neden olan maddeler genellikle idrar sisteminden sorunsuz bir şekilde geçer.
Bunu yapamamalarının nedeni ise vücutta maddelerin eritilmesi için yeterli idrarın bulunmamasıdır. İdrarın yeterli olmaması ise genellikle yeterli su tüketiminin olmaması neden olmaktadır. Üreter taşının neden olmasına neden olan maddeler içerisinde ise şunlar yer almaktadır.
- Kalsiyum
- Oksalat
- Ürik asit
- Fosfat
- Sistin
- Ksantin
Üreter taşı belirtileri
Üreter taşlarının küçük olması durumunda herhangi bir belirtiye neden olmadan idrar ile atılmaktadır. Ancak taşların tüpleri tıkaması durumunda aşağıdaki belirtilere neden olabilmektedir.
- Sırt bölgesinde, alt kaburgaların altında aralıklı şiddetli ağrı
- Alt karna yayılan ağrı
- İdrar yaparken ağrı ve yanma hissi
- Mide bulantısı
- Kusma
- Kanlı ya da rengi değişmiş idrar
- Bulutlu idrar
- Sık sık idrara çıkma isteği
- Az miktarda idrara çıkma
Üreter taşı tedavi yöntemleri
Üreter taşlarının tedavisi boyutlarına ve bulundukları konuma göre değişiklik göstermektedir. Bunun yanında taşların oluşumuna neden olan maddelerde tedavinin planlanmasında önemli olmaktadır. Uygun koşullardaki üreter taşları kendiliğinden düşebilmektedir.
Üreter taşı ameliyatı
Üretradan geçemeyecek kadar büyük taşların olması ya da idrar yolu tıkanıklığının söz konusu olması durumunda ise ameliyat seçenekleri değerlendirilmektedir.
Üreter taşı ameliyat yöntemleri
Üreter taşlarının cerrahi yöntemler ile çıkarılması gerektiğinde uygulanabilecek yöntemlerin içerisinde şunlar yer almaktadır.
Şok dalgası litotripsi
Bu prosedürde taşları kırmak için yüksek enerjili şok dalgaları kullanılmaktadır. Bu sayede küçük taş parçaları idrar sırasında atılır. En az invaziv yöntem olan şok dalgası litotripisi her hasta için uygun olan bir seçenek değildir.
Üreteroskopi
Bu işlemde üretraya kameralı, uzun ve ince bir tüp yerleştirilir. Üreteroskop ile taşın yeri belirlenir ve daha sonrasında taş lazer ile küçük parçalara ayrılarak çıkartılır.
Perkütan nefrolitotomi
Hastaların sırtlarındaki küçük bir keşiden böbreğe cerrahi aletler yerleştirilir ve bu aletler ile taşlar çıkarılır. Bu yöntem taşların büyük ve biçimsiz olması durumunda önerilen bir yöntemdir.
Üreteral stentler
Üreterlerin açık kalmasını sağlayan ince, esnek ve geçici tüplere kateter adı verilmektedir. Bu sayede idrar taşların etrafından akabilir.
Tıbbi eksülsif tedavi (MET)
Küçük distal üreter taşlarının tedavisinde etkili bir şekilde kullanılan bir yöntemdir. Tedavilerde alfa blokerler, kalsiyum kanal blokerleri, kortikosteroidler ve fosfodiesteraz 5 inhibitörleri içerebilmektedir.
Üreter taşı ameliyatının faydaları
Üreter taşı ameliyatlarının faydaları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Ağrının hafiflemesi
- Böbreğin hasar görme riskinin azaltılması
- Enfeksiyon riskinin ortadan kaldırılması
Üreter taşı ameliyatının komplikasyonları
Üreter taşı ameliyatının komplikasyonları içerisinde şunlar yer almaktadır.
- Üretrada hasar oluşabilir.
- İdrar mesane dışına drene olabilir.
- İşlem sırasında mesanede delinme olabilir.
- İdrar akışının engellenmesine neden olabilir.
- Kanama
- İdrarda yanma ve sızlama görülebilir.
- Taş parçaları mesane içerisinde kalabilir.
İlaç tedavisi
İlaç tedavisi sadece üreter taşı geliştiren kişilere önerilen bir tedavi yöntemidir.
Kalsiyum taşları
Kalsiyum taşları için kullanılabilecek ilk seçenek potasyum sitrat olmaktadır. Bu ilaçlar idrarın daha alkali olmasını sağlamaktadır.
Kalsiyum taşları için kullanılabilecek diğer ilaç grubu ise diüretiklerdir. Bu sayede idrar yaparken ekstra sıvı ve kalsiyumun vücuttan atılmasına yardımcı olur.
Struvit taşları
Struvit taşlarının ilaç tedavisinde enfeksiyonun giderilmesi için antibiyotikler kullanılmaktadır. Bunun yanında idrarda amonyak oluşumunu önlemek için asetohidroksamik asit kullanılmaktadır.
Sistin taşları
Sistinürisi olan kişilerde taşların oluşumunun engellenmesi için tiopronin reçete edilmektedir. Bunun yanında potasyum sitrat da tedavide kullanılan ilaçlar içerisinde yer alır.
Üreter taşının iyileşme süreci
Üreter taşı ameliyatlarından sonra hastalar 1- 2 gün içerisinde normal yaşamlarına fönmektedir. Ameliyatın laparoskopik ve nefrolitotomi olması durumunda ise hastaların normal yaşamlarına dönme süresi 5- 7 gün arasında değişmektedir.
Üreter taşı riskleri
Üreter taşının vücuttan atılmaması ya da ameliyat ile alınmaması durumunda böbrekte oluşan geçici tıkanıklık kalıcı hale gelebilir. Bu durum bu durum geri dönüşü olmayan böbrek hasarına ve böbrek yetmezliğine neden olabilmektedir.
Üreter taşı olan bireyler nelere dikkat etmeli?
Üreter taşı olan bireylerin günde 2- 3 litre su tüketmeleri taşların düşürülmesine yardımcı olacaktır. Bunun yanında hafif ağrının ve rahatsızlığın giderilmesi için steroid olmayan ağrı kesiciler kullanılabilir. En yaygın NSAID’ler içerisinde aspirin, ibuprofen ve naproksen bulunmaktadır.
Böbrek taşının önlenmesi
Böbrek taşlarının önlenmesi için bazı yaşam tarzı değişikliklerinin yapılması ve bazı ilaçların kullanılması gerekmektedir.
Yaşam tarzı değişiklikleri
Aşağıda yer alan noktalara dikkat ederek böbrek taşı oluşturma riski azaltılabilir.
- Bol su tüketimi
- Oksalat açısından zengin olan besinlerin daha az tüketilmesi
- Tuz ve hayvansal protein açısından düşük diyetin tercih edilmesi
- Kalsiyum açısından zengin gıdalar tüketilmeye devam edilebilir ancak gıda takviyeleri konusunda dikkatli olunması gerekmektedir.
İlaçlar
İlaçlar idrardaki mineral ve tuz miktarının etkilenmesine neden olabilmektedir. Özellikle belli çeşitlerdeki taşların oluşumu kronik hale gelen kişilerde ilaçlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
Kalsiyum taşları
Kalsiyum taşlarının oluşumunun önlenmesi için tiazid diüretik ve fosfat içeren preparat reçete edilebilir.
Ürik asit taşları
Kandaki ve idrardaki ürik asit düzeylerinin azaltılması için allopurinol ve idrarın alkali hale getirilmesi için çeşitli ilaçlar reçete edilmektedir.
Struvit taşları
Struvit taşlarının önlenmesi, iyi idrar akışının sürdürülmesi ve sık idrara çıkmayı devam ettirmek için sıvı tüketimi ve idrardan bakterileri uzak tutacak stratejiler önerilmektedir. Nadir durumlarda ise antibiyotiklerin küçük veya aralıklı dozlarda uzun süreli kullanılması bu hedefe ulaşılmasını sağlayabilir.
Sistin taşları
Tuz ve protein açısından düşük bir diyetin yanı sıra fazla idrar üretimini sağlamak için sıvı tüketilmesi gerekmektedir. Bu önlemlerin işe yaraması için doktorun sistinin idrardaki çözünürlüğü arttıran ilaç reçete edilebilir.
