Akut Böbrek Yetmezliği

Akut böbrek yetmezliği nedir?

Akut böbrek yetmezliği kısaca böbreklerin aniden kandaki atık ürünleri filtreleyemez hale getirmesi durumudur. Böbreklerin filtreleme yeteneğini kaybetmesi ise kanda tehlikeli seviyede atık birikmesine neden olmaktadır. Bu durum da kanın kimyasal yapısının bozulmasına neden olur.

Akut böbrek yetmezliğine aynı zamanda akut böbrek hasarı adı da verilmektedir ve birkaç gün içerisinde aniden gelişir. Akut böbrek yetmezliği özellikle yoğun bakım hastalarında sıklıkla görülmektedir.

Kısa süre içerisinde tedavi edilmemesi durumunda ölümcül olabilen akut böbrek yetmezliği yoğun tedavi gerektirmektedir. Hastaların genel sağlık durumlarının iyi olması durumunda tedavi ile böbrekler sağlıklı işlevlerini geri kazanabilir.

Akut böbrek yetmezliği tanı

Akut böbrek yetmezliğine sahip bulguları olan hastaların teşhisinin kesinleştirilmesi için bazı testlerden yararlanılmaktadır. Bu testlerin içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Hastanın idrar çıkışının takibinin yapılabilmesi için 24 saatlik idrarı toplanır. Bu teste idrar çıkış takibi adı verilmektedir.
• Akut böbrek yetmezliğinde idrar tahlili de yapılmaktadır. Bu tahlilde alınan idrar örneğinin içerisindeki maddelere bakılır. Değerlendirilen parametreler içerisinde ise idrarın yoğunluğu ve rengi gibi maddeler bulunmaktadır.
• Böbreklerin normal işleyişi sayesinde kandan uzaklaştırılması gereken üre ve keratin, akut böbrek yetmezliğinin oluşması durumunda kanda birikmektedir. Bunun belirlenebilmesi için de kan testi yapılmaktadır.
• Ultrason ve BT gibi görüntüleme yöntemleri de böbrek hasarının incelenmesinde kullanılmaktadır. Özellikle idrar yollarının tıkanmasına neden olabilecek etkenlerin belirlenmesinde etkili olan tanı yöntemlerinden birisi olmaktadır.
• Son olarak böbrek biyopsisi özellikle glomerülonefrit tanısında kullanılmaktadır.

Akut böbrek yetmezliği belirtileri

Akut böbrek hasarının neden olduğu belirtiler hasara neden olan etkene göre değişiklik göstermektedir. Akut böbrek yetmezliğinde görülebilecek belirtiler içerisinde şunlar yer almaktadır:

• Göğüs ağrısı
• Göğüste hissedilen basıncı
• Şiddetli olan vakalarda nöbetler ya da koma
• Mide bulantısı
• Bilinç bulanıklığı
• Konfüzyon
• Nefes darlığı
• Yorgunluk
• Halsizlik
• Bacaklarda, göz çevresinde ve ayak bileklerinde şişlik
• Vücuttan çok az idrar çıkışının olması
• Tükenmişlik
• Zayıflık
• İştah kaybı
• Ruhsal ve akli değişiklikler
• Düzensiz kalp atışı

Akut böbrek yetmezliği nedenleri

Akut böbrek yetmezliği böbrekleri etkileyen bir sağlık durumunun ortaya çıkmasından dolayı görülmektedir. Bu sağlık sorunları içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

Böbreklere giden kan akışının bozulması

Böbreklerde kan akışının yavaşlamasına ve bu sebeple de böbrek hasarının oluşmasına neden olabilecek hastalıklar ve sağlık durumları şunlar olmaktadır:

• Tansiyon ilaçları
• Kan ve sıvı kaybı
• Kalp krizi
• Enfeksiyon
• Kalp hastalığı
• Karaciğer yetmezliği
• Şiddetli yanıklar
• Aspirin
• İbuprofen
• Naproksen sodyum
• Şiddetli dehidrasyon
• Şiddetli alerjik reaksiyon

Böbrek hasarı

Böbrek hastalıkları ve bu hastalıkların tedavisinde kullanılan böbreklere zarar vererek akut böbrek yetmezliğine neden olmaktadır:

• Böbreklerde kan akışının engellenmesine neden olabilecek kolesterol birikimi
• Böbreklerin içerisinde ve çevresindeki toplardamar ve atardamarlarda oluşan kan pıhtıları
• Böbreklerdeki küçük filtrelerin iltihaplanması
• Kırmızı kan hücrelerinin erken yıkımından kaynaklanan bir hastalık olan hemolitik üremik sendrom
• Enfeksiyonlar
• Lupus gibi bağışıklık sistemi bozuklukları
• Bazı kemoterapi ilaçları
• Antibiyotikler
• Görüntüleme sistemlerinde kullanılan boyar maddeler
• Deri ve bağ dokuların etkilenmesine neden olan skleroderma gibi nadir hastalıklar
• Nadir olarak görülen bir kan hastalığı olan trombotik trombositopenik purpura
• Alkol
• Ağır metaller
• Uyuşturucu madde kullanımı
• Kas dokusunun tıkımı
• Böbrek hasarının ortaya çıkmasına neden olabilecek toksinlerin salınmasına neden olabilecek tümör hücrelerinin parçalanması

Böbreklerde idrar tıkanıklığı

İdrar yollarının tıkanmasına neden olabilecek sağlık sorunları akut böbrek hasarına neden olabilmektedir. Bu durumların içerisinde ise şunlar yer alır:

• Prostat kanseri
• Mesane kanseri
• Mesaneyi kontrol eden sinirlerde görülen hasarlar
• İdrar yolundaki kan pıhtıları
• Böbrek taşı
• Rahim ağzı kanseri
• Prostat büyümesi
• Kolon kanseri

Akut böbrek yetmezliği risk faktörleri

Akut böbrek yetmezliği her zaman için farklı bir sağlık sorununa bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sebeple de akut böbrek yetmezliği riskini arttırabilecek risk faktörleri bulunmaktadır. Bu faktörler içerisinde ise şunlar yer almaktadır:

• Özellikle yoğun bakım gerektiren hastalıklar nedeniyle hastaneye kaldırılmak
• İlerlemiş yaş
• Kol ya da bacaklardaki tıkanıklar
• Diyabet
• Yüksek tansiyon
• Kalp yetmezliği
• Böbrek hastalıkları,
• Karaciğer hastalıkları
• Bazı kanser türleri ve tedavileri

Akut böbrek hasarının neden olduğu komplikasyonlar

Akut böbrek hasarının neden olabileceği komplikasyonlar içeresinde şunlar yer almaktadır:

• Akut böbrek yetmezliğin neden olabileceği ilk komplikasyon akciğerlerde nefes alışını etkileyebilecek derece sıvı birikimine neden olmasıdır.
• Akut böbrek hasarı sebebiyle kalbi kaplayan astarın iltihaplanması söz konusu olabilmektedir. Bu durum da hastaların göğüs ağrısı yaşamasına neden olabilir.
• Vücutta sıvı birikmesi kan kimyasının dengesiz hale gelmesine neden olmaktadır. Bu durumda kas zayıflığının ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Nadir durumlarda akut böbrek hasarı kalıcı böbrek yetmezliğine neden olabilmektedir. Son dönem böbrek hastalığı olan kişilerin hayatlarını devam ettirebilmeleri için diyalize ya da böbrek nakline ihtiyaçları olmaktadır.
• Akut böbrek yetmezliğinin neden olabileceği en ciddi komplikasyon ise böbrek fonksiyonlarının kaybı nedeniyle hayati tehlike yaratmasıdır.

Akut böbrek yetmezliği tedavi

Akut böbrek yetmezliğinin tedavisi hastane şartlarında gerçekleştirilmesi gereken tedavi prosedürlerini kapsamaktadır. Tedavinin ne kadar kısa süre içerisinde cevap vereceği ise hastalığa neden olan kök nedene bağlı olmaktadır. Bunun yanında hastanın yaşı ve genel sağlık durumu gibi sebepler de tedavinin nen kadar süreceği hastanın genel durumu ile ilgili olmaktadır.

Akut böbrek yetmezliğinde temel tedavi yöntemi diyaliz olmaktadır. Hastanın haftanın birkaç günü diyaliz makinasına bağlanarak böbrek fonksiyonlarının yapay bir makine ile yapılmasını içermektedir. Diyaliz tedavisinin alternatifi ise peritoneal diyaliz olmaktadır. Bu yöntemde ise hastanın karın boşluğuna bağlı bir torba ile temizlenmesi yöntemi olmaktadır.

Diyaliz tedavisi uygulanan hastanın günlük beslenmesinde sodyum ve potasyum oranını düşürmesi gerekmektedir. Bunu yanında hastaların protein ve fosfor tüketimine de dikkat etmesi gerekmektedir. Bu noktalar diyaliz tedavisinin başarı oranı artırmaktadır.

Akut böbrek yetmezliğinin temel tedavisi böbrek yetmezliğine neden olan hastalığın tedavi edilmesidir. Bu süre içerisinde de böbreklerinin sağlığının korunması için diyaliz tedavisinden yardım alınır. Bunun yanında akut böbrek yetmezliğine neden olan komplikasyonların oluşmasının engellenmesi için de gerekli tedaviler uygulanmaktadır.

Akut böbrek yetmezliği geçiren kişilerin gelecekte yeniden böbrek yetmezliği geliştirme riski yüksek olmaktadır. Bu sebeple de hastaların daha sonrasında da sağlık kontrollerini aksatmaması gerekmektedir.

Akut böbrek yetmezliği beslenme

Akut böbrek yetmezliği hastalarının beslenmeleri büyük önem taşımaktadır. Komplikasyonların engellenmesi ya da geciktirilmesinin yanı sıra hastaların hayat kalitelerinin arttırılmasını sağlamak için beslenmenin dengeli ve sağlıklı olmasına dikkat edilmesi gerekir.

Akut böbrek yetmezliği hastaları için oluşturulacak diyet listesi hastalara özgü olmaktadır. diyet listesi hazırlanırken böbrek yetmezliğinin evreleri, idrar çıkışının olup olmaması, kan değerleri ve kilosu gibi kriterlerin göz önüne alınması gerekir.

Böbrek yetmezliğinde vücutta kullanılan protein kreatin ve ürik asit gibi zararlı yıkım hücrelerinin vücuttan atılması zorlaşır. Bu maddelerin kanda birikmesi ise hayati tehlike oluşturmaktadır. Bu sebeple de beslenmelerinde almaları gereken protein miktarının ayarlanması gerekir. Kandaki üre düzeylerinin düşürülmesi için protein alımının azaltılması gerekebilir. Ancak protein alımının tamamen kesilmesi beslenme bozukluğunun yaşanmaması açısından son derece önemlidir.

Akut böbrek yetmezliği evreleri

Hastalarda görülen herhangi bir hastalığın böbrek fonksiyonlarını etkilemesi durumunda akut böbrek yetmezliğinin tipik seyri 4 aşamada gerçekleşir.

Başlangıç aşaması

İlk aşama başlangıç aşaması olmaktadır. Bu aşamada herhangi bir belirti görülmez.

Aligo anüri

İkinci aşama ise aligo anüri aşaması olmaktadır ve akut böbrek yetmezliğinin kronik belirtilerinin görülmeye başladığı dönemdir. Bu dönemde hastaların idrar çıkışında azalmanın yanı sıra hipertansiyon ile sıvı tutulması, Pulmoner ödem ve kalp yetmezliği gelişebilir. Kanda elektrolitlerin ve endojen atık üretiminin atılması azalmasından dolayı organizmaların etkilenmesi söz konusu olmaktadır.

Kandaki atık maddelerinin çoğalmasına üremi denmektedir. Üremi sebebiyle ortaya çıkan belirtiler içerisinde ise şunlar olmaktadır:

• Nörolojik belirtiler
• Mide bulantısı
• Kusma
• Diyare
• Anoreksiya
• İştah azalması
• Kardiyak aritmi
• Uykusuzluk
• Enfeksiyon
• Kanama komplikasyonları

Bu dönem aynı zamanda diyaliz tedavisinin de başladığı dönem olmaktadır.

Poliüri

Üçüncü aşama ise poliüri aşaması olmaktadır. Bu aşamada böbrek fonksiyonları düzelmeye başlar. Ancak bu dönem potasyum ve sodyum kaybına neden olmaktadır. Bunun yanında bu dönemde kardiyak aritmi de görülebilmektedir.

Renal

Son aşama ise renal dönem olmaktadır. Bu dönem hastaların iyileşme süreci olmaktadır. Eğer renal dönem 3 aydan daha uzun sürerse akut böbrek yetmezliğinin kronik böbrek yetmezliğine dönüşmesine neden olmaktadır.

Akut böbrek yetmezliği nasıl önlenir?

Akut böbrek yetmezliğinin önceden tahmin edilmesi ve önlenmesi genellikle zor olmaktadır. Ancak bazı noktalara dikkat ederek akut böbrek yetmezliği riskini azaltmaktadır.

Reçetesiz ağrı kesici ilaç kullanımı

Aspirin ve ibuprofen gibi ağrı kesici ilaçların çok fazla kullanılması böbrek hasarı riskini arttırmaktadır. Özellikle de diyabet, böbrek hastalığı ve yüksek tansiyonu olan kişilerin dikkatli bir şekilde ağrı kesicileri kullanması gerekir.

Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek

Aktif bir hayat içerisinde sağlıklı ve dengeli beslenmek genel sağlık durumunun olumlu yönde etkilenmesini sağlar. Alkolün ise sınırlı tüketilmesi gerekir.