Tomografi

Tomografi Nedir?

Yunanca kesim anlamına gelen tomos kelimesi ile kaydetmek anlamına gelen graphein kelimelerinin birleşiminde oluşan tomografi kelimesi vücudun ayrıntılı resimlerini oluşturmak için kullanılan tıbbi bir görüntüleme yöntemidir. Özel röntgen ışınlarının kullanıldığı bu cihazda vücuttaki çeşitli kesitlerin ayrıntılı görüntülerinin alınması mümkün olmaktadır. Bu görüntüler farklı açılardan çekilir ve daha sonrasında yazılım sayesinde birleştirilir. Bu sayede kemik, yumuşak doku ve damar görüntüleri oluşturulmak mümkün olmkatadır.

Tomografi Neden Çekilir?

Tomografi birçok farklı hastalığın ve sağlık durumunun teşhisinde kullanılan bir görüntüleme yöntemi olmaktadır. Tomografinin başlıca başvurulduğu sağlık durumlarının içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kemik kırıkları
• Kemik tümörleri
• Kemik bozuklukları
• İç organlardaki çeşitli yaralanmalar
• İç kanamalar
• Tümörler
• Kan pıhtılarının vücuttaki konumunun belirlenmesi
• Enfeksiyon
• Ameliyatın planlanması
• Biyopsinin planlanması
• Radyasyon tedavilerinin planlanması
• İğne aspirasyonu ya da biyopsi sırasında görsel kılavuz olarak
• Kalp hastalıkları
• Akciğer nodülleri
• Karaciğer kitleleri
• Kanser
• Kemik direncinin ölçülmesi
• Kanser evresinin belirlenmesi
• Kolorektal kanser taraşı
• Ülseratif kolit
• Böbrek taşları
• Mesane taşları
• Sinüzit
• İç kanama riskinin anlaşılması
• İç organlardaki hastalıkların belirlenmesi
• Metastazın saptanması
• Uygulanan tedavinin sonuçlarının değerlendirilmesi

Tomografi Nasıl Çekilir?

Tomografi işleminin başarılı bir şekilde gerçekleşebilmesi için uygulama öncesinde ve sırasında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır. Tomografi çekiminin aşaması ise şunlardır.

• Tomografi çekiminden birkaç saat öncesinde yeme ve içmenin kesilmesi gerekmektedir.
  
  
• Giysiler çıkarılarak hastane önlüğünün giyilmesi gerekmektedir. Bunun yanında görüntü kalitesinin etkilenmesine neden olabilecek toka ya da piercing gibi takıların da çıkarılması gerekmektedir. 
  
  
• İşlem sırasında hastaların cihazın masasında yatması gerekmektedir. Kullanılan cihazın çeşidine bağlı olarak bazı makinalarda masa sabit olurken cihaz hareket etmektedir. Bazı cihazlarda ise masa hareket ederken cihaz sabit kalmaktadır. 
  
  
• Uygulamanın türüne göre hastaların masaya sırt üstü ya da yüz üstü uzanması gerekebilir.
  
  
• Görüntüleme sırasında hastaların herhangi bir şekilde kımıldamaması gerekmektedir. Bu sebeple de hastaların masada rahat bir pozisyonda olması son derece önemlidir.
  
  
• Görüntülerde sorun oluşmaması için bazı durumlarda hastaların nefesini tutması gerekebilir.
  
  
• Hastaların konforunun sağlanabilmesi için köpük yastıklar ya da kemerler kullanılabilir.
  
  
• Çekim aşamasında makineden çeşitli sesler gelebilmektedir. 
  
  
• İşlem sırasında hasta odada yalnız kalmaktadır. Ancak radyoloji uzmanı ayrı bir odada hastaları görebilir ve onlarla konuşabilir.

Tomografi Çekimi Ne Kadar Sürer?

Tomografi işleminin süresi görüntüleme yapılacak alan ile orantılı olmaktadır. Tomografi cihazlarının gelişmesi sayesinde birçok görüntüleme saniyeler içerisinde tamamlanabilmektedir. Genel olarak ise görüntülemeler birkaç dakika ile 30 dakika arasında sürmektedir. 

Tomografi Ne İşe Yarar?

Tomografinin uzmanlar tarafından kullanılma amaçları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Doku, damar, organ ve kemiklerin üç boyutlu görüntülerinin alınmasını sağlaması
• Görüntülerin kesitler halinde alınabilmesi
• Gereksiz müdahalelerin engellenmesine yardımcı olması
• Tedavinin doğru bir şekilde planlanmasına yardımcı olması
• İşlemin son derece kısa sürmesi
• Tomografi sayesinde hasarlı ve sağlıklı dokuların hızlı bir şekilde ayırt edilebilmesi

Tomografi Sonucu Ne Zaman Çıkar?

Tomografi çekiminden elde edilen görüntüler bilgisayar ortamında dosyalanmaktadır. Ancak görüntülerin alınmasının ardından görüntülerin yorumlanması ve raporlanması 10 gün kadar sürmektedir. Daha sonrasında hastalara sonuçlar bildirilir.

MR ve Tomografinin Farkı Nedir?

Mr ve tomografi günümüzde sağlık koşullarının belirlenmesinde en sık kullanılan ve en çok güvenilen görüntüleme sistemleri olmaktadır. Ancak her iki yöntem arasında bazı farklar bulunmaktadır. Bu farklar içerisinde şunlar yer alır.

• Tomografi cihazları görüntülerin alınabilmesi için X ışınlarını kullanırken, MR ise görüntülerin alınabilmesi için manyetik alanlı radyo dalgalarını kullanmaktadır.
  
  
• MR genellikle kas- iskelet sistemi, omurilik görüntülemesi, beyin görüntülemesi, nörolojik hastalıklar ya da spor yaralanmaları gibi durumlarda kullanılırken, tomografi görüntülemesi ise tüm vücutta 3 boyutlu görüntülerin alınmasını sağlamaktadır.
  
  
• Tomografinin sonuçları MR sonuçlarına göre daha hızlı elde edilmektedir.

Tomografi ve İlaçlı Tomografi Arasındaki Fark Nedir?

İlaçlı tomografi ile tomografi arasındaki temel fark; ilaçlı tomografi de hastalara damar yolundan kontrast madde verilmesidir. Tomografi yerine ilaçlı tomografinin tercih edilmesini gerektiren durumlar içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Yumuşak dokuların daha net bir şekilde görüntülenmesini sağlamaktadır.
  
  
• Yemek borusu ya da mide incelemesinde ilacın yutulması gerekir. Bu sayede görüntüler çok daha net bir şekilde alınabilir.
  
  
• Bağırsaklarda detaylı tarama yapılırken kontrast madde rektumdan verilmektedir.
  
  
• İlaçlı tomografi çekiminden sonra hastaların bir süre gözetim altında kalmaları gerekmektedir. Bu süre içerisinde verilen kontrast maddenin atılması gerekmektedir. Bilgisayar tomografi işleminden sonra ise hastaların gözetim altında kalmasına gerek bulunmaz. 

Tomografi Hangi Hastalıkların Görüntülenmesinde Kullanılır? 

Tomografi görüntülemesi vücutta gerçekleşen birçok sorunun tanı almasını sağlamaktadır. Görüntülemenin yapıldığı bölgeye göre tomografi isimlendirilmektedir.

Akciğer

Akciğerlerdeki sağlık sorunlarının teşhis edilmesinde ya da uygulanan tedavilerin verimliliğinin kontrol edilmesinde akciğer tomografisinin sonuçları kullanılmaktadır. Akciğer tomografisi aynı zamanda BT toraks olarak da adlandırılmaktadır. Akciğer tomografisinin kullanım amaçları içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Doğuma bağlı olarak görülen anomaliler
• Covid- 19 hastalık seyri
• Akciğer tümörü
• Aort hastlıkları
• Göğüs travması
• Aile geçmişinde akciğer hastalıklarının bulunması sebebi ile risk altında olan kişilere tarama yapmak
• Zatürre
• Akciğer nodül teşhis ve takibi
• Bronşit
• Koah
• Amfizem
• Akciğer damarlarında tıkanıklık oluşması
• Akciğer embolisi

Batın

Batın, karın bölgesini ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Batın bölgesinde neredeyse tüm iç organlar yer alır. Bu sebeple de batın tomografisine sıklıkla başvurulmaktadır. Batın bölgesinde yer alan organlar içerisinde şunlar bulunmaktadır.

• İnce bağırsak
• Kolon
• Mesane
• Safra kesesi
• Rahim
• Yumurtalıklar
• Prostat
• Mide
• Karaciğer
• Pankreas
• Safra kesesi 
• Dalak
• Böbrek üstü bezleri

Batın tomografisi ise bu organlar ile ilgili hastalıkların teşhis edilmesinde kullanılmaktadır. Batın tomografisinin kullanılma nedenleri içerisinde genellikle şunlar yer almaktadır.

• Aort hastalıkları
• Yaralanmalar
• İç kanama riski
• Damar tıkanıkları
• İç organlardaki tümörler
• İdrar yollarında, mesanede ya da böbrekler taş bulunması
• Böbrek iltihabı ya da apandisit gibi iltihabi hastalıklar

Kafa

Kafa tomografisi beynin ayrıntılı bir şekilde incelenmesini sağlamaktadır. Beyin tomografisi olarak da adlandırılmasının yanı sıra sıklıkla şu amaçlar için kullanılmaktadır.

• Tümör
• İnme
• Kafa travması
• Beyin kanaması
• Beyin ile ilgili hastalıklar
• Anevrizma
• Ciddi baş ağrıları
• Uyuşma
• Bilinç kaybı
• Nöbetler
• Hafıza kaybı
• Duyu kayıpları

Temporal Kemik Tomografisi

Özel tomografi çekimlerinden birisi olan temporal kemik tomografisinin çekilmesindeki nedenler içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Orta ve iç kulakta yer alan dokuların incelenmesi
• Orta ve iç kulaktaki enfeksiyonlar
• Kulakta görülen bos sıvısı
• Fasiyal sinir felçleri

Kalp Tomografisi

Koroner BT anjiyografi olarak da adlandırılan bu tomografi türünün kullanılma amaçları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Kalp arterlerindeki sorunların belirlenmesi
• Damar daralmaları
• Koroner kalp hastalıkları
• Kalp zarı hastalıkları
• Doğumdan gelen kalp kası hastalıkları

Tomografi Çeşitleri

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte tomografi cihazlarında da görüntü kaliteleri yükselirken aynı zamanda görüntülenen kesitler de incelmektedir. Tomografi cihazları sahip olduğu özelliklere göre çeşitlenmektedir ve çeşitleri içerisinde şunlar yer alır.

Çok Kesitli Bilgisayarlı Tomografi (Multidetector CT)

16- 64 kesitli tomografi cihazları olan çok kesitli bilgisayarlı tomografi, tüm vücudun taramasını 15- 20 saniye içerisinde bitirmektedir. Bunun yanında sunmuş olduğu üç boyutlu görüntülerin kalitesi yüksektir.

Özellikle kullanıldığı alanlar içerisinde koroner damarlar, kalp ve akciğerler bulunmaktadır. İnsan gözü ile fark edilmesi zor olacak kadar küçük bulguların teşhis edilmesini sağlayarak hastalıkların daha erken evrede tanı almasını sağlamaktadır.

Başta sanal kolonoskopi olmak üzere tüm damarlara yönelik uygulanan BT anjiyografi incelemelerinde kullanılabilmektedir.

Çok kesitli çift tüplü bilgisayarlı tomografi (dual source multislice CT)

128 kesitli olan bu cihazlar kalp hızından etkilenmeden kalp görüntülerini 5- 6 saniye içerisinde sunabilmektedir. Tüm vücut bölgelerinin değerlendirilmesine olanak sağlayan bu cihaz 3 boyutlu ve 3 planda görüntü sunmaktadır. Yapılabilecek görüntülemelerin içerisinde ise şunlar yer almaktadır.

• Kolonoskopi
• Tüm vücut anjiyografi incelemeleri
• Sanal bronoskopi
• Kalın bağırsaklar
• Bronşlar
• Damarlar

Bunların yanında damarlardaki daralmaların tespit edilmesinde ve iç organların analiz edilmesinde de kullanılabilmektedir. Özellikle akciğerlerde oluşabilecek küçük lezyonların net bir şekilde izlenmesine olanak sağlamaktadır.

Tek Foton Işınımı Yapan Bilgisayarlı Tomografi (Single Photon Emission CT- SPECT)

Bu cihazda gama ışınları kullanılarak nükleer tomografik görüntüleme yapılmaktadır. Bir kamera tarafından farklı açılar ile alınan üç boyutlu görüntüler bilgisayar ortamında 3 boyutlu görüntüler haline getirilmektedir. Birçok organın sintigrafisinde kullanılan bu cihazın yaygın kullanım alanları içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Beyin
• Kalp
• Perfüzyon
• Miyokard
• Akciğer
• Böbrek
• Karaciğer
• Kemik

PET/ CT

Pozitron emisyon tomografisi ile bilgisayarlı tomografinin birleştiği bu sistemde başta kanser teşhisi ve tedavi takibi olmak üzere birçok hastalıkta kullanılmaktadır. Bu hastalıkların içerisinde şunlar yer almaktadır.

• Nedeni bilinmeyen ateş
• Enfeksiyon
• Kalp hastalıklarında canlı dokunun tespit edilebilmesi
• Demans ve Alzheimer hastalıklarının ayırt edilebilmesi
• Biyopside kılavuz olarak

Tomografinin Zararları

Bilgisayarlı tomografi radyoaktif bir madde olan X ışınlarını kullanmaktadır. X ışınlarını kullanan röntgene göre daha ayrıntılı görüntüler sunduğundan tomografi çekimlerinde maruz kalınan radyasyon daha fazla olmaktadır. Bunun yanında teknolojinin gelişmesi ile birlikte çekimlerin zamanın kısalması sayesinde daha az radyasyona maruz kalınmaktadır.

Yapılan araştırmalar tomografi işlemi sebebi ile ölümcül bir kanser türünün gelişme olasılığının 2000’de 1 olduğunu göstermiştir. Ancak büyüme çağında olan çocuklar için tomografinin daha fazla zararı bulunmaktadır. Çünkü büyüme çağındaki çocuklarda hücreler daha hızlı bir şekilde çoğalır. Bu sebeple de 15 yaşın altında tomografi görüntülemesi yapılan çocuklarda 10 yıl içerisinde lösemi ve beyin tümörü gelişme riskinin arttığı bilinmektedir.