Yumurtalık Kisti

Yumurtalık kisti nedir?

Yumurtalıkların birinde ya da her ikisinde de oluşabilen içi sıvı ya da yarı katı madde ile dolu keselere yumurtalık kisti adı verilmektedir. Yumurtalıklar pelviste yumurta hücrelerini tutan ve östrojen ve progesteron gibi hormonları üreten küçük organlara verilen isimdir. 

Yumurtalık kistlerinin çoğu ağrısız ve zararsız olmaktadır. Genellikle herhangi bir belirtiye neden olmayan yumurtalık kistleri genellikle rutin pelvik muayene ya da görüntüleme prosedürü sırasında teşhis almaktadır. 

Nadir olarak görülse de yumurtalık kistleri çeşitli komplikasyonlara neden olabilir. Bu sebeple de düzenli pelvik muayene planlamak ve yaşanılan belirtiler hakkında doktor ile konuşmak herhangi bir sorunun önlenmesine yardımcı olmaktadır.

Yumurtalık kisti türleri 

Yumurtalık kistlerin çoğu fonksiyonel kistlerdir. Adet döngüsü sırasında vücuttaki değişikliklere yanıt olarak oluşurlar. Daha az yaygın olarak yumurtalık kistleri mensturasyon döngüsü ile ilgisi olmayan nedenlerden dolayı oluşmaktadır. 

Fonksiyonel kistler

Fonksiyonel kistler en sık görülen yumurtalık kisti türüdür ve hastalıklarla ilişkili değildir. Yumurtlamanın bir sonucu olarak ortaya çıkan bu kistler, yumurtalıkların gerektiği gibi çalıştığının bir işareti olabilmektedir. Fonksiyonel kistler genellikle zamanla ya da 60 gün içerisinde özel bir tedaviye gerek kalmadan küçülür. 

Foliküler kistler 

Yumurtalıkların folikül adı verilen küçük bir kese adet döngüsünün bir parçası olarak her ay bir yumurta bırakır. Folikül yumurta bırakmadığında foliküler kist oluşur. Bunun yerine foliküller sıvı ile dolar ve büyür. 

Korpus luteum kistleri

Folikül bir yumurtayı serbest bıraktıktan sonra korpus luteum adı verilen hormon üreten bir hücre grubu oluşturulur. Korpus luteumda sıvı toplanıp büyümesine neden olduğunda kist oluşur. Bazı durumlarda fonksiyonel kistlere basit kitlere denmektedir. 

Diğer kistler 

Tüm yumurtalık kistleri adet döngüsüne yanıt olarak oluşmaz. Bunlar her zaman hastalık belirtisi değildir. Ancak doktor komplikasyonları neden olmadıklarından emin olmak için izlemek isteyebilir. 

Kistadenomlar

Bu kistler yumurtalıkların yüzeyinde oluşur. İnce ve sulu ya da daha kalın ve mukus benzeri bir sıvıyla dolu olabilirler. 

Dermoid kitler 

Teratom olarak da adlandırılan dermoid kistler insan vücudunda deriden saça, dişlerde beyin dokusuna kadar her türlü dokuyu oluşturan hücrelerde oluşabilmektedir. Bu dokuların içerisinde yumurtalık dokusu da yer almaktadır. 

Endometriamalar 

Bu kistler adet dönemi boyunca her ay kanamanın gerçekleştiği endometrial doku ile dolu olan kitlerdir. 

Yumurtalık kanseri 

Yukarıda belirtilen koşulların aksine yumurtalık kanseri kistleri katı kanser hücresi kitleleridir.

Yumurtalık kisti tanı yöntemleri

Yumurtalık kisti tanısı konulmadan önce uzman öncelikli olarak hamilelik dışlanacaktır. Daha sonrasında yumurtalık kistini teşhis için aşağıdaki testler kullanılmaktadır. 

• Uzmanlar herhangi bir şişlik ya da değişiklik olup olmadığını anlamak için pelvisin içine hissetmek amacıyla pelvik muayene uygulamaktadır. 
  
  
• Vücudun iç organlarının görüntülerinin alınması için ultrason görüntülemesi kullanılmaktadır. Bu sayede yumurtalıktaki kistlerin konumları ve esas olarak sıvı mı yoksa katı mı oldukları dahil olmak üzere birçok özelliği tespit edilebilir. 
  
  
• Ameliyathanede yapılan bir işlem olan laparoskopi karındaki bir kesiden kamerayla girilerek üreme organları ve pelvik boşluğun görüntülenmesini sağlamaktadır.

Yumurtalık kistinin nedenleri

 Yumurtlama, yumurtalık kistlerinin önde gelen nedenlerinin başında yer almaktadır. Yumurtalık kistinin oluşmasında etkili olan diğer nedenler içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Anormal hücre çoğalması sebebiyle dermoidler gibi kistlerin oluşması mümkün olmaktadır. 
• Sıklıkla endometriozisin ileri evrelerinde yumurtalık üzerinde endometriozis kistleri oluşur. 
• Şiddetli pelvik enfeksiyonlar yumurtalıklara yayılarak kistlere neden olabilir. 

Temel olarak yumurtalık kisti tüm kadınlarda gelişebilir. Ancak bu riskin artmasına neden olan bazı faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler içerisinde şunlar yer alır. 

• Menopoza girmeyen kadınlarda yumurtalık kisti daha sık görülmektedir 
• Hamilelik sürecinde yumurtalık kisti görülme ihtimali artarken bunların kalıcı olma olasılığı da yüksektir. 
• Daha öncesinde yumurtalık kisti gelişimi görülen kişilerde bu durumun tekrarlaması mümkün olmaktadır. 
• Çeşitli sağlık sorunları yumurtalık kisti görülme riskini arttırmaktadır.

Yumurtalık kisti belirtileri

Bazı küçük kistler herhangi bir belirtiye neden olmaz. Bu durumda hastaların önemli bir kısmı kisti bilmez. Daha büyük kistlerin neden olduğu belirtiler içerisinde ise şunlar yer almaktadır. 

• Pelvik ağrı 
• Sırtta donuk bir ağrı 
• Karnın alt kısmında yer alan ve vücudun bir tarafta daha belirgin olabilen şişkinlik hissi 
• Cinsel ilişki sırasında ağrı 
• Ağrılı adet dönemleri 

Belirtilerin uzun süre devam etmesi polikistik over sendromu adı verilen bir duruma işaret edebilir. Polikistik over sendromu düzensiz adet dönemlerine ve obeziteye neden olmaktadır.

Bunun yanında kısırlık da dahil olmak üzere hormonlarla ilgili diğer sorunlara da neden olabilir. Polikistik over sendromunun diğer semptomları arasında vücut kıllarının artması ve kilo vermede zorluk da yer almaktadır.

Yumurtalık kisti tedavi yöntemleri

Yumurtalık kisti tedavisi belirtilere, yaşa ve kistin nedenine bağlı olarak planlanmaktadır. Yumurtalık kistinde uygulanabilecek tedavi seçenekleri içerisinde şunlar yer almaktadır.

Bekle ve gör yaklaşımı

Fonksiyonel yumurtalık kisti genellikle tedavi edilmeden kendiliğinden kaybolur. Kistin işlevsel olması durumunda ise doktorlar genellikle bekle ve göl yaklaşımı önermektedir. Kistin kendi kendine çözülüp çözülmediğini görmek için tanı konulduktan sonraki birkaç hafta veya ay içerisinde takip ultrasonu yapılmaktadır.

İlaç tedavisi 

Yumurtlamanın durdurulması ve gelecekteki kistlerin oluşmasını önlemek için doğum kontrol hapları gibi hormon içeren ilaçlar reçete edilebilmektedir.

Yumurtalık kisti ameliyat

Yumurtalık kistinin belirtileri olması ve büyümesi durumunda çıkartılması için ameliyat uygulanmaktadır. Ameliyat yöntemi kistin büyüklüğüne ve ultrasondaki görüntüsüne bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Yumurtalık kisti ameliyatının yan etkileri

Yumurtalık kisti ameliyatı için uygulanan prosedür son derece güvenlidir. Ancak çoğu cerrahi prosedürde olduğu gibi yumurtalık kisti ameliyatlarında da çeşitli riskler bulunmaktadır. Yumurtalık kist ameliyatlarındaki potansiyel riskler içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Enfeksiyon 
• Kesi yerinde tahriş 
• Çevredeki dokularda, yumurtalıkta veya fallop tüplerinde yaralanma 
• Kanama 
• Anesteziye bağlı alerjik reaksiyon 
• Kan pıhtısı oluşumu 
• Kistin tekrarlanması 
• Bir veya her iki yumurtanın çıkarılmasının gerekli olması 

Daha öncesinde pelvik organlarda veya karın bölgesinde ameliyat olunması durumunda komplikasyon riski artmaktadır. Bunun yanında sigara içmek, diyabet hastası olmak veya obez olmak gibi diğer faktörlerde komplikasyon görülme riskini arttırmaktadır.

Yumurtalık kisti ameliyatının faydaları

Yumurtalık kisti ameliyatının temel avantajı doktorun yumurtalıklardan potansiyel olarak zararlı veya ağrılı bir kitle çıkarmasıdır. Yumurtalık kistleri özellikle menopozdan sonra geliştiklerinde kansere dönüşebilirler. Bunun yanında reptüre yumurtalık kisti ya da yumurtalık tozsiyonu gibi komplikasyonların önlenmesinde sağlar. 

Yumurtalık kist ameliyatlarında genellikle laparoskopik ameliyatlar tercih edilmektedir. Daha az invazif olan bu yöntemin uygulanması durumunda iyileşmesi de daha hızlı olmaktadır. Ancak bazı durumlarda açık karın kistektomisi yapılması gerekebilir. Her ne kadar invazif bir ameliyat olsa daha yumurtalık kistini çıkarılmasının faydaları ameliyat riskinden daha ağır basmaktadır.

Yumurtalık kisti ameliyatının yöntemleri

Yumurtalık kisti ameliyatlarından 2 farklı yöntem kullanılmaktadır. Yöntemlerden ilki laparoskopi olmaktadır. Laparoskopi yönteminde karındaki küçük bir kesiden kamera ve çeşitli cerrahiyi aletler ile girilerek yumurtalık kistleri çıkarılmaktadır 

Yumurtalık kistleri ameliyatlarında uygulanan bir diğer yöntem ise laparotomi yöntemi olmaktadır. Bu işlem özellikle kistin çok büyük olduğu ya da başka endişelerin bulunduğu durumlarda uygulanmaktadır. Doktorun kanserden şüphelenmesi durumunda tedavi seçenekleri için onkoloji uzmanına veya jinekolojik onkologa yönlendirmesinin mümkün olmaktadır. 

Yumurtalık kisti komplikasyonları

Yumurtalık kistinin neden olabileceği komplikasyonlar içerisinde şunlar yer almaktadır. 

Kanserli kist

Menopoz döneminde görülen yumurtalık kistlerinin kansere dönüşme olasılığı menopozdan önce görülen yumurtalık kistlerine göre daha yüksek olmaktadır. 

Reptüre yumurtalık kisti 

Yumurtalık kistleri herhangi bir olumsuz belirtiye neden olmadan yırtılabilir. Ancak bazen kistlerin yırtılması karında şiddetli ağrıya ve şişliğe neden olabilir. Kist ne kadar büyük ise yırtılma ihtimali de o kadar artımaktadır 

Yumurtalık torsiyonu 

Bazı vakalarda kistler o kadar büyüyebilir ki yumurtanın şeklini bozarak bükülme olasılığını arttırır. Bükülme yumurtalar kan akışını engelleyerek ölmesi neden olabilir. Aşırı ağrı, mide bulantısı ve kusma yumurtalık torsiyonunun belirtileri içerisinde yer almaktadır. Yumurtalık kisti ve türü veya yumurtalık porsiyonu belirtilerinin görülmesi halinde hemen tıbbi yardım alınması gerekmektedir.

Yumurtalık kisti ameliyatı sonrası yaşam

Yumurtalık kisti ameliyatından sonra hastaların normal yaşamlarına dönme süreci kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Laparoskopik sistektomi ile uygulanan ameliyatların iyileşme süresi yaklaşık 1 ila 3 hafta arasında değişmektedir.

Hastalar 1 ila 2 hafta sonra işe dönmek gibi olağan faaliyetlerini devam edebilir. Bu süreden sonra bu fiziksel egzersizlere başlanabilir. Açık sistektomi yapılması halinde ise iyileşme 8 haftaya kadar sürebilmektedir. 

Yumurtalık kisti ameliyatında sonra hamile kalma şansı etkilenmez. Ancak yumurtalık kistinin oluşmasına neden olan durum hamile kalmayı zorlaştırabilir. Bunun yanında ameliyat sonrasında yumurtalık veya fallop tüplerinde hasar meydana gelirse hamile kalma yeteneği etkilenebilmektedir.

Açık yumurtalık kisti ameliyatı sonrası iyileşme süreci nedir?

Açık yumurtalık kisti ameliyatı sonrasında iyileşme süreci daha uzun sürdüğü için çeşitli komplikasyonların görülme ihtimali daha yüksek olmaktadır. Komplikasyonlardan kaçınabilmek için iyileşme sürecinde dikkat edilmesi gereken noktalar içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Açık yumurtalık kisti ameliyatından sonra özellikle kesi yerine dikkat edilmesi gerekmektedir. Açık yumurtalık kisti ameliyatlarından sonra kesi bölgesin temiz ve kuru tutulmasına dikkat edilir. 
  
  
• Duş almada herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Ancak duş alırken kesi yerine lif gibi bir madde ile dokunulmaması gerekmektedir.
  
  
• Ameliyattan sonra kesi bölgesinde kızarıklık, şişlik ya da akıntı söz konusu ise en kısa süre içerisinde doktora başvurulması gerekmektedir. 
  
  
• Ameliyattan birkaç saat sonra kan pıhtısı riskinin azaltılması için kısa yürüyüşlerin yapılması önerilmektedir. Ayrıca yürüyüşler kan dolaşımını hızlandırdığı için iyileşme sürecinin daha hızlı olmasını olanak sağlayacaktır. 
  
  
• Açık yumurtalık kisti ameliyatlarından sonra yaklaşık olarak 1 ay süresince cinsel ilişkiden uzak durulması gerekmektedir. Aksi halde enfeksiyon kapma riski artmasının yanı sıra kesi bölgesini zorlanması da söz konusu olabilecektir. Cinsel ilişkiden uzak durulması gereken süre doktor tarafından hastalara bildirilmektedir.

Yumurtalık kisti hastalığının iyileşme süreci

Yumurtalık kisti ameliyatından sonra hastalar dinlenme odasına alınmaktadır. Hastalar anesteziden uyandığında ameliyat sebebiyle bir miktar rahatsızlık hissedebilir. Bu süreç içerisinde sağlık ekibi kan basıncı, kalp atış hızı ve diğer yaşamsal belirtileri izlemeye devam eder.

Laparoskopik sistektomi ameliyatı olması halinde 2 veya 3 saat sonra taburcu olunmaktadır. Ancak açık ameliyat olunması halinde hastanede bir gece kalınması gerekir. Cerrahlar ameliyattan sonra hastalara özel olarak dikkat etmeleri gereken noktaları bildirecektir. Bu bilgiler içerisinde işi başlıklar yer almaktadır. 

• Ne zaman duş alınabileceği 
• Kesi bakımını nasıl yapılacağı 
• Normal aktiviteleri ne zaman dönülebileceği 
• Takip randevusunu ne zaman olduğu 
• Ağrı ve rahatsızlık için kullanılabilecek ilaçlar 
• İyileşme sürecini nasıl ilerlediği, ne kadar vajinal kanama beklenebileceği 
• Cinsel ilişkiye ne zaman girilebileceği 
• İşe ne zaman dönülebileceği

Yumurtalık kisti olan bireyler nelere dikkat etmeli?

 Yumurtalık kisti olan kişilerin aşağıdaki belirtileri hissetmesi halinde en kısa süre içerisinde doktora başvurmaları gerekmektedir. 

• Adet dönemlerinin geç, düzensiz ya da ağrılı olması durumunda 
• Karın ağrısının geçmemesi halinde 
• Karnının şişmesi ve ağrı hissedilmesi halinde 
• İdrar yapmada ya da mesane boşaltmada sorun yaşanmasından 
• Cinsel ilişki sırasında ağrı oluşmasında 
• Karında dolgunluk, basınç ya da rahatsızlık hissinin var olması halinde 
• Herhangi bir sebep olmaksızın kilo verilmesi durumunda 
• Genel olarak hasta hissetme halinde 

Aşağıdaki belirtilerin görülmesi durumunda ise en kısa süre içerisinde tıbbi yardım alınması gerekmektedir. 

• Kusma veya ateşin eşlik ettiği ve aniden ortaya çıkan şiddetli karın ağrısı 
• Sersemlik ve bayılma hissi ile hızlı nefes alma 
• Cildin nemli ve soğuk olması

Yumurtalık kisti patlama belirtileri

Yumurtalık kistleri patlayabilir ya da yırtılabilir. Bu durum oluştuğunda muhtemelen biraz acı hissedilebilir. Ancak bazı kişilerde herhangi bir acı görülmez. Kistin patlamasından birkaç gün sonra bazı rahatsızlıklar hissedilmeye başlanır.

Bazen yumurtalık kistleri yırtıldığında vajinal lekelenme veya kanamaya benzeyen akıntılar görülmektedir. Kistin patlaması durumunda görülen belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır. 

• Alt karın bölgesinde ya da kasıkta keskin ani ağrı 
• Geçmeyen şişkinlik 
• Anormal lekelenme veya kanama 

Yumurtalık kistinin patlamasının acil bir durum olması durumunda aşağıdaki belirtiler ortaya çıkmaktadır. 

• Ani ve ciddi karın ağrısı 
• Ateş ve kusma ile birlikte ağrı 
• Baş dönmesi 
• Halsizlik 
• Bayılma hissi 
• Hızlı nefes alıp verme 

Kötüleşen karın ağrısı veya baş dönmesi ya da halsizlik gibi çok fazla kan kaybedildiğinin belirtileri de dahil olmak üzere yumurtalık patlamasından kaynaklanan iç kanama belirtilerinin bulunması durumunda acil yardım hattının aranması gerekmektedir. Kanamanın kontrol altına alınabilmesi için ameliyat uygulanması gerekebilir.

Yumurtalık kisti adetle nasıl atılır?

Yumurtalık kistlerinin adet ile atılması mümkün olmaktadır. Yumurtlama döneminde yumurtalık kistlerin içerisine kan dolar. Gebelik söz konusu ise progesteron hormonu salgılanmaya başlar. Gebelik bulunmaması halinde ise adet kanaması ile birlikte kistte dışarıya atılır. Vücudun yenilenmesinde etkili olan bu kistlerin herhangi bir zararı bulunmamaktadır. Ancak kistlerin adet kanaması ile atılamaması durumunda vücutta büyümeye devam ederler.

Strese bağlı yumurtalık kisti

Yapılan araştırmalar birçok nedenin yanı sıra stresli ortamlarda bulunmanın kadınlarda yumurtalık kistine neden olduğunu göstermiştir. Bunun yanında yumurtalık kistleri de çeşitli psikolojik bozukluklar ile ilişkilendirilmektedir. Çünkü yumurtalık hislerinin hormon sentezi ve salgılanmasından etkileyerek depresyon gibi psikolojik problemleri tetiklediği bilinmektedir.

Menopozda yumurtalık kisti

Genel kanı kadınların menopoza girmesinden sonra yumurtalıklarının inaktif hale geldiği yönündedir. Ancak yumurtalıklar daha düşük düzeyde aktiviteye sahip olsalar da tamamen işlevsiz hale geçmezler. Bu sebeple de kist üretme kapasiteleri devam eder.

Günümüzde birinci basamak sağlık hizmetlerinin ve görüntüleme yöntemlerinin yaygınlaşması sebebiyle menopoz sonrası kadınların yaklaşık olarak %12 ile %17’sinde yumurtalık kisti görülmektedir. Bu kistlerin önemli bir kısmı iyi huylu olmaktadır. Ancak menopoz sonrası görülen yumurtalık kistlerinin kanser riski taşımasından dolayı dikkatli bir şekilde takip edilmesi önerilmektedir.

Yumurtalık kisti ve cinsellik

Yumurtalık kisti olan kişilerin cinsel ilişki ile ilgili olarak göstereceği tepkiler değişiklik göstermektedir. Yumurtalık kistlerinin önemli bir kısmı iyi huylu ve son derece küçük olmaktadır. Bu sebeple de daha az komolikasyona neden olur. Bu özelliklerinden dolayı cinsel ilişkiye girmek hastaların etkilenmesine neden olmaz. 

Ancak kötü huylu kistler birçok komplikasyona neden olabileceği gibi cinsel ilişki tümörün büyümesine neden olmasından dolayı da cinsel ilişkiden kaçınması gerekmektedir. Kistin büyüklüğü ağrı, vajinal kanama bağırsak bozuklukları ve yanma gibi belirtilerin yaşanmasına neden olmaktadır. Bu belirtiler cinsel ilişki sırasında artmaktadır.

Bu durum hastaların zevk ve heyecan alması azaltırken, cinsel ilişkinin kalitesini etkilemektedir. Bunun yanında tümörün çok büyük olduğu durumlarda cinsel ilişki gibi güçlü bir darbe ve bası kistin yırtılmasına yol açabilmektedir. Kistin yırtılması durumunda hastalarının derhal tedavi edilmesi gerekir. Aksi halde ölüm tehlikesi bulunmaktadır. Bunun yanında yumurtalık kisti ameliyatı sonrasında hastaların cinsel ilişkiden bir süre uzak kalması önerilmektedir.