Karaciğer Yağlanması Nedir?

Karaciğer, vücutta yağ metabolizmasının düzenli bir şekilde çalışmasını yani fazla yağın depolanmasını sağlayan organdır. Ancak bu depolama yani birikme gerekenden fazla gerçekleşirse, karaciğer yağlanması veya bir diğer ismi ile hepatik steatoz adı verilen rahatsızlık ortaya çıkmaktadır.

Normal bir insan vücudunda karaciğerde düşük miktarda yağ depolanması mümkündür. Ancak gereğinden fazla yağ depolanması ile karşılaşılırsa, karaciğer yağlanması durumu ortaya çıkar ve bu durum farklı sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir.

İnsan vücudundaki en önemli ve ikinci en büyük konumdaki organ olan karaciğer, yiyecek ve içecek tüketimi sonrasında besinlerin işlenmesinde görev alır, zararlı maddeleri kandan uzaklaştırır, kanı temizledikten sonra vücuttaki yağın depolanmasını sağlar. Ancak bu depolamada yağ fazla bir miktara ulaşırsa, hem karaciğer zarar görür hem de karaciğerde oluşan yara dokusu bir karaciğer iltihabı oluşturabilir. Yağlanmanın artması ile birlikte oluşan bu yara dokuları karaciğer yetmezliği dahi oluşturabilir.

Zayıf insanlarda karaciğer yağlanması

Toplumun yaklaşık olarak dörtte birinde görülen karaciğer yağlanması her geçen gün daha fazla zayıf insanların da sağlık problemlerinden birisi olmaktadır. Yapılan araştırmalar zayıf bireylerde görülen karaciğer yağlanmasının oranın %10,6, normal kiloda olan kişilerde ise %18,3 olduğunu göstermektedir. Çünkü karaciğer yağlanmasında önemli olan vücutta bulunan yağ kitlesinin ağırlığı değil bel çevresindeki yağlanmadır. 

Zayıf insanlardaki karaciğer yağlanması tedavisi diğer hastalara göre daha zorlu olmaktadır. Çünkü bu kişiler zayıf olmasına rağmen metabolik parametreleri normal kilodaki insanlardan daha yüksek olmaktadır. Bunun yanında karaciğer yağlanmasının temel tedavisinin kilo verme olmasından dolayı tedavi daha zorlu olmaktadır. 

Zayıf kişilerin de vücut ağırlıklarının %5’ini vermesi gerekir. Bunun yanında bağırsak florasının düzenlenmesi için probiyotik kullanımı, egzersiz yapılması, yağdan fakir ancak proteinden zengin beslenmesi ve düzenli uyku uyuması gerekir.

Karaciğer Yağlanması Neden Olur?

Vücudun yağ metabolizmasının en önemli bölgesi olmakla birlikte karaciğerin çalışma düzeni içerisinde enzim dengeleri bulunur ve yağlanma bağlantılı olarak bu denge bozulur. Karaciğerin bu şekilde aşırı yağlanmasında da birçok farklı neden göz önünde bulundurulabilir. Özellikle de sağlıksız ve düzensiz beslenme yağlanmaya neden olabilir.

Gündelik hayatta seçtiğiniz gıda türleri, günlük olarak aldığınız yağ miktarı, kaç öğünde tüketim gerçekleştirdiğiniz, öğünlerde neler tükettiğiniz ve ne kadar uyudunuz gibi birçok farklı ayrıntı beslenme şekliniz ile birlikte yanlış bir yapıya sahip olduğunda karaciğer yağlanması yaşanabilir. Öte yandan karaciğer yağlanmasına neden olabilecek faktörler arasında;

• Yüksek alkol kullanımı
• Sigara bağımlılığı
• Düzensiz ve hareketsiz bir yaşam şekli
• Toksin içerikli besinlerin tüketilmesi
• Düzenli ve zorunlu kullanılan bazı ilaçlar
• Sık sık ve düzensiz bir şekilde kilo alınması veya verilmesi
• Obezite rahatsızlığı
• Hamilelik
• Şeker hastalığı veya insülin direnci
• Tansiyon rahatsızlığı ve yüksek kolesterol bulunmaktadır.

Karaciğer yağlanması neredeyse kadınlar ve erkeklerde aynı oranda görülmektedir. Ancak yaş açısından bakıldığında orta yaş ve üzeri bireylerde daha fazla görülmektedir. Günümüzde yetişkinlerin %30 gibi bir oranında karaciğer yağlanması görülürken, yine tüm yaş gruplarında da her 10 kişiden birinde görülme ihtimali bulunmaktadır.

Karaciğer Yağlanması Belirtileri Nelerdir?

Karaciğer yağlanması diğer birçok hastalık gibi özel bir şekilde klinik belirtiler ortaya koymaktadır. Bu hastalığa yakalanmış kişiler aslında siroz ile karşılaşana kadar hayatını normal bir şekilde sürdürebilir. Fakat karaciğer yağlanması ile birlikte görülen diğer rahatsızlıklar bir belirti olarak kabul edilirse, hipertansiyon, histemik kalp rahatsızlığı, obezite ve halsizlik gibi birçok nokta sayılabilir.

Bazen ilerlemiş karaciğer yağlanması rahatsızlığında karnın sağ üst bölümünde şiddetli bir ağrı ile karşılaşmak mümkündür. Bununla birlikte ortaya çıkan yorgunluk hissi, iştahsızlık ve bazen mide bulantısı görülebilir. Ayrıca siroza doğru ilerleyen bir karaciğer yağlanmasında kilo kaybı, burun kanaması, karın şişmesi, erkek meme büyümesi, sarı bir cilt ve bacak şişmesi gibi problemler görülebilir.

Karaciğer yağlanması ciltte belirtileri

Vücudun en büyük ikinci organı olan karaciğerde yaşanan problemlerin en büyük organ olan ciltte görülmesi son derece normaldir. Bu sebeple de ciltte yaşanan bazı problemler karaciğerdeki problemlerin habercisi olabilir. Bu habercileri erken zamanda keşfetmek karaciğer problemlerinin erken zamanlarda tanı almasını sağlamaktadır. Ciltte görülen problemler ise şunlar olmaktadır.

Ciltte sararma

Safra atılımının bozulmasının belirtileri özellikle ciltte kendisini göstermektedir. Aynı zamanda sarılığın belirtilerinden de olan cilt sararmasının yanı sıra göz akında da sarama olabilir.

Kaşıntı

Karaciğerin yağlanma sebebiyle hasara uğraması durumunda karaciğer tarafından ifraz edilmeyen safra tuzları ve toksik maddelerin deride birikmesi söz konusu olmaktadır. Bu birikim özellikle el ve ayaklarda daha fazla olmaktadır. Birikim sebebiyle de hastalarda şiddetli kaşıntı görülebilir.

Ciltte kızarıklık

Genellikle cilt ve yüzde ortaya çıkan kızarıklıklar kılcal damarların genişlemesi sebebiyle oluşmaktadır. Bu kızarıklıklar üzerine baskı yapıldığında solmaktadır. Baskı kaldırıldığında ise eski haline döner. Bu kızarıkların oluşmasının ana nedeni ise östrojenin artmasına bağlı olmaktadır. Bunun yanında karaciğerdeki sorunlar dalak büyümesine de neden olacağı için trombosit yıkımı da oluşabilmektedir. Bu yıkımda ciltte purpura ismi verilen cilt lezyonlarının ortaya çıkmasına neden olur.

Avuç içinde kızarıklık

Özellikle karaciğer sirozu olan hastalarda görülen bu kızarıklıklara palmar eritem adı verilmektedir. Bunun yanında saç dökülmesi ve tırnaklarda şekil değişiklikleri de görülmektedir.

Ciltte kaşıntılı ve sert nodüller

Genellikle omuzlarda, bacaklarda ve kollarda görülen nodüller 1 cm’ye kadar büyümektedir. Özellikle nodüllerin oluştuğu alanların tahriş olması durumunda daha fazla ortaya çıkarlar. Bu sebeple de kaşıntısı olan hastalarda nodüller daha fazla görülmektedir. 

Morluklar

Karaciğer hastalıklarında ciltte görülen bir diğer belirtide morarmalardır. Bu morarmalar cildin karşı karşıya kaldığı en küçük travmalarda dahi görülebilmektedir.

Karaciğer Yağlanması Nasıl Test Edilir?

Belirtilerin görülmesi ve şüphe duyulması ile birlikte karaciğer yağlanması kontrolü gerçekleştirmek için hastalar hekim kontrolünden geçirildiğinde, öncelikle ailedeki genetik yatkınlık, alkol tüketiminin bulunup bulunmadığı ve farklı sağlık sorunları gözden geçirilir. Sonrasında doktor fiziki muayene gerçekleştirirken iltihap bulunup bulunmadığını görebilmek için karnınıza baskı uygulayarak palpasyon yapılması tercih edilebilir.

Karna uygulanan fiziki baskı ile yapılan muayenede karaciğer büyümesi doktor tarafından hissedilebilir. Büyüme iltihaplanmanın bir belirtisi olarak kabul edilebileceği için buna göre testler yapılması gerekir. Talep edilen testler arasında Alanin Aminotransferaz Testi(ALT) ve Aspartat Aminotransferaz Testi(AST) yer alır. Bu testler karaciğer enzimlerinin kontrolünü sağlamaktadır.

Yapılan testler sonucunda karaciğer enzim değerleri yüksek çıktığında, iltihap işaretçisi olarak kabul edilir. Normal koşullarda yağlanma iltihabın önemli nedenlerinden biri olsa da bazen farklı nedenler karaciğer iltihabı ortaya çıkarmış olabilir. Buna bağlı olarak net görüntüleme açısından ultrason, bilgisayarlı tomografi ve MR yöntemleri kullanılabilir.

Görüntüleme teknikleri ile karaciğerde iltihabın varlığı ve karaciğer yağlanması teşhisleri gerçekleştirildikten sonra karaciğer sertliğini ölçebilmek kapsamında frekanslı ses dalgalarından yararlanan elastografi veya fibroscan testi uygulanabilir. Bu testler karaciğerdeki yağlanmanın belirtisi olan yara izlerini görmeyi sağlamaktadır.

Teşhislerin son aşamasında eğer kişi çok yoğun belirtiler ile karaciğer yağlanması nedeni ile siroza kadar ilerleyen bir sorun yaşıyorsa, karaciğer biyopsisi yapılması gerekir. Lokal anestezi sayesinde karaciğer bölgesinden dokular alınarak incelendiğinde, yağlanma dışında sertleşme ve yara dokusu takipleri yapılabilir.

Karaciğer Yağlanması Çeşitleri Nelerdir?

Karaciğer yağlanması aslında altında yatan nedenlere bağlı olarak iki farklı çeşide ayrılmaktadır. Bu kapsamda çeşitlere kısaca bakılırsa;

• Alkole Bağlı Karaciğer Yağlanması Rahatsızlığı(AFLD) çok fazla alkol tüketimi gerçekleştiren kişilerde görülen bir rahatsızlıktır.
• Diğer noktada alkol kullanımı yer almasa da ya da çok az alkol tüketimi gerçekleştiren bir kişi bulunsa da herhangi bir hastada karaciğer yağlanması gelişiyorsa Alkole Bağlı Olmayan Karaciğer Yağlanması Rahatsızlığı(NFALD) görülmektedir.

Karaciğer yağlanmasının alkole bağlı olup olmaması birbirinden ayrılmak ile birlikte ayrıca farklı bir sınıflandırma da bulunmaktadır. Çünkü genel kanıya göre gebeliğe bağlı akut karaciğer yağlanması, alkole bağlı yağlanma veya alkol ya da gebeliğe bağlı olmamakla birlikte basit yağlanma gibi çeşitler görülebilir. Ayrıca hastalığın ne kadar ilerlemiş olduğuna bağlı olarak da karaciğer yağlanmasında farklı evreler bulunmaktadır.

1. Evre

Karaciğer yağlanmasında basit olarak adlandırılan yağlanma, hastalığın en düşük seviyedeki evresi kabul edilir. Bu durumda yaşanan karaciğer yağlanması karaciğerde bir harabiyet ortaya çıkarmaktadır.

2. Evre

Bu seviyede alkole bağlı olmayan (non-alkolik steatohepatit) şekilde bir karaciğer yağlanması ile karşılaşılırken, yağlanmaya bağlı şekilde ortaya inflamasyon çıkma ihtimali bulunmaktadır.

Karaciğer yağlanması 2. evre belirtileri

İkinci evre karaciğer yağlanması alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması olmaktadır. Bu evrede karaciğerdeki yağlanma inflamasyonlara neden olduğu için belirtileri de değişiklik göstermektedir. Ancak 2. evre karaciğer yağlanması genellikle belirti vermeden ilerlemektedir. Bazı hastalarda ise aşağıdaki belirtiler görülmektedir.

• Halsizlik
• İyi hissetmeme
• Karın sağ üst köşesinde huzursuzluk, hafif ağrı ya da dolgunluk hissi

3. Evre

Bu evrede karaciğer yağlanması biraz daha ilerlemiş bir yapıya sahip olarak fibrozis evresi olarak adlandırılır. Karaciğer dokusu sertleşme göstermiş olmakla birlikte artık bağ dokusuna dönüşür. Yani karaciğerin harabiyet ile karşılaştığı görülebilir.

4. Evre

En üst düzey seviyede karaciğer yağlanması ile karşılaşıldığında bu evre karaciğer sirozu hastalığının gelişmesi için kabul edilen en ağır evredir.

Karaciğer Yağlanmasına Ne İyi Gelir?

Karaciğer yağlanması problemi ile karşılaşan bir kişinin öncelikli olarak kilo vermeye çalışması ve düzenli egzersiz yapmaya başlaması gerekir. Bu açıdan sağlıklı bir beslenme çeşidi olarak Akdeniz tipi beslenme tercih edilebilir ve bununla birlikte haftanın 3 ya da 4 gün düzenli egzersiz yapmaya başlanabilir.

Beslenme açısından bakıldığında karaciğer yağlanması karşısında faydalı besinler arasında toksinleri atan, yağ yakımını hızlandıran ve vücuda metabolik hız katan kahve bulunmaktadır. Bu açıdan kahve gündelik olarak tüketilebilir. Hatta bazı uzmanlar günlük 3 fincan kahve tüketilmesinin tedavide olumlu sonuçlar oluşturduğunu ifade etmektedir. Ayrıca kamuoyunda bilindiği ve kabul edildiği şekilde karaciğer yağlanmasına karşı enginar, kereviz ve deve dikeni gibi gıdalar önerilmektedir.

Karaciğer Yağlanması Diyeti

İnsanın metabolizmasının düzenli bir şekilde ilerleyiş göstermesi ve hastalıklardan korunması için beslenmeye dikkat etmesi önemlidir. Çünkü yanlış beslenme ve sağlıksız gıdalar tüketimi ile alınan kilolar gibi etkiler karaciğer yağlanması ortaya çıkarabilir. Bu açıdan karaciğer yağlanması diyeti olarak en faydalı ve özel şekilde kabul edilen diyet çeşidi Akdeniz tipi diyet şeklinde kabul edilmiştir.

Akdeniz tipi diyet menüleri oluşturulurken, tekli doymamış yağ asitleri üzerinde durulur. Bu açıdan seçilecek yağ çeşidi zeytinyağı olmakla birlikte bunun yanında düzenli balık ve sebze tüketimi gerekmektedir. Bu diyet sistemi içerisinde özellikle unlu mamullerden, zararlı yağlardan ve rafine şekerden kaçınmak gerekir. Seçilen gıdaların uzun raf ömürlü, koruyucu içerikli ve kapalı paketlerde olmaması gerekir.

Karaciğer yağlanması diyet listesi

Karaciğer yağlanmasında uygulanması gereken diyet Akdeniz diyeti ile benzerlik göstermektedir. Bu sebeple de bitkisel protein, taze meyve ve sebze, sağlıklı yağlar ve balık açısından zengin bir beslenme planının uygulanması gerekir. 

Karaciğer yağlanmasının en büyük sebeplerinden birisi aşırı kilo alımı olduğu için fazla kiloların verilmesi de gerekmektedir. Bu sebeple de diyetisyen ile görüşülmesi ve fazla kiloların sağlıklı bir şekilde verilmesi gerekir.